Danıştay 6. Daire 2019/2550 Esas 2021/11624 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2019/2550
Karar No : 2021/11624


DAVACI : … Derneği
VEKİLİ : Av. …
DAVALI : … Bakanlığı - …
VEKİLİ : Av. …

DAVANIN KONUSU : 14/06/2018 tarih ve 30451 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren "Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik"in 1. maddesi ile değiştirilen mevcut Yönetmeliğin Ek-1 Listesinin 27. maddesinin (a) bendinde yer alan; "25 hektar ve üzeri çalışma alanında (Kazı ve döküm alanı dâhil) planlanan açık işletmeler veya bu işletmelere ait “ÇED Gerekli Değildir” kararı bulunan projelere ilave olarak planlanan alan artışları" şeklindeki düzenlemenin iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI : 26/05/2017 tarih ve 30077 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan "Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik"in benzer yöndeki düzenlemesine karşı açılan davada, Danıştay Ondördüncü Dairesinin 04/12/2017 tarih ve E:2017/2082 sayılı kararıyla yürütmenin durdurulmasına karar verildiği, dava konusu düzenlemenin ise bu karar sonrasında yapıldığı, ancak yeni düzenlemede de söz konusu kararın gerekçesi dikkate alınmayarak, ruhsat alanı büyüklüğü yerine yine çalışma alanının esas alındığı, dolayısıyla ruhsat alanlarının kısımlara ayrılarak ÇED sürecine tabi tutulduğu, bu şekliyle düzenlemenin hukuka aykırı olduğu belirtilerek iptali gerektiği ileri sürülmüştür.

DAVALININ SAVUNMASI : Öncelikle, usule ilişkin olarak, davacının dava açma ehliyetinin bulunmadığı, davanın süresinde açılıp açılmadığının resen araştırılarak, süresinde açılmadığının tespiti halinde davanın süre aşımı nedeniyle reddine karar verilmesi gerektiği, Danıştay Ondördüncü Dairesinin 04/12/2017 tarih ve E:2017/2082 sayılı kararında belirtilen gerekçelerin dikkate alınması suretiyle dava konusu düzenlemenin yapıldığı, böylelikle ikinci cümlenin eklenmesiyle ruhsat bütünlüğü korunmasına yönelik olarak daha önce ÇED Gerekli Değildir kararı bulunan açık işletmelerde, proje alanında yapılan herhangi bir alan artışın, 25 hektarı geçip geçmediğine bakılmaksızın Ek-1 kapsamında ÇED sürecine tabi tutulduğu, dolayısıyla kararın gerekçesinde yer alan alanın kısımlara ayrılarak ÇED Gerekli Değildir kararının alınmasının engellenmiş olacağı (nitekim 3 hektarlık çalışma alanı için ÇED Gerekli Değildir kararı bulunan projeye, 2 hektar alan ilavesinin planlanması durumunda yeni projenin ÇED sürecine tabi olması gibi), ayrıca davacının iddiasının aksine, projeleri çalışma alanı yerine ruhsat alanına göre değerlendirmenin, reelde ihtiyaç olmayan projeleri planlamaya, gerekli olmayan alanların da madenciliğe açılmasına sebebiyet vereceği, ayrıca gelişen teknoloji, değişen çevresel koşullar dikkate alındığında, en baştan ruhsat alanına göre değerlendirme yapılmasının uygun olmadığı, kümülatif değerlendirme yapmanın en sağlıklı yöntem olduğu, dolayısıyla düzenlemenin hukuka ve ilgili mevzuata uygun olduğu, davanın reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ … 'NUN DÜŞÜNCESİ : 19/04/2019 tarih ve 30750 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan "Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik", Danıştay Ondördüncü Dairesinin 26/12/2018 tarih ve E:2018/3536 sayılı kararının gereğinin yerine getirilmesi amacıyla düzenlendiğinden, bu aşamada, uyuşmazlığın esasına girilerek karar verilmesi gerektiği sonucuna varılmış olup, işin esası bakımından da, dava konusu düzenlemenin, önceki düzenleme hakkında verilen yargı kararında belirtilen gerekçeler dikkate alınarak yapıldığı anlaşıldığından, davanın reddine karar verilmesi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI … 'IN DÜŞÜNCESİ : Dava; 14/06/2018 günlü, 30451 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan "Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik"in 1. maddesinde yer alan; 25/11/2014 tarihli ve 29186 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin Ek-1 listesinin 27 nci maddesinin (a) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. “a) 25 hektar ve üzeri çalışma alanında (Kazı ve döküm alanı dâhil) planlanan açık işletmeler veya bu işletmelere ait “ÇED Gerekli Değildir” kararı bulunan projelere ilave olarak planlanan alan artışları," şeklindeki düzenlemenin iptali istemiyle açılmıştır.
