Yargıtay 3. Hukuk Dairesi 2022/4181 Esas 2022/6011 Karar Sayılı İlamı

MAHKEMESİ : İSTANBUL BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ 36. HUKUK DAİRESİ
DAVALILAR : 1-...


Taraflar arasında ilk derece mahkemesinde görülen tazminat davasının kısmen kabulüne dair verilen karar hakkında bölge adliye mahkemesi tarafından yapılan istinaf incelemesi sonucunda; taraf vekillerinin istinaf başvurusunun esastan reddine yönelik olarak verilen karar, davalılardan ... Hizmetleri İnş. Taah. San. ve Tic. A.Ş. vekili tarafından duruşmalı, davacı vekili tarafından duruşmasız olarak temyiz edilmekle; duruşma günü olarak belirlenen 27/01/2022 tarihinde gelen davalı vekili Av. ...'ın sözlü açıklaması dinlenildikten sonra noksanlığın giderilmesi bakımından mahalline geri çevrilen dava dosyası, yeniden gelmekle; dosyadaki bütün kağıtlar okunarak, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlenip, gereği düşünüldü:
Y A R G I T A Y K A R A R I

Davacı; Ispartakule istasyonundan iltisak hattı yapmak suretiyle demiryolu taşımacılığı ve terminali yapılması amacıyla davalı firmalarla 1 yıl süreli açık alan kullanım protokolü düzenlendiğini ancak davalı şirketlerin iltisak hakkı sözleşmesi imzalanmadan kiraladıkları alana kantar tesisatı kurduklarını ve hafriyat dökümüne başladıklarını, dava konusu alanda hafriyat dökümü yaparak gelir elde etmelerinin sözleşmenin konusu olmadığını, iltisak hakkı sözleşmesi yapılmadan harfiyat dökümü yaparak elde edilen gelirde ...'nin hakkı olduğunu ileri sürerek; fazlaya ilişkin hakları saklı kalmak kaydıyla, elde edilen haksız kazanç nedeniyle belirlenen 725.628,27 TL tazminatın temerrüt tarihinden itibaren işleyecek avans faizi ile birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen tazminini talep etmiştir.
Davalı ... Hiz. İnş. Taah. San. ve Tic. A.Ş.; imzalanan sözleşmeler kapsamında proje yapılarak çalışmalara başlandığını ve onaya sunulduğunu, davacı tarafça onaylandıklarını, bunun üzerine arazi kotunun demiryolu kotuna getirilmesi amacıyla Büyükşehir Belediyesinden alınan izin ile hafriyat döküldüğünü, bu sırada kesinlikle 3. kişilerden ücret alınmadığını, proje kapsamında dolgu işlemi yapılmasının zemin özellikleri ve zeminin çukurda kalması nedeniyle protokol kapsamındaki işin yapılması için zorunluluk olduğunu, bu durumdan da davacının haberdar olduğunu, daha sonra Kanal İstanbul projesi nedeniyle davacı kurum yöneticilerince çalışmaların durdurulmasının istenildiğini ve sözleşmenin yenilenmediğini savunarak davanın reddini dilemiş, diğer davalı şirket ise davaya cevap vermemiştir.
İlk derece mahkemesince; sözleşmenin imzalandığı tarih ile sözleşmenin sona erdiği tarihteki topoğrafik haritaların birlikte değerlendirilmek istendiği ancak ilgili belgelerin temin edilemediği, ilgili bilirkişi raporlarından da 2007 tarihli harita üretiminden sözleşme tarihine kadar olan süre içerisinde dolgu yapılıp yapılmadığı, yapıldıysa ne kadar dolgu yapıldığının tespit edilemediği, davacının yaptığı hesaplama yöntemine ilişkin ise herhangi bir veri ve teftiş raporuna ulaşılamadığı belirtilerek dava konusu yerin çevresiyle birlikte ölçümü yapılmak suretiyle güncel plankote oluşturularak ve kübaj hesabına esas sayısal veriler değerlendirilerek davanın kısmen kabulü ile 212.229.32 TL'nin 22/06/2015 tarihinden itibaren işleyecek avans faiziyle birlikte davalılardan müştereken ve müteselsilen tahsiline karar verilmiş; karar, süresi içinde davacı ve davalılardan ... A.Ş tarafından istinaf edilmiştir.
Bölge adliye mahkemesince; davanın sözleşmeye aykırılık hukuksal nedenine dayanan tazminat istemine ilişkin olduğu belirtilerek alınan bilirkişi heyeti raporunda belirtilen tespitler sonucunda, davalıların sözleşmeye aykırı olarak yaptıkları fazla dolgu nedeniyle 212.229,32 TL sebepsiz zenginleştiklerinin tespit edildiği gerekçesiyle, tarafların istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiş; karar, davacı vekili ile davalılardan ... A.Ş. tarafından temyiz edilmiştir.
1-04/06/1958 tarihli ve 15/6 sayılı Yargıtay İçtihadı Birleştirme kararında vurgulandığı gibi; bir davada dayanılan maddi vakıaları açıklamak tarafların, bu olguları hukuken nitelendirmek, uygulanacak yasa maddelerini arayıp bulmak ve doğru olarak yorumlayıp uygulamak da hâkimin görevidir. 6100 sayılı HMK’nın 33. maddesinde de belirtildiği üzere; hâkimin bir davaya uygulanacak hukuku re’sen tespit görevi bulunmaktadır. Diğer bir anlatımla, maddi vakıaları dile getirmek tarafa, hukuki vasıflandırma ise hâkime ait bir görevdir. Öte yandan, HMK 31. maddesi uyarınca “Hakim, uyuşmazlığın aydınlatılmasının zorunlu kıldığı durumlarda, maddi veya hukuki açıdan belirsiz yahut çelişkili gördüğü hususlar hakkında, taraflara açıklama yaptırabilir; soru sorabilir; delil gösterilmesini isteyebilir” hükmü uyarınca, davayı aydınlatma görevi bulunmaktadır.
