Danıştay 8. Daire 2017/683 Esas 2021/2802 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
SEKİZİNCİ DAİRE
Esas No : 2017/683
Karar No : 2021/2802

DAVACI : …Gıda Tarım Hayvancılık İnşaat Tekstil San. ve Tic. Ltd. Şti.
VEKİLİ : Av. …

DAVALILAR : 1- … Bakanlığı - …
VEKİLİ : Av. …

2- … Valiliği - …
VEKİLİ : Av. …
DAVANIN KONUSU :
1. 4342 sayılı Mera Kanunu'nun 30. maddesi uyarınca 01/01/2015-30/11/2015 tarihleri arasındaki döneme ilişkin olarak ödenmesi gereken 20.718,00 TL mera fonu kesinti tutarının 10/01/2016 tarihine kadar ödenmesi gerektiği, aksi takdirde 6183 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanacağına ilişkin … tarih ve … sayılı Uşak İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü işlemi ile,
2. Bu işlemin dayanağı olan 19/12/2012 tarih ve 28502 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren, Mera Kanununun 30 uncu Maddesi Gereğince Yapılacak Tahsilatlar ile Ödenecek Huzur Haklarına İlişkin Yönetmelik'in 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin, 2 numaralı alt bendinin iptaline karar verilmesi istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI :
Mera Kanunu’nun 30. maddesinde canlı hayvan satıcılarından pay alınacağının düzenlendiği, kendilerinin canlı hayvan satıcısı olmadığı, işlettikleri mezbahada sadece hayvanların kesim işlemlerinin yapıldığı, dolayısıyla mera fonu kesintisi yapılmasını gerektiren herhangi bir canlı hayvan satışı yapmadıkları, Mera Kanunu’nda mezbahalara ilişkin herhangi bir mera fonu kesintisi öngörülmemiş iken, kanunda olmayan bir düzenlemenin yönetmelik ile getirilmesinin Anayasanın 73. maddesinde yer alan, vergi, resim, harç ve benzeri mali yükümlülüklerin kanunla konulacağı hükmüne aykırı olduğu, dava konusu Yönetmelikte de mezbahalarda kesilen hayvanlardan hayvan satışı yapılması halinde satıcıdan alınması gereken kesintiye ilişkin düzenleme yapıldığı, mezbahalar tarafından kesinti ödemesi yapılacağına ilişkin bir hükmün yer almadığı, bu nedenle kendilerinden talep edilen miktarın hukuka aykırı olduğu, ayrıca mezbahada yapılan hayvan kesimi için mera fonu kesintisi yapması yönünde getirilen mükellefiyetin angarya olması nedeniyle Anayasaya aykırı olduğu ileri sürülmektedir.



DAVALILARIN SAVUNMALARI :
Uşak Valiliğinin Savunması:
Mera Kanunu’nun 30. maddesindeki düzenlemeye dayanılarak dava konusu Yönetmeliğin çıkartıldığı, Yönetmelik hükmü uyarınca İl Mera Komisyonu tarafından alınan kararlara göre, mera kesinti tahsilatının kesilen hayvanların karkas ağırlığının binde biri oranında olacağı ve bu payın mezbaha tarafından tahsil edileceği, davacı şirkete ait mezbahada yapılan hayvan kesimi nedeniyle ödenmesi gereken payın ödenmediğinin tespit edildiği, tahsili talep edilen miktarın mevzuata uygun olduğu, bu nedenle istemin reddi gerektiği savunulmaktadır.