2872 sayılı Çevre Kanunu'nun 1. maddesinde, Kanunun amacı; bütün canlıların ortak varlığı olan çevrenin, sürdürülebilir çevre ve sürdürülebilir kalkınma ilkeleri doğrultusunda korunmasını sağlamak olarak kabul edilmiş, 10. maddesinde ise, gerçekleştirmeyi plânladıkları faaliyetleri sonucu çevre sorunlarına yol açabilecek kurum, kuruluş ve işletmelerin, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu veya proje tanıtım dosyası hazırlamakla yükümlü oldukları kurala bağlanmış, Çevresel Etki Değerlendirmesine tâbi projeler ve Stratejik Çevresel Değerlendirmeye tâbi plân ve programlar ve konuya ilişkin usûl ve esasların Bakanlıkça çıkarılacak yönetmeliklerle belirleneceği düzenlemesine yer verilmiştir.
21/09/2017 tarih ve 30187 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Maden Yönetmeliğinin "Tanımlar ve Kısaltmalar" başlıklı 4. maddesinin 1. fıkrasında;
"aa) İşletme izni: Bir madenin işletmeye alınabilmesi için ruhsat sahasında belirli bir alanda, belirli bir süreyle verilen Ek-16’da yer alan belgeyi,
cc) İşletme ruhsatı: Belirli bir alanda, belirli bir süreyle maden işletme faaliyetlerinin yürütülebilmesi için verilen Ek-15’te yer alan yetki belgesini,
jj) Maden işletme faaliyetleri: Üretime yönelik hazırlık çalışmaları ve üretim yapılması için gerekli faaliyetleri,
kk) Maden işletme projesi: Rezervi üç boyutlu olarak belirlenen bir maden yatağındaki madenin, bir termin planı dahilinde, teknolojik ve ekonomik olarak işletilmesi ile çevresel önlemleri alarak madenin kapanma sonrası rehabilitasyon planlamasını içeren Ek-14’de yer alan temel ve detay mühendislik projesini" ifade edeceği kurala bağlanmıştır.
25/11/2014 tarih ve 29186 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan ÇED Yönetmeliğinin Ek-1 listesinin "Madencilik Projeleri" başlıklı 27. maddesinin (a) bendi; "25 hektar ve üzeri çalışma alanında (Kazı ve döküm alanı toplamı olarak) açık işletmeler" şeklinde düzenlenmiştir.
26/05/2017 günlü, 30077 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik"in 13. maddesi ile EK-1 listesinin "Madencilik Projeleri" başlıklı 27. maddesinin (a) bendinde; "Ruhsat alanı büyüklüğüne bakılmaksızın 25 hektar ve üzeri çalışma alanında (Kazı ve döküm alanı toplamı olarak) açık işletmeler" şeklinde değişiklik yapılmıştır.
Anılan düzenlemenin iptali ve yürütmesinin durdurulması istemiyle açılan davada, Danıştay Ondördüncü Dairesi'nin 14/12/2017 tarih ve E:2017/2082 sayılı ve 28/02/2018 tarih ve E:2017/1907 sayılı kararıyla;
"- Bir alanda maden zuhurunun ortaya çıkarılması ile başlayıp işletme ruhsatına bağlanan madene ait işletme ruhsat sahasının, 25 hektardan fazla olması ve bu ruhsata bağlı olarak yapılacak madencilik projelerinin ise 25 hektardan daha küçük çalışma alanında etaplar halinde gerçekleştirilmek istenilmesi durumunda, anılan madencilik projeleri için Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin EK-1 listesi kapsamında, Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu düzenlenmesi gerekmekte iken, dava konusu Yönetmelik değişikliği ile ruhsat alanı büyüklüğüne bakılmaksızın, sadece çalışma alanı büyüklüğüne göre maden çıkarılmasına ilişkin projenin ÇED'e tabi olup olmadığı belirlenebilecektir.
