Danıştay 8. Daire 2019/4645 Esas 2021/4600 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2019/4645
Karar No : 2021/4600

DAVACI : … Kurumları Anonim Şirketi

VEKİLİ : Av. …

DAVALI : … Bakanlığı

VEKİLİ : Hukuk Müşaviri …

DAVANIN KONUSU :
01/07/2018 tarih ve 30465 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Özel Motorlu Taşıt Sürücüleri Kursu Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 2. maddesi ile değiştirilen esas Yönetmeliğin 8. maddesinin 2. fıkrasında yer alan "Özel motorlu taşıt sürücüleri kursları kullanım hakkının tamamı kuruma ait müstakil binalarda açılır." cümlesinin iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI :
Davacı şirket tarafından, dava konusu düzenlemenin de haksız rekabete yol açtığı, Anayasaya aykırı olarak çalışma hakkını kısıtladığı eşitliğe aykırı olduğu, düzenlemenin motorlu taşıt sürücüsü yetiştirmeye ne gibi bir yarar sağlayacağının belirsiz olduğu ileri sürülmüştür.

DAVALININ SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, savunma dilekçesiyle 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun 42. maddesinin 3. fıkrası ile 123. maddesinin 2. fıkrasında Milli Eğitim Bakanlığı'na, sürücü kurslarının eğitim ve öğretim vereceği binaların nicelik ve niteliklerini yönetmelikle belirleme ve düzenleme yetkisi verildiği, bu yetki kapsamında dava konusu düzenlemenin yapıldığı, kursiyerlerin daha iyi eğitim ortamlarında daha nitelikli trafik eğitimi almaları, özel motorlu taşıt sürücüleri kurslarında karşılaşılabilecek güçlüklerin giderilmesinin amaçlandığı, ayrıca Geçici 13. madde ile kazanılmış hakların korunduğu savunulmuş, Dairemizin yürütmenin durdurulması istemine ilişkin karar verilmesine yer olmadığına kararı ve savcı düşüncesinden sonra dosyaya sunulan dilekçe ekindeki ilgili Bakanlık Hukuk Hizmetleri Genel Müdürlüğü görüş yazısında ise dava konusu hüküm yürürlükten kaldırıldığından karar verilmesine yer olmadığına kararı hususundaki görüşe ilave edilecek bir husus olmadığı savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ : …

DÜŞÜNCESİ : Dava konusu düzenleme, Danıştay 15. Dairesi'nin 09/10/2018 tarih ve E:2018/3048 sayılı Yürütmenin Durdurulması kararından sonra 12/09/2019 tarih ve 30886 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Özel Motorlu Taşıt Sürücüleri Kursu Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 3. maddesi ile yürürlükten kaldırıldığından, yargı kararının uygulanması şeklinde yapılan değişiklik nedeniyle dava konusu işlemin iptali gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI : …

DÜŞÜNCESİ : Dava, 01/07/2018 tarih ve 30465 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Özel Motorlu Taşıt Sürücüleri Kursu Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 2. maddesi ile değiştirilen esas Yönetmeliğin 8. maddesinin 2. fıkrasında yer alan "Özel motorlu taşıt sürücüleri kursları kullanım hakkının tamamı kuruma ait müstakil binalarda açılır." cümlesinin iptali istemiyle açılmıştır. 01/07/2018 tarih ve 30465 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Özel Motorlu Taşıt Sürücüleri Kursu Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 2. maddesi ile değiştirilen esas Yönetmeliğin 8. maddesinin 2. fıkrasında yer alan "Özel motorlu taşıt sürücüleri kursları kullanım hakkının tamamı kuruma ait müstakil binalarda açılır." cümlesi 12/09/2019 tarih ve 30886 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Özel Motorlu Taşıt Sürücüleri Kursu Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 3. maddesi ile yürürlükten kaldırılmıştır. Açıklanan nedenlerle konusu kalmayan dava hakkında karar verilmesine yer olmadığı düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince işin esası incelendi. Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

