MAHKEMESİ : ............Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesi

Asıl ve birl...en dava bakımından; Davacılar, murisinin ...... sonucu ölümünden doğan ......ın ödetilmesine karar verilmesini istem...tir.
İlk Derece ..., asıl ve birl...en davanın kısmen kabulüne karar verilmesi üzerine davalılardan ... vekilince istinaf kanun yoluna başvurulmuştur.
...... ..., davalılardan ... vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine karar verm...tir.
...... Mahkemesi kararının, davalılardan ... vekilince temyiz edilmesi üzerine temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan sonra düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okundu, ...in gereği düşünüldü ve aşağıdak karar verildi.

K A R A R

Dava, sigortalının ...... sonucunda vefatı nedeniyle yakınlarının maddi ve ... zararlarının giderilmesi istemine il...kindir.
İlk Derece ..., hükümde belirtilen gerekçelerle, davacı ......... maddi ...... istemlerinin kabulüne, davacı annenin maddi ...... isteminin reddine, davacı ... ve......ların ... ...... istemlerinin kısmen kabulüne, davacı...... ... ...... istemlerinin ise kabulüne dair verilen karara karşı davalı ... ...... Müdürlüğü vekili tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine, ......Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesi"nce istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilm...tir.
Dosya kapsamındaki kayıt ve belgelerden, ruhsat sahibi ... ...... Müdürlüğü olan ...... yer altı sahasındaki ... üretim ...inin davalı ... ...... Müdürlüğü tarafından 22/07/2006 tarih ve 24046 yevmiye sayılı noter onaylı ... alım sözl...mesi ile ....... AŞ."ne verildiği ancak 30/10/2009 tarihinde davalı ... ...... Müdürlüğü"nün muvafakati ile ... üretim ...inin aynı şartlar altında ...... ... ...letmeleri A.Ş."ne devredildiği anlaşılmaktadır.
Sözl...menin eki konumundaki ......"nin 2. maddesinde ...in konusunun "1. maddede...... ve ... koordinatları belirtilen sahadan, idare tarafından bir kısmı yüklenicinin kullanımına bedelsiz olarak verilecek ......, ......... galerileri ile yüklenicinin temin edeceği ilave makine, teçhizat, tesis ve personel ile bütün masraflar yükleniciye ait olmak üzere yeraltı ...letme yöntemi ile ... üretme ...i" olarak tanımlandığı, bu kapsamda sahada mevcut bulunan şalt tesisleri,......... tesisi, tertip ......sı,......ı, lambahane, teshin merkezi, ......j tesisi, ...... vb. gibi tesislerle, ......"nin EK-2 listesinde tanımlanan makine ve teçhizat yüklenicinin kullanımına bedelsiz olarak bırakıldığı, EK-12 olarak tanımlanan listede ...in yapılacağı yeraltı ...... ocağında idareye ait ......... bulunduğu görülmektedir. ......"de yüklenici tarafından yapılacak ... programının ve ...letme projesinin davalı ... ...... Müdürlüğü"ne sunulacağı, programın veya ... yeterli bulunmaması halinde tespit edilen noksanlıkların idarece verilen süre içerisinde giderileceği, idarece onaylanan uygulama projesine yüklenicinin aynen uymak zorunda olduğu, uygulama ...... ancak idarenin onayı ile revizyon yapılabileceği, sözl...menin eki olan İdari Şartname"nin 7.3.2 maddesinde yüklenicinin çalıştıracağı ...letme müdürü, proje mühendisi, vardiya daimi ......si, teknik ......nin en az sayısı ve meslek kıdeminin davalı idare tarafından belirlendiği, Sözl...menin eki olan ... ...leri ...... Şartnamesi"nin 11. maddesinde ise, idarenin, uygunsuz davrandığı, görevlerini yerine getirmekte yetersiz olduğu kanısında olduğu veya ...yerinde çalıştırılmasında sakınca gördüğü her kademe ve nitelikteki elemanların ... başından ve ...yerinden uzaklaştırılmasını isteyebileceği, yüklenicinin buna uymak zorunda olduğu kurallar getirilm...tir.