- Dairemizce, ÇED süreçleri ve verilen ÇED kararlarına ilişkin açılan davalarda yapılan yargılamalar aşamasında görülmüştür ki, maden ocağı işletmesi kurmak isteyen girişimcilerce Yönetmelikte belirlenen 25 hektar sınırı aşılmadan hazırlanan proje tanıtım dosyaları ile ÇED Gerekli Değildir kararları, valiliklerden alınarak faaliyete başlanılmakta, ancak süreç içerisinde bazen denetimlerdeki eksiklik ya da yetersizlik nedeniyle çalışma sahası 25 hektarın çok üzerine çıkmakta, bazen de ilave maden ocağı çalışma sahası için yapılan başvurulara da ÇED Gerekli Değildir kararları verilerek toplamda 25 hektarın üzerindeki çalışma sahalarına kısım kısım verilen ÇED Gerekli Değildir kararları ile ocak sahaları genişletilmekte olup, nesnel ve teknik bir gerekçeye, herhangi bir rapor, uzman görüşü ya da somut bilgi veya belgeye dayanmayan dava konusu Yönetmelik kurallarında hukuka uyarlık görülmemiştir." gerekçesiyle anılan düzenlemenin yürütmesinin durdurulmasına karar verilmiştir.
- Anılan kararların söz konusu düzenlemeye ilişkin kısmına yapılan itirazlar, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun 07/05/2018 tarih ve YD İtiraz No:2018/177 sayılı ve 19/12/2018 tarih ve YD İtiraz No:2018/581 sayılı kararıyla reddedilmiştir.
- Söz konusu yargı kararlarının uygulanması amacıyla, 14/06/2018 günlü, 30451 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik"in 1. maddesi ile yukarıda yer verilen düzenlemede değişiklik yapılmıştır.
Dava konusu düzenleme ile 14/06/2018 tarih ve 30451 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik"in 1. maddesi ile 25/11/2014 tarihli ve 29186 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinin Ek-1 listesinin 27 nci maddesinin (a) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir:
“a) 25 hektar ve üzeri çalışma alanında (Kazı ve döküm alanı dâhil) planlanan açık işletmeler veya bu işletmelere ait “ÇED Gerekli Değildir” kararı bulunan projelere ilave olarak planlanan alan artışları,"
Davacı tarafından, dava konusu düzenlemenin önceki yargı kararına aykırı olarak, ruhsat sahasını değil çalışma alanını esas aldığı, söz konusu düzenleme ile ruhsat alanını 25 hektarın altında kısımlara bölmek suretiyle "ÇED Gerekli Değildir kararları" ile ocak sahalarının genişletilmesi ve çevresel etki değerlendirmesi yapılmaksızın, 25 hektarı aşan ruhsat sahalarında maden işletmeciliğinin yapılmasının önünün açıldığı iddiasıyla bakılmakta olan dava açılmıştır.
Dava konusu düzenlemeyle yukarıda yer verilen yargı kararlarının gereğinin yerine getirilip getirilmediğinin açıklığa kavuşturulması gerekmektedir.
Danıştay Ondördüncü Dairesi'nin yukarıda belirtilen kararlarındaki yürütmenin durdurulması gerekçesinin, özetle, söz konusu düzenleme ile bir ruhsat sahası içerisinde gerçekleştirilen ve her biri 25 hektarı aşmayan çalışma sahalarına kısım kısım verilen ÇED Gerekli Değildir kararları ile ocak sahalarının genişletildiği ve böylece düzenlemenin, ÇED sürecine tabi olmaksızın, toplamda 25 hektarı aşacak nitelikte madencilik faaliyetinin gerçekleştirilmesine yol açabilecek nitelikte olduğu hususuna dayandığı anlaşılmaktadır.
Dava konusu edilen düzenleme ile, 25 hektar ve üzeri çalışma alanında (Kazı ve döküm alanı dâhil) planlanan açık işletmeler ÇED Yönetmeliğinin Ek-1 listesine tabi tutularak, bu projelere yönelik çevresel etki değerlendirmesinin yapılacağı öngörüldükten sonra, "bu işletmelere ait “ÇED Gerekli Değildir” kararı bulunan projelere ilave olarak planlanan alan artışları" nın da Yönetmeliğin Ek-1 listesi'nin kapsamına alındığı görülmektedir.