HUKUKİ SÜREÇ :
01/07/2018 tarih ve 30465 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Özel Motorlu Taşıt Sürücüleri Kursu Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 2. maddesi ile değiştirilen esas Yönetmeliğin 8. maddesinin 2. fıkrasında yer alan "Özel motorlu taşıt sürücüleri kursları kullanım hakkının tamamı kuruma ait müstakil binalarda açılır." cümlesinin iptali ve yürütülmesinin durdurulması istemiyle dava açılmıştır.
Danıştay Onbeşinci Dairesi'nin 09/10/2018 tarih ve E:2018/3048 sayılı kararı ile yürütmenin durdurulması isteminin kabulüne karar verilmiş ise de; bu karar İdari Dava Daireleri Kurulu'nun 28/01/2019 tarih ve YD İtiraz No:2018/777 sayılı kararı ile 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanunu'nun 123. maddesinin 2. fıkrasında yer alan kurslar için eğitim ve öğretimde kullanılacak binaların niteliğinin İçişleri Bakanlığı'nın uygun görüşü üzerine davalı Bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirleneceği düzenlemesi gereği davalı idarece dava konusu düzenleme yapılırken İçişleri Bakanlığı'nın uygun görüşünün bulunup bulunmadığının tespiti gerekçesiyle kaldırılmıştır.
Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu'nun 28/01/2019 tarih ve YD İtiraz No: 2018/777 sayılı kararı üzerine, Dairemizin E:2019/4644 sayılı dosyasında 11/07/2019 tarihli ara kararı ile dava konusu düzenleme tesis edilirken İçişleri Bakanlığı'nın görüşünün alınıp-alınmadığı sorulmuş; davalı idare tarafından verilen ara kararı cevabında İçişleri Bakanlığı'nın görüşünün alındığı görülmüş; Dairemizce 08/11/2019 tarihinde, davalı idare tarafından dava konusu 01/07/2018 tarih ve 30465 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Özel Motorlu Taşıt Sürücüleri Kursu Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 2. maddesi ile değiştirilen esas Yönetmeliğin 8. maddesinin 2. fıkrasında yer alan "Özel motorlu taşıt sürücüleri kursları kullanım hakkının tamamı kuruma ait müstakil binalarda açılır." cümlesinin 12/09/2019 tarih ve 30886 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Özel Motorlu Taşıt Sürücüleri Kursu Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 3. maddesi ile yürürlükten kaldırıldığı gerekçesiyle yürütmenin durdurulması istemi hakkında karar verilmesine yer olmadığına karar verilmiştir.