Dosya kapsamından meydana gelen ...... dolayısı ile alınan bilirk...i kusur raporlarının tamamında ölen veya yaralanan sigortalılara kusur izafe edilmem...tir.
Olay tarihinde yürürlükte bulunan 6331 sayılı ...... Kanunu"nun "...verenin ...... Yükümlülüğü" kenar başlıklı 4. maddesine göre;
"(1) ...veren, çalışanların ...le ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup, bu çerçevede;
a) Mesleki ...lerin önlenmesi eğitim ve bilgi verilmesi dahil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, ...... tedbirlerinin değ...en şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyil...tirilmesi için çalışmalar yapar.
b) ... yerinde alınan ...... tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar.
c) ... değerlendirmesi yapar ve yaptırır.
ç) Çalışana görev verirken, çalışanın ...... yönünden ...e uygunluğu göz önüne alır.
d) Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır.
(2) ...yeri dışındaki uzman k...i ve kuruluşlardan ... alınması, ...verenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.
(3) Çalışanların ...... alanındaki yükümlülükleri, ...verenin sorumluluklarını etkilemez.
(4) ...veren , ...... tedbirlerinin maliyetini çalışanlara yansıtamaz.".
Aynı kanunun " ...lerden Korunma İlkeleri " kenar başlıklı 5. maddesine göre,
"(1) ...verenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde aşağıdaki ilkeler gözönünde bulundurulur.
a)...lerden kaçınmak.
b)Kaçınılması mümkün olmayan ...leri ...... etmek.
c) ...lerde kaynağında mücadele etmek.
ç) ...in k...ilere uygun hale getirilmesi için ...yerlerinin tasarımı ile ... ekipmanı çalışma şekli ve üretim metodlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun ...... olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek.
d) Teknik gel...melere uyum sağlamak.
e) Tehlikeli olanı tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değ...tirmek.
f) Teknoloji, ... organizasyonu, çalışma şartları, ... il...kiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve ...... bir önleme politikası gel...tirmek.
g)Toplu korunma tedbirlerine, k...isel korunma tedbirlerine göre öncelik vermek.
ğ)Çalışanlara uygun talimatlar vermek."
Yine 6331 sayılı Kanun " ... Değerlendirmesi; ......" karar başlıklı 10. maddesinde şu hüküm düzenlenm...tir.
"(1) ...veren, ...... yönünden ... değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. ... değerlendirmesi yapılırken aşağıdaki hususlar dikkate alınır.
a) Belirli ...lerden etkilenecek çalışanların durumu,
b) Kullanılacak ... ekipmanı ile kimyasal madde ve müstahzarların seçimi,
c) ...yerinin tertip ve düzeni,
ç) Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu,
2) ...veren, yapılacak ... değerlendirmesi sonucu alınacak ...... tedbirleri ile kullanılması gereken koruyucu donanım veya ekipmanı belirler.
(3) ...yerinde uygulanacak ...... tedbirleri, çalışma şekilleri ve üretim yöntemleri, çalışanların ...... yönünden korunma düzeyini yükseltecek ve ...yerinin idari yapılanmasının her kademesinde uygulanabilir nitelikte olmalıdır.
(4) ...veren, ...... yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı ...lerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasını sağlar."
