Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2022/4931 Esas 2022/5985 Karar Sayılı İlamı

MAHKEMESİ :İş Mahkemesi
DAVA TÜRÜ : ALACAK

Taraflar arasında İlk Derece Mahkemesinde görülen ve istinaf incelemesinden geçen alacak davasında verilen karar hakkında yapılan temyiz incelemesi sonucunda, Dairece Bölge Adliye Mahkemesi kararının kaldırılmasına ve İlk Derece Mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmiştir.

İlk Derece Mahkemesince bozmaya uyularak yeniden yapılan yargılama sonucunda; davanın reddine karar verilmiştir.

İlk Derece Mahkemesi kararı davacı tarafından temyiz edilmekle; kesinlik, süre, temyiz şartı ve diğer usul eksiklikleri yönünden yapılan ön inceleme sonucunda temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra, dosyadaki belgeler incelenip gereği düşünüldü:

I. DAVA
Davacı vekili dava dilekçesinde; davacının davalı Kuruluşta gemi adamı olarak görev yapmakta olduğunu, çalıştığı süre zarfında fazla çalışma ve resmi tatil günü ücretlerinin davalı Kurum tarafından %25 zamlı olarak hesaplanmak suretiyle ücret bordrosuna yansıtıldığını ve ödemelerin yapıldığını, ancak 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun (6098 sayılı Kanun) 402 nci maddesinin birinci fıkrası gereği fazla çalışma için işçiye normal çalışma ücretinin en az yüzde elli fazlasıyla ödenmesi gerektiğini, Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin 20.11.2018 tarihli içtihadında da fazla çalışma ve resmi tatil günlerinde yapılan çalışmaların ücretlerinin gemi adamları için de %50 zamlı olarak hesaplanması gerektiğinin belirtildiğini, davacının daha sonra yürürlüğe giren ve daha üstün haklar tanıyan yasanın kendisine de uygulanmasını talep ettiğini; ancak davalı Kurumca bu talebin kabul edilmediğini ileri sürerek davacının fazla çalışma ücretlerinin %50 zamlı hesaplanarak fark fazla çalışma ücreti alacağının davalıdan tahsilini talep etmiştir.

II. CEVAP
Davalı vekili cevap dilekçesinde; davacının fazla çalışma ücretinin mevzuatta belirlenen %25 oranı yerine %50 artırımlı ödenmesini talep etmesinin fazla bir talep sonucunu doğurmakta olduğunu savunarak davanın reddine karar verilmesini istemiştir.


III. İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk Derece Mahkemesinin 11.09.2020 tarihli ve 2019/409 Esas, 2020/422 Karar sayılı kararıyla; davanın kabulüne karar verilmiştir.

IV. İSTİNAF
A. İstinaf Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili istinaf başvurusunda bulunmuştur.

B. İstinaf Sebepleri
Davalı vekili, Mahkeme ilâmında da yer aldığı üzere iş bu davadaki hukuki sorunun çözümü açısından 854 sayılı Deniz İş Kanunu'nun (854 sayılı Kanun) 48 nci maddesindeki düzenlemenin getirilmesinde kanun koyucunun amacının tespitinin büyük önem arz ettiğini, davacı tarafça talebine konu edilen fazla mesai saat ücretinin normal saat ücretinin yüzde elli fazlası ile ödenmesi gerektiği yönündeki talebi de 6379 sayılı Deniz İş Kanunu ve 854 sayılı Kanun'un hazırlık çalışmalarında tartışıldığı ve bu konuda kanun koyucu tarafından ulaşılan neticenin/iradenin her iki Deniz İş Kanunu'nda da ayrıca ve açıkça düzenlendiğini, yerel Mahkeme tarafından hükme esas alınan bilirkişi raporuna yönelik haklı ve ciddi itirazları konusunda yeni bir bilirkişi incelemesi yaptırılmadan hüküm kurulmasının da usule aykırı olduğunu, Borçlar Kanunu değişikliğinden sonra imzalanan toplu iş sözleşmesi ışığında, davacının fazla mesai ücreti, piyasadaki diğer Deniz İş Kanunu'na tabi personele göre zaten avantajlı hesaplanıp ödenirken hükme esas alınan bilirkişi raporunda kanun değişikliği gerekçe gösterilerek ve toplu iş sözleşmeleri hükümleri göz ardı edilerek Borçlar Kanunu hükümlerine göre hesaplanan fark fazla mesai ücretinde, işçinin fazla mesaiye esas saatlik ücretinin de kanuna göre hesaplanması gerektiğini ileri sürerek istinaf talebinde bulunmuştur.

