Mahkemesi : ... Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesi
No : 2019/393-2020/1079
İlk Derece Mahkemesi : ... 1. İş Mahkemesi


Dava, davacıların dava dışı işyerinde geçen hizmetlerin gerçek olduğunun tespiti ile aksi yöndeki Kurum işleminin iptali istemlerine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle asıl ve birleştirilen davaların reddine dair verilen karara karşı davacılar vekili tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine, ... Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesince istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
... Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesince verilen kararın, davacılar vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
I-İSTEM:
Asıl dava dosyasında davacı ... özet olarak, dava dışı ... İnş. Tic. San. Ltd. Şti. işyerinden bildirilen 10/06/2004-01/12/2006 tarihleri arasındaki 890 günlük çalışmasının gerçek olduğunu belirtmek suretiyle iptal edilen bildirimlerin geçerli olduğunun ve yaşlılık aylığına hak kazandığının tespiti isteminde bulunmuştur.
Birleşen dava dosyasında davacı ... özet olarak, dava dışı ... İnş. Tic. San. Ltd. Şti. işyerinden bildirilen 22/05/2005-31/12/2006 tarihleri arasındaki 610 günlük çalışmasının gerçek olduğunu belirtmek suretiyle iptal edilen bildirimlerin geçerli olduğunun ve yaşlılık aylığına hak kazandığının tespiti isteminde bulunmuştur.
II- CEVAP:
Asıl dava ve birleşen dava dosyalarında davalı ...vekili, Kurum işleminin yerinde olduğunu belirterek davanın reddini talep etmiştir.
III- MAHKEME KARARI:
A- İLK DERECE MAHKEME KARARI
İlk Derece Mahkemesince “bekletici mesele yapılan ... 1. Ağır Ceza Mahkemesinin 2009/62 E. 2014/144 K. sayılı gerekçeli kararında davacıların gerçekten fiilen çalışmadıkları halde sigortalı gösterildiklerinin tespiti yapılmış ve karar kesinleşmiştir. Hukuk hakimi kesinleşen ceza mahkemesi kararındaki maddi olgular ile bağlıdır. Ceza hakiminin fiilin hukuka aykırılığını ve illiyet bağını saptayan maddi vakıa konusundaki kabulü ve ceza mahkemesinin kabul ettiği olayın gerçekleşme şekli diğer bir deyişle maddi vakıanın kabulü konusunda kesinleşmiş olan bir mahkumiyet ve ceza mahkemesinin saptadığı maddi olgularla bağlıdır. Ceza mahkemesindeki maddi olgular hukuk mahkemesini bağlayacağından, yapılan yargılama sonucu toplanan tüm deliller, 5510 sayılı yasanın 59. maddesi uyarınca aksi sabit oluncaya kadar geçerli sayılması gereken ve aksi de davacı tarafından kesin ve inandırıcı delillerle kanıtlanamayan denetim elemanlarının raporları, ... 1. Ağır Ceza Mahkemesinin 2009/62 E. 2014/144 K. Sayılı dosyası kapsamı hep birlikte değerlendirildiğinde davacıların, davaya konu edilen çalışma bildirimlerinin gerçeği yansıtmadığı, yaşlılık aylığı alabilmesi amacıyla eksik gün sayısını tamamlamak için yapılan gerçeğe aykırı bildirimler olduğu kanaatine varılmakla “asıl ve birleştirilen davaların reddine,” şeklinde karar verilmiştir.
B- BAM KARARI
Bölge Adliye Mahkemesi Hukuk Dairesince davacıların istinaf başvurusunun Hukuk Muhakemeleri Kanununun 353-(1)-b.1 maddesi gereğince “esastan reddine,” karar verilmiştir.
IV-TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURU VE NEDENLERİ:
Davacılar vekili tarafından özetle; mevzuat gereği denetim raporu aksi ispatlanıncaya kadar doğruluğu kabul edilen bir belge olup davacılara bunun aksini ispat hakkının tanınmadığı, davacıların hukuki dinlenilme haklarının ihlal edildiği, Yerel Mahkemece denetim raporunun doğruluğu konusunda eksik inceleme yapıldığı ve resen araştırma ilkesi ile Mahkemeye yüklenen ödevin yerine getirilmediği ileri sürülerek Bölge Adliye Mahkemesi kararının kaldırılarak İlk Derece Mahkemesince verilen kararın bozulmasına karar verilmesi talep olunmuştur.