Tarım ve Orman Bakanlığının Savunması:
4342 sayılı Mera Kanunu'nun 30. maddesinin verdiği yetki çerçevesinde hukuka ve kamu yararına uygun olarak yürürlüğe konulan dava konusu Yönetmelikte ve bu düzenleme uyarınca tesis edilen işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Dava konusu işlemlerin iptali gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI : …
DÜŞÜNCESİ : Dava; … gün ve … sayılı Uşak İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü işleminin ve bu işlemin dayanağı olan 19/12/2012 gün ve 28502 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren, Mera Kanunu'nun 30. maddesi Gereğince Yapılacak Tahsilatlar ile Ödenecek Huzur Haklarına İlişkin Yönetmelik'in 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin, 2 numaralı alt bendinin iptali istemiyle açılmıştır.
4342 sayılı Mera Kanunu'nun "Mali Hükümler" başlıklı 30. maddesinde; Bu Kanuna göre otlatma amacıyla kiraya verilen mera, yaylak ve kışlaklardan yönetmelikte belirtilen usule göre alınacak ücretlerin, üreticilerden satın alınan sütün satın alma bedelinin binde 1’i oranında, süt işleyen kuruluşlarca yapılacak kesintilerin, yurt içinde yetiştirilen ve satışı yapılan büyük ve küçükbaş canlı hayvanların satış bedellerinin binde 1’i oranında satıcılarından alınacak payların, tahsis amacı değişikliği talebinde bulunan gerçek ve tüzel kişilerden, 14 üncü maddenin birinci fıkrasının (e), (f), (g) bentleri ve vakıf meraları ile toprak muhafaza, sel ve taşkın kontrolü amacıyla yapılacak her türlü ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalışmaları ilgili tahsis amacı değişiklikleri hariç, tahsis amacı değiştirilen mera, yaylak ve kışlaklardan elde olunacak yirmi yıllık ot geliri esas alınarak, komisyonca tespit edilerek alınacak ücretin, yayla turizmi amacıyla 20 nci madde çerçevesinde verilecek yapı izinlerinden valiliklerce tespit edilecek miktarda alınan yapı ruhsat ücretleri ile bu yerlerin yıllık kira bedellerinin, her türlü bağış ve yardımların, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Merkez Saymanlık Müdürlüğü hesabına yatırılacağı, yatırılan bu tutarların bütçeye gelir kaydedileceği, bu maddede belirtilen gelirlerin, tahsilatın yapıldığı tarihi takip eden ayın 15’ine kadar saymanlık hesabına yatırılacağı ve gelirlerin tahsilatında 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerinin uygulanacağı, bu madde uyarınca yapılacak tahsilata
ilişkin usul ve esaslar ile ödenecek huzur haklarının Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine Bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenleneceği hükme bağlanmıştır..
19/12/2012 gün ve 28502 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren, Mera Kanunu'nun 30. maddesi Gereğince Yapılacak Tahsilatlar ile Ödenecek Huzur Haklarına İlişkin Yönetmelik'in 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde ise;
"c) Yurt içinde yetiştirilen ve satışı yapılan büyükbaş ve küçükbaş canlı hayvanların satış bedellerinin binde biri oranında satıcıdan alınacak pay;
1) Bakanlık il ve ilçe müdürlüklerince görevlendirilecek muhasebe yetkilisi mutemetlerince tahsil edilerek, tahsilatın yapıldığı gün veya en geç takip eden iş günü içerisinde bankaya yatırılır.
2) Özel ve kamuya ait kesimhane ve mezbahalarda yapılacak kesintiler komisyonların belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde tahsil edilerek, tahsil edildikleri tarihi izleyen ayın onbeşine kadar bankaya yatırılır ve dekontun bir örneği Bakanlığa gönderilir.
3) Hayvan satışı yapılan pazarlarda satışı yapılan hayvanlardan, yapılacak kesintiler, belediyelerce tahsil edilerek, tahsil edildikleri tarihi izleyen ayın onbeşine kadar bankaya yatırılır ve dekontun bir örneği Bakanlığa gönderilir.
4) Borsada satışı yapılan canlı hayvanlardan yapılacak kesintiler, borsa görevlileri tarafından kendi usulüne uygun tahsil edilerek, tahsil edildikleri tarihi izleyen ayın onbeşine kadar bankaya yatırılır ve dekontun bir örneği Bakanlığa bildirilir." kuralı yer almıştır.
Dava konusu edilen yönetmelik hükmünün üst hukuk normlarına aykırılık içermediği açık olup ilgili komisyona verilen yetkide hizmet gerekleri açısından aykırılık bulunmamaktadır.
Diğer taraftan, Uşak İl Mera Komisyonunun, 13/03/2015 gün ve 565 sayılı kararı ile; özel ve kamuya ait kesimhane ve mezbahalarda yapılacak kesintilerin mezbaha sahibi ile ilgili belediye başkanlığının ilgili birimince tayin edilecek mutemet tarafından yapılmasına, 12/06/2015 gün ve 571 sayılı kararıyla da, mezbaha sahibi ile ilgili belediye başkanlığının ilgili birimince tayin edilecek mutemet tarafından yapılacak olan mera kesintisinin, kesilen hayvanın karkas ağırlığının binde biri olan tutar olması gerektiği belirlenmiştir.
Dosyanın incelenmesinden, Mezbahacılık işiyle uğraşan davacı şirketin 01/01/2015 - 30/11/2015 tarihleri arasında gerçekleştirdiği 3.615 büyükbaş hayvan, 5.198 küçükbaş hayvan kesimi için mera kesintisi yapmadığı ileri sürülerek, söz konusu hayvanların karkas ağırlık değerinin binde biri üzerinden hesaplanan tutarın 10/01/2016 tarihine kadar ödenmesi gerektiği, aksi takdirde 6183 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanacağına ilişkin … gün ve … sayılı Uşak İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü işlemin davacıya tebliği üzerine dava açıldığı anlaşılmıştır.
4342 sayılı Mera Kanununda; yurt içinde yetiştirilen ve satışı yapılan büyük ve küçükbaş canlı hayvanların satış bedellerinin binde biri oranında satıcılarından pay alınacağı hükme bağlanmış olup, karkas ağırlık değeri üzerinden hesaplama yapılması yönünde bir düzenleme yapılmamıştır. Dolayısıyla, davacı şirketin özel mezbahasında kesimini yaptığı hayvanların karkas değerinin binde biri esas alınarak hesaplanan mera fonu kesitisine ilişkin dava konusu işlemde yasaya uyarlık bulunmamaktadır.