Taraflar arasında 19/10/2011 tarihinde taşıma amaçlı açık alan kullanım protokolü imzalandığı ve kira başlangıç tarihinin 01/11/2011, bitiş tarihinin ise 31/10/2012 olarak belirlendiği, kullanım ücretlerinin kararlaştırıldığı, yine izin ve ruhsatlara müteakip işletme faaliyetlerine başlanılması halinde bedelin yeniden belirleneceği, açık alanlar üzerinde yapılacak geçici tesislerin inşasının işyerinin bağlı bulunduğu... Müdürlüğünün iznine bağlı olduğu, bu tarifede bildirilen açık alanların ancak ...’nin izni ile kullanılabileceği, kullanıcılar tarafından sözleşme maddelerine kısmen dahi uyulmadığı taktirde durumun ihtar ile bildirilip, verilen sürede aykırılık giderilmezse ...’nin fesih ve tahliye hakkı doğacağı, protokol bitiminde kullanıcıların kullandığı alanları teslim aldığı şekilde teslim edeceği, sahaya demiryolu giriş ve çıkışı için iltisak hattı bağlantısının Ispartakule istasyonundan yapılacağı, proje alanı ile Ispartakule istasyonu arasındaki iltisak hattı ile ilgili üst yapı malzemelerinin ... tarafından karşılanacağı, alt yapım ve imalatların ise firmalar tarafından yapılacağı, yine sözleşmede belirtilmeyen herhangi bir durum ortaya çıkarsa ...’nin ve kullanıcıların mutabakatı neticesinde çözümlenerek ...’nin uygun görmesi ve onayı ile yürürlüğe gireceği kararlaştırılmıştır.
Davacı dava dilekçesinde ve beyanlarında; taraflar arasında imzalanan 19/10/2011 düzenleme tarihli açık alan kullanım sözleşmesinin süresi bittikten ve yer teslim edildikten sonra farklı bir alanla ilgili davalıların haksız eylemleri nedeniyle elde ettikleri gelirin sebepsiz zenginleşme hükümleri gereği tahsilini istediğini bildirmiş, beyanda bulunan davalı tarafça, yapılan eylemlerin imzalanan protokol kapsamında yapıldığı, iltisak hattı yapımı için gerekli olduğu savunulmuştur. İlk derece mahkemesince hangi hukuksal gerekçeye dayanıldığı açıklanmadan ve davacının davasında haklı olup olmadığı değerlendirilmeden, varsayımlara dayalı hesap yöntemiyle hazırlanan bilirkişi raporu doğrultusunda davanın kısmen kabulüne karar verilmiş, bölge adliye mahkemesince ise; davanın sözleşmeye aykırılık hukuksal nedenine dayanan tazminat istemine ilişkin olduğu belirtilerek, davalıların protokol hükümlerine aykırı davranmak suretiyle haksız ve taşkın kullanımları sonucu davacı aleyhine sebepsiz zenginleştikleri kabul edilmiştir.
Hakim kanunda öngörülen istisnalar dışında iki taraftan birinin söylemediği şeyi veya vakıaları kendiliğinden dikkate alamaz ise de, 6100 sayılı HMK’nın 31. maddesi uyarınca uyuşmazlığın aydınlatılmasının zorunlu kıldığı durumlarda maddi ve hukuki açıdan belirsiz veya çelişkili gördüğü hususlar hakkında taraflara açıklama yaptırabilir. Bu bakımdan davacının talebi HMK’nın 31. maddesi kapsamında açıklamaya muhtaç olup, ilk derece mahkemesince davacıya talebi açıklattırılarak sonucuna göre olaya uygulanacak kanun maddeleri belirlendikten sonra, gerekirse sözleşmenin feshedilip feshedilmediği, tahliyenin gerçekleşip gerçekleşmediği ve davacının talep edebileceği hakları değerlendirilerek bir karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ile yazılı şekilde gerekçesiz olarak davacının tazminat talebinin kısmen kabulüne karar verilmiş olması, doğru görülmemiş bozmayı gerektirmiştir.
İlk derece mahkemesi kararının yukarıda açıklanan nedenle bozulmasına karar verilmiş olduğundan, HMK'nın 373/1 maddesi uyarınca işbu karara karşı yapılan istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin bölge adliye mahkemesi kararının da kaldırılmasına karar vermek gerekmiştir.
2-Bozma nedenine göre; davalı tarafın sair, davacı tarafın tüm temyiz itirazlarının incelenmesine şimdilik gerek görülmemiştir.
SONUÇ: Yukarıda birinci bentte açıklanan nedenle 6100 sayılı HMK'nın 373/1 maddesi uyarınca temyiz olunan bölge adliye mahkemesi kararının KALDIRILMASINA, aynı Kanun'un 371. maddesi uyarınca ilk derece mahkemesi kararının davalı yararına BOZULMASINA, ikinci bentte açıklanan nedenlerle, davalı tarafın sair, davacı tarafın tüm temyiz itirazlarının incelenmesine şimdilik yer olmadığına, 3.815 TL Yargıtay duruşması vekalet ücretinin davacıdan alınıp davalılardan ... Hiz. İnş. Taah. San. ve Tic. A.Ş’ye verilmesine, peşin alınan temyiz harçlarının istek halinde temyiz edenlere iadesine, dosyanın ilk derece mahkemesine, kararın bir örneğinin de bölge adliye mahkemesine gönderilmesine, 21/06/2022 tarihinde oy birliği ile karar verildi.