V-İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE İNCELEME:
Uyuşmazlık, somut olayda fiili çalışma olgusunun ispatı konusunda, İlk Derece Mahkemesince yapılan inceleme ve araştırmanın hükme yeterli bulunup bulunmadığı noktasında toplanmaktadır.
Sahte sigortalılığa dayanan davalar hizmet tespiti içerikli olmakla, davanın yasal dayanağını oluşturan 506 sayılı Yasa’nın 79. maddesi ile 5510 sayılı Yasa’nın 86. maddesinde bu tür hizmet tespiti davalarının kanıtlanması yönünden özel bir yöntem öngörülmemiştir. Kimi ayrık durumlar dışında resmi belge ve yazılı delillerin bulunması sigortalı sayılması gereken sürelerin saptanmasında güçlü delil olmaları itibariyle sonuca etkili olurlar. Ne var ki bu tür kanıtların bulunmaması halinde somut bilgilere dayanması inandırıcı olmaları koşuluyla bordro tanıkları veya iş ilişkisini bilen komşu işyeri çalışanları gibi kişilerin bilgileri ve bunları destekleyen diğer tanıklarla dahi sonuca gitmek mümkündür. Bu tür davalar kamu düzeni ile ilgili olduğundan özel bir duyarlılıkla ve özenle yürütülmeleri zorunlu olup mahkemece, tarafların sunduğu deliller ile yetinilmemeli, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanununun ilgili hükümleri esas alınarak kendiliğinden araştırma ilkesi benimsenmeli, sigortalılığın kabulü ve hüküm altına alınabilmesi için hizmet akdinin ve eylemli çalışmanın varlığı ortaya konulmalı, çalışmanın geçtiği iddia edilen iş yerine dair düzenlenmiş Kurum müfettiş raporu ve dayanak belgeler varsa dosya içerisine getirtilmeli, yine çalışmanın geçtiği iddia edilen işyerinden bildirimi bulunup iptal edilmeyen bordrolu tanıkların yeteri kadarının beyanlarına başvurulmalı, ilgili işyerinin hangi tarihten itibaren faal olduğu ile çalışma ruhsatı alıp almadığı araştırılmalı, işyeri işvereninin vergi kayıtları irdelenerek çalışan sayısı tespit edilmeye çalışılmalı, komşu işyeri bodro tanıkları ve işverenleri tespit edilerek beyanlarına başvurulmak suretiyle uyuşmazlık konusu husus, hiçbir kuşku ve duraksamaya yer bırakmayacak biçimde çözümlenip; deliller hep birlikte değerlendirilip takdir edilerek varılacak sonuç uyarınca bir karar verilmelidir.
6100 sayılı HMK m. 119/1-e gereğince davacının, iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetlerini bildirmek, m. 194 gereğince de taraflar, dayandıkları vakıaları, ispata elverişli şekilde somutlaştırma yükümlülüğü vardır. Tarafların, dayandıkları delilleri ve hangi delilin hangi vakıanın ispatı için gösterildiğini açıkça belirtmeleri zorunludur.
Bir davada haklı çıkabilmek için soyut veya genel hatlarıyla bir iddiayı ortaya koymak yeterli değildir. Aynı zamanda bu iddiaların, ispata elverişli hale getirilerek zaman, mekân ve içerik olarak somutlaştırılması gerekir. En azından iddianın araştırılabilmesine yönelik somut bilgi ve açıklamaların sunulması gerekir. İddia somutlaştırıldıktan sonra hâkim ve karşı taraf, bunun üzerinden savunma ve yargılama yapabilecektir. Soyut iddialar ve vakıalar üzerinden değerlendirme yapılması mümkün değildir.
Somutlaştırma yükü, genel anlamda tarafların açıklama ödevinin bir parçası ve layihalar teatisi aşamasındaki tezahür şeklidir. Somutlaştırma yükü, basit yargılama ve kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı davalarda da geçerlidir.