Açıklanan nedenlerle, Davanın Kısmen Kabulüyle, … gün ve … sayılı Uşak İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü işleminin iptaline, Dava konusu diğer istemin Reddine, karar verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Sekizinci Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

MADDİ OLAY:
Davacı şirkete ait özel mezbahada 01/01/2015 - 30/11/2015 tarihleri arasında 3.615 büyükbaş hayvan, 5.198 küçükbaş hayvan kesimi yapılmasına karşın, söz konusu hayvanların karkas ağırlık değerinin binde biri tutarındaki mera kesintisinin Bakanlık hesabına yatırılmadığının tespit edildiği, bu tespit üzerine 3.615 büyükbaş hayvanın karkas ağırlığının 824.896 kg, 5.198 küçükbaş hayvanın karkas ağırlığının ise 91.936 kg olarak hesaplandığı, söz konusu karkas ağırlıklarının ortalama kg fiyatı ile çarpılması suretiyle bu hayvanların karkas değerinin hesaplandığı, hesaplanan karkas değerin binde biri olan 20.718 TL'nin de davacı şirkete ait mezbahada yapılan hayvan kesimleri için tahsil edilerek Bakanlık hesabına yatırılması gereken mera kesinti tutarı olduğu sonucuna varıldığı, söz konusu tutarın 10/01/2016 tarihine kadar ödenmesi gerektiği, aksi takdirde 6183 sayılı Kanun hükümlerinin uygulanacağına ilişkin ... tarih ve … sayılı Uşak İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü işleminin tesis edilmesi üzerine bakılan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.

İNCELEME VE GEREKÇE:
USUL YÖNÜNDEN:
Davalı idarenin usule ilişkin iddiası kabul edilmeyerek işin esası incelendi.