Dolayısıyla, bir ruhsat sahası içerisinde 25 hektarı aşmayan çalışma sahasında ÇED Gerekli Değildir kararı ile işletme yapılan bir ocak sahasında, herhangi bir çalışma alanı artışı söz konusu olur ise, projenin Yönetmeliğin EK-1 maddesi kapsamında, çevresel etki değerlendirmesine tabi olacağı,böylelikle önceki düzenlemeye yönelik olarak yargı kararında belirtilen gerekçeye uygun olarak, bazı madencilik projelerinin ÇED sürecine tabi olmaksızın, toplamda 25 hektarı aşacak nitelikte faaliyet yürütebilmesinin dava konusu düzenleme ile önüne geçildiği anlaşılmaktadır.
Anılan yargı kararına konu düzenlemenin hukuka aykırılığına yol açan durum, projenin çevresel etki değerlendirmesinin ruhsat alanına ya da çalışma alanına göre belirlenmesi değil, söz konusu düzenlemenin, ruhsat alanı içerisindeki birden fazla çalışma sahasında ÇED sürecine tabi olmaksızın madencilik faaliyeti yapılmasına sebebiyet verdiği hususundan kaynaklandığı dikkate alındığında, dava konusu Yönetmelik hükmü ile getirilen ilave alan artışına ilişkin düzenlemenin söz konusu hukuka aykırılığı ortadan kaldıracak nitelikte olduğu sonucuna varılmıştır.
Maden Yönetmeliği'nin yukarıda belirtilen maddeleri uyarınca, maden ruhsatı alanı içerisinde birden fazla alanda maden işletmesi yapılabilmesine olanak tanınmakta olup, ruhsat alanı içerisinde gerçekleştirilen madencilik faaliyetinin Yönetmeliğin Ek-1 listesinde yer verilen eşiği fiilen aşması durumunda, projenin çevresel etki değerlendirmesine tabi olmasının dava konusu düzenleme ile sağlandığı görülmektedir.
Bu itibarla yargı kararının gereğinin yerine getirilmesi amacıyla tesis edilen dava konusu düzenlemede hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Açıklanan nedenlerle, davanın reddi gerektiği, düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince duruşma için taraflara önceden bildirilen 20/10/2021 tarihinde, davacı vekili Av. … 'in ve davalı idare vekili Av. … 'nun geldiği, Danıştay Savcısının hazır olduğu görülmekle, açık duruşmaya başlandı. Taraflara usulüne uygun olarak söz verilerek dinlendikten ve Danıştay Savcısının düşüncesi alındıktan sonra taraflara son kez söz verilip, duruşma tamamlandı. Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

MADDİ OLAY VE HUKUKİ SÜREÇ :
Bakılan dava, 14/06/2018 tarih ve 30451 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren "Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik"in 1. maddesi ile değiştirilen mevcut Yönetmeliğin Ek-1 Listesinin 27. maddesinin (a) bendinde yer alan; "25 hektar ve üzeri çalışma alanında (Kazı ve döküm alanı dâhil) planlanan açık işletmeler veya bu işletmelere ait “ÇED Gerekli Değildir” kararı bulunan projelere ilave olarak planlanan alan artışları" şeklindeki düzenlemenin iptali istemiyle açılmıştır.

İNCELEME VE GEREKÇE :

USUL YÖNÜNDEN:
Davalı idarenin usule ilişkin itirazları yerinde görülmemiştir.
ESAS YÖNÜNDEN:
Dava konusu Yönetmeliğin 1. maddesi ile mevcut Yönetmeliğin Ek-1 listesinin 27. maddesinin (a) bendinde yapılan değişikliğe ilişkin düzenleme, 19/04/2019 tarih ve 30750 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan "Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik"in 1. maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır.
Bu itibarla; karar tarihinde yürürlükte bulunmayan ve dolayısıyla uygulanma kabiliyeti kalmayan Yönetmeliğin anılan maddesi yönünden davanın konusuz kaldığı anlaşılmış olup, konusu kalmayan dava hakkında karar verilmesine hukuki olanak bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. DAVA HAKKINDA KARAR VERİLMESİNE YER OLMADIĞINA,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen ve davacı tarafından yapılan toplam … -TL yargılama giderinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine,
3. Kararın verildiği tarihte yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca duruşmalı işler için belirlenen … -TL vekâlet ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine, davalı idare tarafından yapılan yargılama giderinin üzerinde bırakılmasına,
4. Varsa posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra taraflara iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 20/10/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.