Görüldüğü üzere, ...verenin çalışanlarla ilgili sağlık ve güvenliği sağlama yükümlülüğünün çerçevesi, 6331 sayılı ...... Kanununun 4. maddesinde çizilm...tir. Bu çerçevede ...verenin, " Çalışanların ...le ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olduğu belirtildikten sonra, yapacağı ve uymakla yükümlü bulunacağı bir takım esaslara yer verilm...tir. Bunun gibi 5. maddede ...verenin anılan yükümlülüklerle gerçekl...tireceği koruma sırasında uyacağı ilkeler belirlenm...tir. 10. maddede ise ...yerinde ...... sağlanırken, ...verenin yapacağı ... değerlendirmesi çalışmasında dikkate almakla yükümlü bulunduğu hususlar belirlenm...tir. (HGK . 09/10/2013 tarih, 2013/21-102 Esas, 2013/1456 Karar )
Yukarıda yapılan bu açıklamalardan sonra 818 sayılı Borçlar Kanununun 332. maddesinin karşılığı olarak çağdaş yaklaşımla düzenlenen 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununun 417. maddesinin 2. fıkrasında; "...veren, ... yerinde ......nin sağlanması için gerekli her türlü önlemi almak, araç ve gereçleri noksansız bulundurmak; ...çilerde ...... konusunda alınan her türlü önleme uymakla yükümlü" olacağı belirtilerek, ... Kanununun mülga 77/1. maddesiyle bütünlük sağlandığı gibi 3. fıkrasında; "...verenin yukarıdaki hükümler dahil kanuna ve sözl...meye aykırı davranışı nedeniyle ...çinin ölümü, vücut bütünlüğünün zedelenmesi veya k...ilik haklarının ihlaline bağlı zararların tazmini sözl...meye aykırılıktan doğan sorumluluk hükümlerine tabi" olduğu hükme bağlanmak suretiyle, ... sözl...mesinden kaynaklanan sorumluluğun hukuki niteliği konusunda tartışmalar sona erdirilm..., sözl...meye aykırılıktan kaynaklanan ölüme ve vücut bütünlüğünün zedelenmesine veya k...ilik haklarının ihlaline bağlı zararların tazmininde sözl...meden doğan sorumluluk hükümlerinin uygulanacağı öngörülmüştür.
4857 sayılı ... Kanununun mülga 77. ve devamı maddelerini yürürlükten kaldıran 6331 sayılı ...... Kanunu 4. ve 5. maddeleri ...verenin yükümlülüklerini, 19. madde de çalışanların yükümlülüklerini çağdaş anlaşıyla daha ayrıntılı ve somut olarak ortaya koymuş ve kusur sorumluluğunun ...larını kusursuz sorumluluğun ...larına yaklaştırmıştır.
6331 sayılı Kanunun 4. ve 5. maddeleri ile buna uygun olarak çıkarılan ...... yönetmelikleri hükümlerini ...verenin sorumluluğunu objektifl...tiren kriterler olarak değerlendirmek gerekmektedir. Bu sebeple mevzuatta yer alan tenik ... kurallarına uyulmaması ...verenin kusurlu davranışı olarak kabul edilmelidir. Ancak ...veren sadece anılan yazılı kurallara değil, yazılı olmayan ve teknolojinin gerekli kıldığı önlemlere aykırı davrandığında da kusurlu görülerek oluşan zararı karşılamalıdır.
Öte yandan objektifl...tirilen kusur, kusur sorumluluğunu kusursuz sorumluluğa yaklaştırsa da, onu kusursuz sorumluluk haline dönüştüremez. Çünkü, bazı istisnalar dışında ...verenin sorumluluğu için kusurun varlığı şarttır. Ancak Türk Borçlar Kanununun 417/2. maddesi, Anayasa ve 6331 sayılı Kanun hükümleri objektifl...tirilm... kusur sorumluluğu ilkesi gereğince ...verenin sorumluluğunu oldukça gen...letm...tir.
...vereni, zararlandırıcı olay nedeniyle sorumluluktan kurtaracak olan durum, eylem ile meydana gelen zarar arasındaki uygun illiyet bağının kesilmesidir. Kusursuz sorumlulukta olduğu gibi kusur sorumluluğunda da illiyet bağı; mücbir sebep, zarar görenin ve üçüncü k...inin ağır kusuru nedenleriyle kesilebilir. Uygun illiyet bağının kesildiğinin ispatı halinde, ...verenin sorumluluğuna gidilmesi mümkün değildir. (HGK, 20/03/2013 tarih, 2012/21-1121 Esas, 2013/386 Karar)
Yargılamaya konu ihtilafın sağlıklı biçimde çözülmesi için asıl ...veren-alt ...veren kavramlarının da açıklanmasında fayda bulunmaktadır.