C. Gerekçe ve Sonuç
Bölge Adliye Mahkemesinin 17.06.2021 tarihli ve 2020/2511 Esas, 2021/1356 Karar sayılı kararıyla; davalının istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.

V. BOZMA VE BOZMADAN SONRAKİ YARGILAMA SÜRECİ
A. Bozma Kararı
1. Bölge Adliye Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davalı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

2. Dairemizin 18.10.2021 tarihli ve 2021/10058 Esas, 2021/14419 Karar sayılı kararıyla;
"... Deniz İş Kanunu’nun 28. maddesinde yer alan açık düzenleme karşısında fazla çalışma ücretinin % 25 zamlı ücretten hesaplanması gerektiği, sonradan yürürlüğe giren Türk Borçlar Kanunu’nun 402. maddesinin Deniz İş Kanununa tabi çalışanlar açısından uygulanamayacağı gemi adamının fazla çalışma ücretinin % 25 zamlı olarak hesaplanarak hüküm altına alınması gerektiği anlaşıldığından fazla çalışma ücretlerine dair fark taleplerin reddi gerekirken, yazılı şekilde kabule dair hüküm kurulması hatalıdır.
Diğer yandan; dava, Dairemizin önceki tarihli kararı doğrultusunda karara bağlanmış olsa da; Yargıtay 22. Hukuk Dairesi'nin kapatılması üzerinde yeniden oluşan Yargıtay 9. Hukuk Dairesi'nin Eylül 2020 tarihinde aldığı ilke kararı doğrultusunda Deniz İş Kanunu’na tabi işçiler bakımından fazla çalışma ücreti alacağının % 50 zamlı hesaplanması talebinin reddi gerekeceğinden sözü edilen redden dolayı davalı yararına avukatlık ücreti ve yargılama giderine hükmedilmemesi gerektiği de gözetilmelidir." gerekçesiyle hükmün bozulmasına karar verilmiştir.

B. İlk Derece Mahkemesince Bozmaya Uyularak Verilen Karar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda tarih ve sayısı belirtilen kararı ile bozmaya uyularak davanın reddine karar verilmiştir.

VI. TEMYİZ
A. Temyiz Yoluna Başvuranlar
İlk Derece Mahkemesinin yukarıda belirtilen kararına karşı süresi içinde davacı vekili temyiz isteminde bulunmuştur.

B. Temyiz Sebepleri
Davacı vekili; davacının fazla çalışma alacağının % 50 fazlası ile ödenmesi gerektiğini, işyerinde uygulanan toplu iş sözleşmesindeki düzenlemenin de bu şekilde olduğunu, tesis edilen kararın sürpriz karar yasağı ve hukuki güvenlik ilkesine uygun olmadığını ileri sürerek temyiz isteminde bulunmuştur.

C. Gerekçe
1. Uyuşmazlık ve Hukuki Nitelendirme
Uyuşmazlık, 854 sayılı Kanun'a tabi olarak çalışan işçinin fazla çalışma alacağının % 50 fazlası ile hesaplanmasının gerekip gerekmediği noktasındadır.