HMK m. 31 gereğince, Hâkim, uyuşmazlığın aydınlatılmasının zorunlu kıldığı durumlarda, maddi veya hukuki açıdan belirsiz yahut çelişkili gördüğü hususlar hakkında, taraflara açıklama yaptırabilir; soru sorabilir; delil gösterilmesini isteyebilir. Davaya konu talebin somutlaştırılmaması halinde önce hâkim, m. 31 ve 119/1-e gereğince davayı aydınlatma ödevi ve ön incelemedeki görevi gereği, somut olmayan hususların belirlenmesini davacıdan istemeli, gerekirse tarafa açıklattırma yaptırmalı, bu eksiklik giderildikten sonra yargılamaya devam etmelidir.
Yukarıda açıklanan maddi ve hukuki olgular ışığı altında, müfettiş raporuna dayalı olarak sahte bildirim olduğundan bahisle geçersiz sayılan bildirimli çalışmaların gerçek olup olmadığı, fiili ve eylemli bulunup bulunmadığı anılan ilkeler kapsamında re"sen araştırılarak irdelenmeli, çalışmaların gerçek olduğu sonucuna ulaşılırsa şimdiki gibi davanın reddine karar verilmesi gerekirken, bu yönde herhangi bir araştırma yapılmaksızın salt kesinleşmiş ağır ceza yargılaması sonucu dikkate alınarak yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olmuştur. Diğer yandan, hükme esas alınan kesinleşmiş ağır ceza mahkemesi kararında sigortalı gösterme eylemlerinin dava dışı şirketin bir dönem ortağı da olan müteveffa ... tarafından gerçekleştirildiği belirtilmekle hakkında açılan davaların yargılama esnasında ...’ın vefat etmesi nedeniyle düşürülmesine ve davacılar lehine de beraat kararı verilmiştir.
Mahkemece yapılacak iş; davacıların gerek yargılama esnasında gerek ise de ceza yargılaması esnasında dava dışı ...Ltd.Şti.nin ..."de bulunan “büro” işyerinde ve ..."da bulunan inşaat işyerlerinde çalıştıklarını beyan ettikleri gözetilerek öncelikle davacılara bu işyerleri adresleri ayrıntılı olarak Hukuk Muhakemeleri Kanununun 31 inci maddesi kapsamında açıklattırılmalı, ihtilaf konusu dönemler yönünden davacıların çalışmalarının geçtiğini iddia ettikleri ...’deki büro işyeri ve dava dışı şirket ve şirket ortağı müteveffa ... adına ...’taki inşaat işyerlerine ait Kurumdan işyeri tescil dosyaları ve dönem bordroları getirtilmeli, ilgili Belediyeden ihtilaf konusu dönemler yönünden dava dışı şirket ve şirket ortağı müteveffa ... adına ...’da yapılan inşaat işyerlerine ait yapı ruhsat belgeleri getirtilmeli, inşaat işyerlerinin faaliyet dönemleri denetlenmeli, belgeler üzerinde yer alan inşaat yapım işleri sorumluları ile denetim raporunda beyanına başvurulan şahıslar tespit edilerek beyanlarına başvurulmalı, dava dışı işyerinin kanun kapsamına alındığı tarihten itbaren tüm sigortalı hizmet bildirimlerinin iptal edildiği gözetilerek büro ve inşaat işyerine de komşu işyerleri sahipleri ve çalışanları ile özellikle inşaat işyerlerinin bulunduğu yer Muhtar ve azaları ayrı ayrı Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı, Vergi Dairesi, Emniyet, Belediye aracılığıyla tespit edilerek bu kişilerin de bilgi ve görgülerine başvurulmalı, gerektiğinde resen araştırma ilkesi çerçevesinde araştırma genişletilmeli ve toplanan tüm deliller birlikte göz önünde bulundurularak hasıl olacak sonuca göre davacıların tahsis talep tarihi itibariyle yaşlılık aylığı şartlarını taşıyıp taşımadıkları da değerlendirilerek bir karar verilmelidir.
O halde, davacılar vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve ... Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesinin istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin kararı kaldırılarak İlk Derece Mahkemesince verilen hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ: ... Bölge Adliye Mahkemesi 11. Hukuk Dairesi kararının HMK’nın 373/1 maddesi gereği kaldırılarak temyiz edilen İlk Derece Mahkemesi hükmünün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde temyiz eden taraflara iadesine, dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, 14/10/2021 gününde oybirliğiyle karar verildi.