Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2022/3612 Esas 2022/5364 Karar Sayılı İlamı

MAHKEMESİ :Asliye Hukuk (İş) Mahkemesi

Taraflar arasında görülen dava sonucunda verilen kararın, temyizen incelenmesi davalı ... Elektrik Üretim San. Tic. A.Ş. vekili tarafından istenilmekle, temyiz talebinin süresinde olduğu anlaşıldı. Dava dosyası için Tetkik Hakimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:

Y A R G I T A Y K A R A R I

Davacı İsteminin Özeti:
Davacı vekili, davalılar tarafından işletilmekte olan ve ...Köyünde faaliyet gösteren maden ocağında işe başlayıp, fesih tarihine kadar aralıksız olarak çalıştığını, hiçbir neden yokken haksız ve sebepsiz olarak davalı işverenler tarafından işine son verildiğini, maden ocağı davalı ... Elektrik Üretim San. ve Tic. A.Ş. tarafından devletten yani Etibank Genel Müdürlüğünden kiralandığını, işletmesini yani madenin çıkarılmasını taşeron olarak diğer davalı... Madencilik İnş. Kimya San. ve Tic. Ltd. Şti.’ne verildiğini, davalı... Madencilik İnş. Kimya San. ve Tic. Ltd. Şti. tarafından maden ocağından çıkarılan madenler diğer davalı ... Elektrik Üretim San. ve Tic. A.Ş. tarafından ...'da bulunan fabrikasına götürülerek orada işlendiğini, maden ocağının asıl işvereninin ... Elektrik Üretim San. ve Tic. A.Ş., ... Madencilik İnş. Kimya San. ve Tic. Ltd. Şti. ise alt işveren konumunda ve her iki davalı arasında asıl işveren-alt işveren ilişkisi bulunmakla davalıların müştereken ve müteselsilen sorumlu olduğunu, bir kısım işçilik alacaklarının ödenmediğini ileri sürerek kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, ücret, yıllık izin ücreti, fazla mesai ücreti, ulusal bayram genel tatil ücreti alacaklarını istemiştir.
Davalılar Cevabının Özeti:
Davalı ... Elk. Ür. San. ve Tic. A.Ş. vekili, söz konusu maden ocağında bulunan işletme ve ruhsat hakkını diğer davalıya kiraladığını, yani diğer davalı ile aralarında rödövans sözleşmesi bulunduğunu, bu sözleşme uyarınca ... Şirketi’nin mevcut iş yerinde kendi adına üretim ve işletme yapmakta olup üretmiş olduğu malı kendilerine veya başka firmalara fatura ettiğini, diğer davalının söz konusu işyerini kendi nam ve hesabına işlettiğini, kendilerinin sorumluluğu bulunmadığını, firmaları ile diğer davalı arasında asıl-alt işveren ilişkisi bulunmadığını, iddia ve taleplerin yersiz olduğunu savunarak davanın reddini istemiştir.
Davalı... Madencilik İnş.Kim.San.ve Tic.Ltd.Şti. vekili, müvekkili şirket tarafından ödemelerde bulunulduğunu, iddia ve taleplerin yersiz olduğunu savunarak davanın reddini istemiştir.
Bozma İlamı ve Mahkeme Kararının Özeti :
Mahkemenin ilk kararı Yargıtay (Kapatılan) 7. Hukuk Dairesinin 31.12.2013 tarih ve 2013/24577 E., 2013/24206 K. sayılı ilamı ile; "3213 sayılı Maden Kanununun Ek 7. maddesinde “(Ek madde: 10/06/2010-5995 S.K./17. md.) Maden ruhsat sahiplerinin, ruhsat sahalarının bir kısmında veya tamamında üçüncü kişilerle yapmış oldukları rödövans sözleşmelerinde, bu alanlarda yapılacak madencilik faaliyetlerinden doğacak İş Kanunu, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili idari, mali ve hukuki sorumlulukların rödövansçıya ait olacağı, ancak bu durumun ruhsat sahibinin Maden Kanunundan doğan sorumluluklarını ortadan kaldırmayacağı” bildirilmiş olup söz konusu hüküm yürürlük tarihi itibariyle somut olaya uygulandığında, bu tarihten, iş sözleşmesinin sona erdiği tarihine kadar olan dönemdeki işçilik alacaklarından sadece rödövans sözleşmesi ile çalışan firma sorumlu olacaktır. Anılan yasanın yürürlük tarihinden önceki dönemdeki dava konusu alacaklardan davalıların müştereken ve müteselsilen sorumlu olduğuna karar verilmesi gerekir. Buna göre davalıların sorumluluk dönemlerine göre hesaplamalar yeniden yapılarak, süresinde ve yerinde olan