ESAS YÖNÜNDEN:
İlgili Mevzuat:
4342 sayılı Mera Kanunu'nun "Mali Hükümler" başlıklı 30. maddesinin dava konusu işlem tarihinde yürürlükte olan halinde,
"(...)
a) (Mülga: 6/6/2002-4760/18 md.)
b) Bu Kanuna göre otlatma amacıyla kiraya verilen mera, yaylak ve kışlaklardan yönetmelikte belirtilen usule göre alınacak ücretler,
c) Üreticilerden satın alınan sütün satın alma bedelinin binde 1’i oranında, süt işleyen kuruluşlarca yapılacak kesinti,
d) Yurt içinde yetiştirilen ve satışı yapılan büyük ve küçükbaş canlı hayvanların satış bedellerinin binde 1’i oranında satıcılarından alınacak pay,
e) (Değişik: 27/5/2004-5178/4 md.) Tahsis amacı değişikliği talebinde bulunan gerçek ve tüzel kişilerden, 14 üncü maddenin birinci fıkrasının (e), (f), (g) bentleri ve vakıf meraları ile toprak muhafaza, sel ve taşkın kontrolü amacıyla yapılacak her türlü ağaçlandırma ve erozyon kontrolü çalışmaları ilgili tahsis amacı değişiklikleri hariç, tahsis amacı değiştirilen mera, yaylak ve kışlaklardan elde olunacak yirmi yıllık ot geliri esas alınarak, komisyonca tespit edilerek alınacak ücret,
f) Yayla turizmi amacıyla 20 nci madde çerçevesinde verilecek yapı izinlerinden valiliklerce tespit edilecek miktarda alınan yapı ruhsat ücretleri ile bu yerlerin yıllık kira bedelleri,
g) Her türlü bağış ve yardımlar,
(Değişik son paragraf: 14/7/2004-5217/10 md.) Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Merkez Saymanlık Müdürlüğü hesabına yatırılır. Yatırılan bu tutarlar bütçeye gelir kaydedilir.
Bu maddede belirtilen gelirler, tahsilatın yapıldığı tarihi takip eden ayın 15’ine kadar saymanlık hesabına yatırılır ve gelirlerin tahsilatında 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uygulanır.
(Değişik son fıkra: 14/7/2004-5217/10 md.) Bu madde uyarınca yapılacak tahsilata ilişkin usul ve esaslar ile ödenecek huzur hakları Maliye Bakanlığının uygun görüşü üzerine Bakanlık tarafından çıkarılacak yönetmelikle düzenlenir." hükmüne yer verilmiştir.
19/12/2012 tarih ve 28502 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren, Mera Kanunu'nun 30 uncu Maddesi Gereğince Yapılacak Tahsilatlar ile Ödenecek Huzur Haklarına İlişkin Yönetmelik'in 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinde ise,
"c) Yurt içinde yetiştirilen ve satışı yapılan büyükbaş ve küçükbaş canlı hayvanların satış bedellerinin binde biri oranında satıcıdan alınacak pay;
1) Bakanlık il ve ilçe müdürlüklerince görevlendirilecek muhasebe yetkilisi mutemetlerince tahsil edilerek, tahsilatın yapıldığı gün veya en geç takip eden iş günü içerisinde bankaya yatırılır.
2) Özel ve kamuya ait kesimhane ve mezbahalarda yapılacak kesintiler komisyonların belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde tahsil edilerek, tahsil edildikleri tarihi izleyen ayın onbeşine kadar bankaya yatırılır ve dekontun bir örneği Bakanlığa gönderilir.
3) Hayvan satışı yapılan pazarlarda satışı yapılan hayvanlardan, yapılacak kesintiler, belediyelerce tahsil edilerek, tahsil edildikleri tarihi izleyen ayın onbeşine kadar bankaya yatırılır ve dekontun bir örneği Bakanlığa gönderilir.
4) Borsada satışı yapılan canlı hayvanlardan yapılacak kesintiler, borsa görevlileri tarafından kendi usulüne uygun tahsil edilerek, tahsil edildikleri tarihi izleyen ayın onbeşine kadar bankaya yatırılır ve dekontun bir örneği Bakanlığa bildirilir." kuralı yer almaktadır.

Dava Konusu Yönetmeliğin İncelenmesi:
Dava konusu Yönetmeliğin 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin, 2 numaralı alt bendinde, "Özel ve kamuya ait kesimhane ve mezbahalarda yapılacak kesintiler komisyonların belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde tahsil edilerek, tahsil edildikleri tarihi izleyen ayın onbeşine kadar bankaya yatırılır ve dekontun bir örneği Bakanlığa gönderilir." düzenlemesine yer verilmiştir.
Davacı tarafından, Mera Kanunu’nda mezbahalara ilişkin herhangi bir mera fonu kesintisi öngörülmemiş iken, kanunda olmayan bir düzenlemenin yönetmelik ile getirilmesinin Anayasaya aykırı olduğu ileri sürülmüştür.