4857 sayılı Kanun"un 2.maddesine göre bir ... sözl...mesine dayanarak çalışan gerçek k...iye ...çi, ...çi çalıştıran gerçek veya tüzel k...iye yahut tüzel k...iliği olmayan kurum ve kuruluşlara ...veren, ...çi ile ...veren arasında kurulan il...kiye ... il...kisi denir.
... Kanunu"nun 2.maddesinin 7.fıkrasına göre bir ...verenden, ...yerinde yürüttüğü mal veya ... üretimine il...kin yardımcı ...lerinde veya asıl ...in bir bölümünde ...letmenin ve ...in gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren ...lerde ... alan ve bu ... için görevlendirdiği ...çilerini sadece bu ...yerinde aldığı ...te çalıştıran diğer ...veren ile ... aldığı ...veren arasında kurulan il...kiye asıl ...veren-alt ...veren il...kisi denir. Bu il...kide asıl ...veren, alt ...verenin ...çilerine karşı o ...yeri ile ilgili olarak bu Kanundan, ... sözl...mesinden veya alt ...verenin taraf olduğu toplu ... sözl...mesinden doğan yükümlülüklerinden alt ...veren ile birlikte sorumludur.
4857 sayılı Kanun"un 2/7.maddesi ile ...çilerin ... Kanunu"ndan, sözl...meden ve toplu ... sözl...mesinden doğan hakları koruma-güvence altına alınmak istenm...tir. Aksi halde, 4857 sayılı Kanun"dan kaynaklanan yükümlülüklerinden kurtulmak isteyen ...verenlerin ...in bölüm veya eklentilerini muvazaalı bir biçimde başka k...ilere vermek suretiyle yükümlülüklerinden kaçması mümkün olurdu.
Asıl ...veren ile alt ...verenin birlikte sorumluluğu "müteselsil sorumluluktur". Asıl ...veren, doğrudan bir ... sözl...mesi bulunmamakla birlikte ... Kanunu"nun 2. maddesinin 6. fıkrası gereğince alt ...verenin ...çilerinin ...... veya meslek hastalığı nedeniyle uğrayacakları maddi ve ... zarardan alt ...veren ile birlikte müteselsilen sorumludur. Bu nedenle meslek hastalığına veya ......na uğrayan alt ...verenin ...çisi veya ölümü halinde mirasçıları ...... davasını müteselsil sorumlu olan asıl ...veren ve alt ...verene karşı birlikte açabilecekleri gibi yalnızca asıl ...verene veya alt ...verene karşı da açabilirler.
Öte yandan asıl ...veren ile alt ...veren arasında yapılan sözl...me ile ...... veya meslek hastalığına bağlı ...... sorumluluğunun alt ...verene ait olduğunun kararlaştırılması; bu sözl...menin tarafı olmayan ...çi veya mirasçıları bağlamaz.