2. İlgili Hukuk
1.854 Sayılı Kanun'un "İşveren, gemiadamı, kaptan ve işveren vekilinin tarifi" kenar başlıklı 2 nci maddesinin birinci fıkrasının (B) bendi, "Bir hizmet aktine dayanarak gemide çalışan kaptan, zabit ve tayfalarla diğer kimselere “gemiadamı” denir." düzenlemesini,

2. 854 sayılı Kanun'un " Fazla saatlerle çalışma" kenar başlıklı 28 inci maddesinin birinci fıkrası, "Bu kanuna göre tespit edilmiş bulunan iş sürelerinin aşılması suretiyle yapılan çalışmalar, fazla saatlerde çalışma sayılır." düzenlemesini,

3. 854 sayılı Kanun'un "Saklı hükümler" kenar başlıklı 48 inci maddesi, " Bu kanun hükümleri, gemiadamına daha elverişli hak ve menfaatler sağlayan kanun, toplu iş sözleşmesi, hizmet akti, örf ve adetlerden doğan haklara halel getirmez. Bu kanunun uygulanması sonucu olarak işverene düşen yükümlülükler, gemiadamlarının ücret vesair haklarının daha aşağı hadlere indirilmesine sebep tutulamaz." düzenlemesini,

4. 6098 sayılı Kanun'un "b. Fazla çalışma ücreti" kenar başlıklı 402 nci maddesinin birinci fıkrası,"İşveren, fazla çalışma için işçiye normal çalışma ücretini en az yüzde elli fazlasıyla ödemekle yükümlüdür" düzenlemesini,

5.4857 sayılı İş Kanunu'nun "Fazla çalışma ücreti" kenar başlıklı 41 nci maddesinin ilgili bölümü; "Ülkenin genel yararları yahut işin niteliği veya üretimin artırılması gibi nedenlerle fazla çalışma yapılabilir. Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırkbeş saati aşan çalışmalardır. 63 üncü madde hükmüne göre denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile, bazı haftalarda toplam kırkbeş saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz.
Her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödenir.
... " düzenlemesini içermektedir.

3. Değerlendirme
854 sayılı Kanun'un özel kanun, 6098 sayılı Kanun'un genel kanun olduğu tartışmasızdır. 854 sayılı Kanun kapsamında deniz taşıma işlerinde çalışan işçilere 854 sayılı Kanun hükümlerinin, genel kanun niteliğindeki 6098 sayılı Kanun karşısında uygulanma önceliği vardır. Özel kanunda boşluk bulunan hâllerde genel kanun hükümlerinin uygulanabileceği kuşkusuzdur. Ancak fazla çalışma ücretinin hesap yöntemi noktasında 854 sayılı Kanun'da boşluk bulunmayıp hesaplamanın % 25 zamlı ücretle yapılacağı açıkça hükme bağlanmıştır. Bu nedenle fazla çalışma ücretinin hesabı noktasında özel kanun ile genel kanun arasında herhangi bir çatışma hali söz konusu değildir. 854 sayılı Kanun'un 28 inci maddesinde yer alan açık düzenleme karşısında fazla çalışma ücretinin % 25 zamlı ücretten hesaplanması gerektiği, sonradan yürürlüğe giren 6098 sayılı Kanun'un 402 nci maddesinin 854 sayılı Kanun'a tabi çalışanlar açısından uygulanamayacağı ve gemi adamının fazla çalışma ücretinin % 25 zamlı olarak hesaplanarak hüküm altına alınmasında bir isabetsizlik bulunmadığı anlaşıldığından İlk Derece Mahkemesince tesis edilen karar yerindedir.

VII. KARAR
Açıklanan sebeplerle;
Uyulan bozma kararı gereğince tesis edilmiş İlk Derece Mahkemesi kararında hukuk kurallarının somut olaya uygulanmasında bir isabetsizlik olmamasına, bozma ile kesinleşen ve karşı taraf yararına kazanılmış hak durumunu oluşturan yönlerin ise yeniden incelenmesine hukukça imkân bulunmamasına göre yerinde görülmeyen tüm temyiz itirazlarının reddi ile usul ve kanuna uygun olan kararın ONANMASINA,

Dosyanın İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine,

12.05.2022 tarihinde oy birliğiyle karar verildi.