Davalı idareler tarafından, dava konusu Yönetmelik maddesinin dayanağı Kanuna uygun olarak düzenlendiği savunulmuştur.
4342 sayılı Mera Kanunu'nun 30. maddesinde, tahsil edilecek olan gelir kalemlerine ilişkin düzenlemelere yer verilmiş; anılan maddenin 1. fıkrasının (d) bendinde, "Yurt içinde yetiştirilen ve satışı yapılan büyük ve küçükbaş canlı hayvanların satış bedellerinin binde 1’i oranında satıcılarından alınacak pay" tahsil edilecek gelir kalemleri içinde sayılmıştır.
Aynı düzenleme, 4342 sayılı Kanunun 30. maddesinin uygulanmasını göstermek amacıyla çıkartılan dava konusu Yönetmeliğin 4. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinde de yer almıştır. Bu bendin devamında alt bentler ile birtakım kuralları getirilerek, bahsi geçen payın ne şekilde ve kim tarafından tahsil edileceğine ilişkin düzenlemeler yapılmıştır. Söz konusu düzenlemelerden biri olan ve 2 numaralı alt bentte bulunan, "Özel ve kamuya ait kesimhane ve mezbahalarda yapılacak kesintiler komisyonların belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde tahsil edilerek, tahsil edildikleri tarihi izleyen ayın onbeşine kadar bankaya yatırılır ve dekontun bir örneği Bakanlığa gönderilir." kuralı da dava konusu edilmiştir.
Buradan hareketle, dava konusu edilen düzenlemenin esasen 4342 sayılı Kanunun 30. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendinde bulunan ve yukarıda ayrıntısı belirtilen payın tahsilat yöntemlerinden biri olduğu, anılan madde ile tahsil edilecek yeni bir payın düzenlenmediği açıktır.
Ancak, Mera Kanunu’nun 30. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendi, 18/01/2019 tarih ve 30659 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 7161 sayılı Kanunun 24. maddesiyle ile yürürlükten kaldırılmış olup, davalı Bakanlık tarafından da dava konusu bu bedelin artık tahsil edilmediği belirtilmiştir.
Bu durumda, dava konusu Yönetmelik maddesinin dayanaksız kaldığı anlaşıldığından, dayanağı kalmayan düzenleyici işlemin iptali gerektiği sonucuna varılmaktadır.

Dava Konusu ... tarih ve … sayılı İşlemin İncelenmesi:
Dava konusu bireysel işlem Mera Kanununun 30 uncu Maddesi Gereğince Yapılacak Tahsilatlar ile Ödenecek Huzur Haklarına İlişkin Yönetmelik'in 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin 2 numaralı alt bendine göre tesis edildiğinden ve işlem tarihinde bu maddenin dayanağını teşkil eden kanun maddesi yürürlükte olduğundan, Uşak İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü işleminin bu Yönetmelik maddesine göre değerlendirilmesi gerekmektedir.
Uyuşmazlıkta, davacı şirkete ait özel mezbahada 01/01/2015 - 30/11/2015 tarihleri arasında kesimi yapılan 3.615 büyükbaş, 5.198 küçükbaş hayvanın karkas ağırlık değerinin binde biri tutarında olan 20.718 TL mera kesintisinin Bakanlık hesabına yatırılmadığının tespit edildiği, söz konusu tespitin hayvanların karkas ağırlıklarının ortalama kg fiyatı ile çarpılması suretiyle bu hayvanların karkas değeri bulunarak yapılan hesaplamaya dayandığı anlaşılmaktadır.
Bu durumda, 4342 sayılı Mera Kanunu'nun 30. maddesinin 1. fıkrasının (d) bendinde, yurt içinde yetiştirilen ve satışı yapılan büyük ve küçükbaş canlı hayvanların satış bedellerinin binde biri oranında satıcılarından pay alınacağının düzenlendiği, karkas ağırlık değeri üzerinden hesaplama yapma yetkisi verilmediği anlaşıldığından, davacı şirkete ait özel mezbahada kesimi
yapılan hayvanların karkas değerinin binde biri olarak hesaplanan 20.718 TL'nin ödenmesi gerektiği yolunda tesis edilen dava konusu işlemde hukuka uyarlık bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Uşak İl Gıda, Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü'nün … tarih ve … sayılı işleminin İPTALİNE,
2. Mera Kanununun 30 uncu Maddesi Gereğince Yapılacak Tahsilatlar ile Ödenecek Huzur Haklarına İlişkin Yönetmelik'in 4. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin 2 numaralı alt bendinin İPTALİNE,
3. Ayrıntısı aşağıda gösterilen toplam … TL yargılama giderinin davalı idarelerden alınarak davacıya verilmesine,
4. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca … TL vekâlet ücretinin davalı idarelerden alınarak davacıya verilmesine,
5. Posta giderleri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra istemi halinde davacıya iadesine,
6. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 (otuz) gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere,
01/06/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.