Somut olayda, üretim aşamalarında davalı ... ...... Müdürlüğü tarafından bedelsiz olarak yükleniciye bırakılan makine ve teçhizatların da kullanılması, davalı ... ...... Müdürlüğü"nün kendisine sunulan ... programını veya projeyi yeterli bulunmaması halinde tespit edilen noksanlıkların davalı tarafından verilen süre içerisinde giderilmesi zorunluluğu, yüklenicinin çalıştıracağı ...letme müdürü, proje mühendisi, vardiya daimi ......si, teknik ......nin en az sayısı ve meslek kıdeminin davalı idare tarafından belirlenmesi, idarenin, uygunsuz davrandığı, görevlerini yerine getirmekte yetersiz olduğu kanısında olduğu veya ...yerinde çalıştırılmasında sakınca gördüğü her kademe ve nitelikteki elemanların ... başından ve ...yerinden uzaklaştırılmasını isteyebilmesi gibi tespitler karşısında anahtar teslimi olarak kabul edilemeyecek bir sözl...me ile kendisine olağan denetim ...larını aşacak şekilde yetkiler tanınmış olan davalı ... ...... Müdürlüğü"nün 4857 sayılı yasa’nın 2. maddesi gereğince asıl ...veren, diğer davalı ... ... ...letmeleri AŞ."nin ise alt ...veren olarak kabul edilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
Bunun yanında, gerek mülga BK’nun 47 ve gerekse yürürlükteki 6098 sayılı TBK’nun 56. maddesinde hakimin bir kimsenin bedensel bütünlüğünün zedelenmesi durumunda, olayın özelliklerini göz önünde tutarak, zarar görene veya ölenin yakınlarına ... ...... olarak uygun bir miktar paranın ödenmesine karar verebileceği öngörülmüştür. Hakimin ... zarar adı ile zarar görene veya ölenin yakınlarına verilmesine karar vereceği para tutarı adalete uygun olmalıdır. Hükmedilecek bu para, zarara uğrayanda ... huzuru doğurmayı gerçekl...tirecek ......a benzer bir fonksiyonu olan özgün bir nitelik taşır. Bir ceza olmadığı gibi, mamelek hukukuna il...kin zararın karşılanmasını da amaç edinmem...tir. O halde, bu ......ın ...ı onun amacına göre belirlenmelidir.
... ...... davalarında, gel...m... ülkelerde artık eski kalıplardan çıkılarak caydırıcılık unsuruna da ağırlık verilmektedir. Gel...en hukukta bu yaklaşım, k...ilerin bedenine ve ruhuna karşı yöneltilen haksız eylemlerde veya taksirli davranışlarda tatmin duygusu yanında caydırıcılık uyandıran oranlarda ... ...... takdir edilmesi gereğini ortaya koymakta; k...i haklarının her şeyin önünde geldiğini önemle vurgulamaktadır.
Bu ilkeler gözetildiğinde; aslolan insan yaşamıdır ve bu yaşamın yitirilmesinin yakınlarında açtığı derin ızdırabı hiçbir değerin telafi etmesi olanaklı değildir. Burada amaçlanan sadece bir nebze olsun rahatlama duygusu vermek; öte yandan da zarar veren yanı da dikkat ve özen göstermek konusunda etkileyecek bir yaptırımla, caydırıcı olabilmektir.(HGK 23.6.2004, 13/291-370)
Manisa ili ...... ilçesinde bulunan ...... yeraltı ...... ocağında 13/05/2014 tarihinde meydana gelen yargılamaya konu ......nın 301 k...inin ölümüne ve 486 k...inin yaralanmasına yol açtığı, son yüz yılın en büyük ... kazalarından birisi olan bu ......nın yalnızca ......na uğrayanlarda veya kazalıların yakınlarında değil toplumun ......inde derin bir üzüntü meydana getirdiği, bu kapsamda ...... ...... kazası gibi toplumu derinden etkileyen facialarda hüküm altına alınan ... ...... tutarları değerlendirilirken ... ......ın caydırıcılık unsurunun öne çıkması gerektiği kabul edilmelidir.
Yukarıda yapılan açıklamalar ışığında, dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve özellikle ölenin olayda hiç kusurunun bulunmadığının anlaşılıp kaza olayının meydana gelmesinde kusuru bulunanlar arasındaki kusur dağılımının kendi aralarında görülmesi muhtemel rücu davasında yeniden değerlendirilmesinin mümkün bulunmasına, temyiz edenin sıfatına, temyiz kapsam ve nedenlerine göre davalı ... ...... Müdürlüğü vekilinin yerinde görülmeyen bütün temyiz itirazlarının reddiyle usul ve kanuna uygun olan hükmün ONANMASINA, dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine, temyiz harcının istek halinde davalılardan ...... ... ...letmeleri Kurum ...... Müdürlüğü"ne yükletilmesine 16/04/2018 gününde oybirliğiyle karar verildi.