İNCELEME VE GEREKÇE:
İlgili Mevzuat:
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın "Çalışma ve sözleşme hürriyeti" başlıklı 48. maddesinin 1. fıkrasında "Herkes, dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahiptir. Özel teşebbüsler kurmak serbesttir.", 2. fıkrasında "Devlet, özel teşebbüslerin millî ekonominin gereklerine ve sosyal amaçlara uygun yürümesini, güvenlik ve kararlılık içinde çalışmasını sağlayacak tedbirleri alır." hükmüne yer verilmiştir.
2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununun 123. maddesinin 1. fıkrasında, motorlu taşıt sürücüsü yetiştirmek, yetişmiş olanlara sınav sonucu sertifika vermek, trafik ile ilgili öğretim ve eğitim yaptırmak üzere kamu kurumları ile diğer hakiki ve hükmi şahıslara Millî Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığınca ilgili mevzuatına göre sürücü kursları açma izni verileceği, 2. fıkrasında; sürücü kurslarının sürücü belgesi cinslerine göre sınıflandırılması, hangi sınıf kursun kimler tarafından açılabileceği, öğretim ve eğitim konuları ile metodu, kurs süreleri, kurslar için eğitim ve öğretimde kullanılacak bina, araç, gereç ve teçhizatın nitelik ve niceliği, teminat miktarları, sertifika sınavlarının esas ve usulleri, sertifika aranmayacak sürücü belgesi sınıfları ve bunların sınavları İçişleri Bakanlığının uygun görüşü üzerine Millî Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığınca çıkartılan yönetmelikle belirleneceği hükmü yer almaktadır. Anılan Kanunun 42. maddesinde, sürücü kurslarında teorik eğitimini tamamlayan sürücü adaylarının teorik sınavlarının yazılı ya da elektronik ortamda Millî Eğitim Bakanlığınca yapılacağı, uygulamalı sürücü eğitimini sürücü kurslarından alan ve teorik sınavda başarılı olanların Millî Eğitim Bakanlığınca yapılacak uygulamalı sürücü sınavına girmeye hak kazanacağı, bu sınavda da başarılı olanlara motorlu taşıt sürücüsü sertifikasının verileceği, sürücülerin eğitimleri ve sınavlarının, eğitimlerin ve sınavların süresinin, içeriği ve yapılacağı yerlerin özelliklerinin, sınav yapıcıların nitelikleri ve eğitimi ile diğer usul ve esasların İçişleri Bakanlığı'nın uygun görüşü alınarak Millî Eğitim Bakanlığınca çıkarılacak yönetmelikle belirleneceği ve teorik ve uygulamalı sınavlar için sürücü adaylarından alınacak sınav ücreti ile sınavlara ilişkin iş ve işlemlerde görev alanlara ödenecek ücretler her yıl Millî Eğitim Bakanlığınca belirleneceği hüküm altına alınmıştır.
5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu'nun "Kurum Açma İzni" başlıklı 3. maddesinde "Bir kurumda öğretime başlayabilmek için kurum açma izni alınması zorunludur. İzin başvuruları ilgili millî eğitim müdürlüğüne yapılır. Valilikçe yapılan inceleme sonucunda açılması uygun görülen okullar dışındaki kurumlara kurum açma izni verilir. Valilikçe açılması uygun görülen okullara ilişkin başvurular ise kurum açma izni verilmek üzere Bakanlığa gönderilir.... Kurum açma izni verilmesi, binanın kullanılış amaçlarına ve Bakanlıkça belirlenen standartlara uygun ve yeterli bulunmasıyla birlikte aşağıdaki şartların yerine getirilmesine bağlıdır: a) Ders araç-gerecinin kurumun amaç ve ihtiyaçları için yeterli olduğunun bir rapor ile tespit edilmesi. b) Kurumun; yönetici, öğretmen ve diğer personelinin sayı ve nitelikleri yönünden uygun bulunması ve bu kurumda çalışacaklarının belgelendirilmesi. c) Kurumun yönetmelikleriyle öğretim programının Bakanlıkça incelenip onanmış olması." hükmüne yer verilmiştir. Aynı Kanun'un "Kurucu/kurucu temsilcisinin nitelikleri ve kurum binaları" başlıklı 4. maddesinde ise; "Kurum binalarının nitelikleri, bu binalarda açılabilecek kurumlar ile her tür tesis ve donanıma ilişkin standartlar Bakanlıkça belirlenir. Meyhane, kahvehane, kıraathane, bar, elektronik oyun merkezleri gibi umuma açık yerler ile açık alkollü içki satılan yerlerin, okul binalarından kapıdan kapıya en az yüz metre uzaklıkta bulunması zorunludur. Özel eğitime muhtaç bireylerin devam ettikleri öğretim kurumları ile okullar dışındaki diğer özel öğretim kurumlarında bu zorunluluk aranmaz. Ancak, söz konusu özel öğretim kurumlarıyla yukarıda belirtilen türdeki iş yerleri aynı binada bulunamaz. Turizmin yoğun olduğu yörelerde bulunan okulların tatil olduğu dönemlerde, yukarıda belirtilen iş yerleri ile okullar arasında yüz metre uzaklık şartı aranmaz. Uzaklıkla ilgili esaslar İçişleri, Millî Eğitim, Sağlık, Kültür ve Turizm bakanlıklarının müştereken hazırlayacakları yönetmelikle belirlenir." hükmüne yer verilmiştir.
20/03/2012 tarih ve 28239 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği'nin "Kurum binaları" başlıklı 11. maddesinin 1. fıkrasının (ç) bendinde; " (Değişik:RG-8/8/2015-29439) Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinin, bahçesi bulunan ve müstakil binalarda; özel öğretim kurslarının (Ek ibare:RG-5/8/2016-29792) (Mülga ibare:RG-20/6/2017- 30102) (…) (Ek ibare:RG-3/7/2016-29761) ve özel motorlu taşıt sürücüleri kurslarının bağımsız girişi bulunan ve bütün birimleri aynı binanın birbirine bitişik daire veya bitişik alt ve üst katlarında yahut aynı bahçe içerisinde tamamı kuruma ait binalarda; diğer kurumların ise bütün birimlerinin aynı binanın birbirine bitişik daire veya bitişik alt ve üst katlarında ya da bitişik binaların birbirine bağlantılı aynı katlarında yahut aynı bahçe içerisinde tamamı kuruma ait binalarda olması gerekir." hükmü yer almıştır.