zamanaşımı def'i değerlendirilerek çıkacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm kurulması hatalıdır. Öte yandan dosyaya sunulan banka hesap ekstrelerinde gözüken ödemelerin neye dair olduğu davalılara açıklatılıp sonucuna göre yapılacak değerlendirme ile karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi de hatalı olup bozmayı gerektirmiştir." gerekçesiyle bozulmuş olup mahkemenin bozmaya uyarak verdiği kısmen kabule ilişkin kararı ise Dairemizin 13.09.2018 tarih ve 2018/6408 E., 2018/15790 K. sayılı ilamı ile; Yargıtay (Kapatılan) 7. Hukuk Dairesinin bozma ilâmında, davalılar arasında rödevans sözleşmesi olduğu kabul edildiği, sadece rödövans sözleşmesi ile çalışan firmanın sorumlu olduğu dönem ile davalıların müşterek müteselsil sorumlu oldukları dönem tespit edilerek sorumlulukların buna göre ayrı ayrı yani müşterek müteselsil sorumlu oldukları miktar ile sadece rödevans sözleşmesi ile çalışan firmanın sorumlu olduğu miktarın belirlenmesi ve hükmün buna göre kurulması gerektiği, hüküm fıkrasında genel tatil ücretine ilişkin kurulan hükümde davalıların yükümlülüklerini açık ve net bir şekilde ortaya konulmadığı, kendi içinde çelişik ve infazı mümkün olmadığı gerekçeleriyle bozulmuş, mahkemece bozmaya uyma kararı verilerek yapılan yargılama sonucu davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
Temyiz:
Kararı davalı ... Elk. Ür. San. ve Tic. A.Ş. vekili temyiz etmiştir.
Gerekçe:
1- Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere göre, ... Elk. Ür. San. ve Tic.A.Ş vekilinin aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2- 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda “usuli kazanılmış hak” kavramına ilişkin açık bir hüküm bulunmamakla birlikte, bu kurum, davaların uzamasını önlemek, hukuki alanda istikrar sağlamak ve kararlara karşı genel güvenin sarsılmasını önlemek amacıyla Yargıtay uygulamaları ile geliştirilmiş, öğretide kabul görmüş ve usul hukukunun vazgeçilmez, ana ilkelerinden biri haline gelmiştir. Anlam itibariyle, bir davada, mahkemenin ya da tarafların yapmış olduğu bir usul işlemi ile taraflardan biri lehine doğmuş ve kendisine uyulması zorunlu olan hakkı ifade etmektedir.
Yargıtay’ın vermiş olduğu bozma kararına uymuş olan yerel mahkeme, bozma kararı doğrultusunda inceleme yapmak ve hüküm kurmak zorundadır. Bozmaya uyulmakla bozma lehine olan taraf yararına usuli kazanılmış hak doğmuş olur. Hükmün bir kısmının bozma kapsamı dışında bırakılmasının amacı, bu kısımların doğru olduğunu belirlemek, bozmanın sınırlarını çizmek ve bu şekilde usuli kazanılmış hakları oluşturup, korumaktır. Yargıtay tarafından bozulan bir hükmün bozma kararının kapsamı dışında kalmış olan kısımları lehine olan taraf yararına usuli kazanılmış hak oluşturur.
Dosya içeriğine göre, ilk bozmada ve ikinci bozmada açıkça 3213 sayılı Maden Kanunu'nun Ek 7 nci maddesinin yürürlük tarihinden itibaren iş sözleşmesinin sona erdiği tarihe kadar olan dönemdeki işçilik alacaklarından sadece rödövans sözleşmesi ile çalışan firmanın, anılan Kanun'un yürürlük tarihinden önceki dönemde dava konusu alacaklardan ise davalıların müştereken ve müteselsilen sorumlu olduğu, davalılar hakkındaki hükmün buna göre kurulması gerektiği belirtilmiştir. Mahkemece bozma kararına uyulmasına karar verilmesine rağmen ihbar tazminatı ve yıllık izin ücreti alacağından sadece davalı... Madencilik İnş. Kim. San. ve Tic. Ltd. Şti.'nin sorumlu tutulması gerekirken davalıların bu alacaklardan müştereken ve müteselsilen sorumlu tutulması usuli kazanılmış hakkın ihlali niteliğinde olup kararın bozulması gerekmiştir.
Sonuç:
Temyiz olunan kararın, yukarıda yazılı sebepten BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine, 27/04/2022 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.