5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu kapsamında bulunan özel öğretim kurumları hakkında yayımlanan Özel Öğretim Kurumları Standartlar Yönergesinin "Motorlu taşıt sürücüleri kursu binaları" başlıklı 28/A maddesinde ise; "1) Motorlu taşıt sürücüleri kursları; a) Müstakil binalarda, b) Bağımsız girişi bulunan ve bütün birimleri aynı binanın birbirine bitişik daire veya bitişik alt ve üst katlarında, c) Bitişik binaların birbirine bağlantılı aynı katlarında, ç) Aynı bahçe içerisinde tamamı kuruma ait binalarda olması gerekir. " hükmüne yer verilmiştir.
Dava Konusu Yönetmeliğin İlgili Kısmının İncelenmesi:
Her ne kadar, dava konusu düzenlemenin, Danıştay Onbeşinci Dairesince, 09/10/2018 tarih ve E:2018/3048 sayılı yürütmenin durdurulması isteminin kabulü kararı üzerine, 12/09/2019 tarih ve 30886 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Özel Motorlu Taşıt Sürücüleri Kursu Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 3. maddesi ile yürürlükten kaldırıldığı, davalı idare tarafından savcı düşüncesine cevap dilekçesinde düzenlemenin yürürlükten kaldırılması nedeniyle karar verilmesine yer olmadığı kararı verilmesi gerektiği yönünde dosyaya görüş sunulmuş olsa da; yargı kararının uygulanması şeklinde davalı idarece yürütmenin durdurulması kararı üzerine değişiklik yapıldığından, dava konusu düzenlemenin esasının incelenmesine geçilerek
Anayasa'nın 2. maddesinde, Türkiye Cumhuriyetinin bir hukuk devleti olduğu belirtilmiş ve Anayasa Mahkemesi kararlarında hukuk devleti, insan haklarına dayanan, bu hak ve özgürlükleri koruyup güçlendiren, eylem ve işlemleri hukuka uygun olan, her alanda adaletli bir hukuk düzeni kurup bunu geliştirerek sürdüren, hukuk güvenliğini gerçekleştiren, Anayasaya aykırı durum ve tutumlardan kaçınan, hukuku tüm devlet organlarına egemen kılan, Anayasa ve yasalarla kendini bağlı sayan, yargı denetimine açık olan devlet olarak tanımlanmıştır.
Hukuk devletinin sağlamakla yükümlü olduğu hukuki güvenlik ilkesi ise, hukuk normlarının öngörülebilir olmasını, bireylerin tüm eylem ve işlemlerinde devlete güven duyabilmesini, devletin de yaptığı düzenlemelerde bu güven duygusunu zedeleyici yöntemlerden kaçınmasını gerekli kılan ve temel hak güvencelerinde korunan ortak değerdir.
Ayrıca, hukuk devletinde, idareye tanınan takdir yetkisi mutlak ve sınırsız olmayıp, kamu yararı ve hizmet gerekleriyle sınırlıdır ve takdir yetkisine dayalı olarak tesis edilen işlemlerin hukuken geçerli sebeplere dayanması gerekmektedir.
Kanun koyucu ve idareler, düzenlemeler yaparken hukuk devleti ilkesinin bir gereği olan ölçülülük ilkesiyle de bağlıdır. Bu ilke ise, “elverişlilik”, “gereklilik” ve “orantılılık” olmak üzere üç alt ilkeden oluşmaktadır. “elverişlilik”, başvurulan önlemin ulaşılmak istenen amaç için elverişli olmasını, “gereklilik” başvurulan önlemin ulaşılmak istenen amaç bakımından gerekli olmasını, “orantılılık” ise başvurulan önlem ve ulaşılmak istenen amaç arasında olması gereken ölçüyü ifade etmektedir. Bir kurala uyulmaması nedeniyle kanun koyucu veya idareler tarafından öngörülen yaptırım ile ulaşılmak istenen amaç arasında da “ölçülülük ilkesi” gereğince makul bir dengenin bulunması zorunludur.
Bu halde, davalı idarenin yukarıda belirtilen mevzuat hükümlerince kurum binalarında aranacak kriterleri Yönetmelikle belirleme yetkisini haiz olduğu hususu açık ise de, bu yetkinin de mutlak ve sınırsız olmadığı, kamu yararı ve hizmet gerekleriyle sınırlı olduğu, hukuken geçerli sebeplere dayanması gerektiği ve bu sebeplerin de “elverişlilik”, “gereklilik” ve “orantılılık” kritelerini içinde barındırması gerektiği konusunda duraksama bulunmamaktadır.
Sonuç olarak, söz konusu değişiklik davalı idarenin değişiklik öncesi savunması ile birlikte değerlendirildiğinde; kamu hizmeti yönü de taşıyan ticari faaliyet yürüten motorlu taşıt sürücüleri kurslarına ilişkin getirilen düzenlemenin, sağlayacağı düşünülen faydalar dikkate alındığında geçerli sebeplere dayanmadığı ve “elverişlilik”, “gereklilik” ve “orantılılık” kritelerini de içinde barındırmadığı görülmüştür.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Dava konusu 01/07/2018 tarih ve 30465 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Özel Motorlu Taşıt Sürücüleri Kursu Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 2. maddesi ile değiştirilen esas Yönetmeliğin 8. maddesinin 2. fıkrasında yer alan "Özel motorlu taşıt sürücüleri kursları kullanım hakkının tamamı kuruma ait müstakil binalarda açılır." cümlesinin İPTALİNE,
2. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam … TL yargılama giderinin davanın açılmasına neden olan davalı idareden alınarak davacıya verilmesine, … TL posta giderinin davalı idare üzerinde bırakılmasına,
3. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca … TL vekâlet ücretinin davalı idareden alınarak davacıya verilmesine,
4. Posta giderleri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra istemleri halinde taraflara iadesine,
5. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 19/10/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.