Danıştay 6. Daire 2019/21453 Esas 2021/6242 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2019/21453
Karar No : 2021/6242

DAVACI : …
DAVALI : … Bakanlığı
VEKİLİ : Av. …

DAVANIN KONUSU :
Davacının yeniden koleksiyon izin belgesi almak için yaptığı başvurunun reddine ilişkin Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün ... tarihli, ...sayılı işlemi ile işlemin dayanağı olan Korunması Gerekli Taşınır Kültür Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi Hakkında Yönetmeliğin 15. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinin iptali istenilmektedir.

DAVACININ İDDİALARI :
Davacı; … seri nolu … sayılı 15/04/1998 tarihli koleksiyon izin belgesi ile Afrodisias Müze Müdürlüğüne bağlı korunması gerekli kültür varlığı koleksiyoneri olduğunu, 2016 yılı yaz aylarında yaylada bulunan evine taşınmadan önce, hırsızlık olaylarından duyduğu tedirginlik nedeniyle koleksiyonundaki eserleri kardeşinin dükkanındaki kasada saklamasını rica ettiğini, koleksiyonun rutin bakımları esnasında kardeşinin eserlerin kasada olmadığını beyan etmesi üzerine, kayıtlı koleksiyon eserlerini bulamadığını 21/10/2016 tarihinde Afrodisias Müze Müdürlüğüne bildirdiğini, Müze Müdürlüğünün 22/02/2017 tarihli ve 63 sayılı yazısı ile kayıp eserler için Değer Takdir Komisyonu tarafından takdir edilen bedelin Karacasu Mal Müdürlüğüne ödenmesi hususunun tarafına bildirildiği ve gerekli ödemenin 10/03/2017 tarihinde gerçekleştirildiğini, Afrodisias Müze Müdürlüğünün 23/10/2017 tarihli 530 sayılı yazısında, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün onayı ile davacının koleksiyon izin belgesinin iptal edildiğinin tarafına bildirilerek envantere kayıtlı ve henüz işlemi tamamlanmamış eserlerin talep edildiğini, eserler kayıp olduğundan herhangi bir teslimat yapılamadığını, kardeşinin, kasasını farklı bir nedenle açtığı sırada eserlerin bulunması nedeniyle 01/08/2018 tarihinde eserleri kaybetmesi dolayısıyla hükmolunan tazminatın iadesi ile koleksiyon izin belgesinin tekrar verilmesine ilişkin başvuruda bulunduğunu, eserlerin bulunması sonrasında 11/10/2018 tarihinde 2 adet arkeolojik eser ve 36 adet sikkenin tutanak ile teslim edildiğini, idarenin ... tarihli iptali istenen işlemi ile kayıpken sonradan bulunan eserlerin bedelinin iadesine karar verilmiş iken "koleksiyonda yer alan kültür ve tabiat varlıklarının... kaybına neden olunması" eyleminin ifa edilmiş olmasının ortadan kalkmadığı gerekçesiyle koleksiyon izin belgesine ilişkin talebinin reddedildiğini, itirazın reddi işleminin geri alınması için 13/08/2019 tarihinde Kamu Denetçiliği Kurumuna başvurduğunu, adı geçen kurumca incelenemezlik kararı verildiğini, koleksiyoner izin belgesinin iptalinin mülkiyet hakkına müdahale olduğunu, korunması gerekli kültür varlıklarına sahip olanlar ile koleksiyoncuların uymaları zorunlu usul ve esaslar ile bunların gözetim ve denetim ilkelerini ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 24., 26. ve 30. maddelerine dayanılarak hazırlanan Korunması Gerekli Taşınır Kültür Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi Hakkında Yönetmeliğin 15. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendi uyarınca koleksiyon izin belgesinin iptal edilmesi sonucu idarenin işlemi ile koleksiyonda yer alan eserlerinin müzeye devredilmesi ve dolayısıyla izin belgesinin iptali ile -sonuçları itibarıyla- kanunda bir dayanak olmaksızın mülkiyet hakkına müdahale edildiği, koleksiyon izin belgesinin iptali ve sonuçlarına ilişkin Yönetmeliğin dayalı olduğu 2863 sayılı Kanunda bir hüküm bulunmadığından koleksiyon izin belgesinin iptal edilmesi ve sonucunda koleksiyonunun teslim alınmasının hukuka aykırı olduğunu, bu doğrultuda gerek Afrodisias Müze Müdürlüğünün 23/10/2017 tarihli, 530 sayılı yazı ile bildirilen 08/09/2017 tarihli koleksiyon izin belgesinin iptali kararı gerek kayıp eserlerin bulunması dolayısıyla yeni ortaya çıkan hukuki durum nedeniyle koleksiyon izin belgesinin iptaline yapılan itirazın Bakanlığın ... tarihli kararı ile reddi, gerekse de anılan işlemin dayanağı olarak gösterilen Korunması Gerekli Taşınır Kültür Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi Hakkında Yönetmeliğinin ilgili hükmünün iptalinin gerektiği ileri sürülmüştür.

DAVALININ SAVUNMASI :
Öncelikle, usule ilişkin olarak, İdari Yargılama Usulü Kanununun 7. maddesi uyarınca davanın süresinde açılmadığı belirtilerek, süre aşımı nedeniyle davanın reddi gerektiği ileri sürülmüştür.
Esas yönünden ise; Aydın Valiliğinin 16/11/2016 tarihli, 6523 sayılı yazısı ekinde yer alan 21/10/2016 tarihli komisyon raporunda, davacı ...'nin 10/10/2016 tarihli dilekçesi ile ikametgah adresinde yapacağı değişiklik nedeniyle koleksiyon adresinde de değişiklik yapmak istediğini belirterek "...Mahallesi ...Sokak, No:… Kat:… Karacasu/Aydın" adresini, yeni adres bildirdiğini, söz konusu adresin Müze Müdürlüğü uzmanlarınca uygun olarak değerlendirildiğinin davacıya tebliğ edildiğini, davacının bu kez 21/10/2016 tarihli ikinci bir dilekçe ile yaptığı rutin kontrolde 2 adet eser ve 36 adet sikkenin yerinde olmadığını tespit ettiğini, fakat yılın belli zamanlarında ikinci ikamet olarak kullandığı eve taşınma sırasında oluşan karışıklık sebebiyle evin bir bölümüne konulmuş olabileceği, hırsızlık vakasına dair bir emarenin olmadığı, zaman içinde bulunulabileceği hususlarını beyan etmesi üzerine, Müze Müdürlüğü uzmanlarınca oluşturulan komisyon tarafından koleksiyonun bulunduğu ...Mahallesi ...Sokak, No:… Kat:… Karacasu/Aydın adresinde 21/10/2016 tarihinde yerinde inceleme yapıldığı, inceleme neticesinde davacının dilekçesinde belirtildiği gibi eserlerin yerlerinde olmadığının tespit edildiği, evde ya da çelik kasada hırsızlığa işaret edecek zorlama veya tahribatın gözlemlenmediği, eserlerin kaybolmasında davacının herhangi bir kastının olmadığı, suç duyurusunda bulunulmasına gerek olmadığı ancak yeterince dikkatli davranmadığı ifade edilerek koleksiyon izin belgesinin iptalinin gerektiğinin bildirildiği, Korunması Gerekli Taşınır Kültür Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi Hakkında Yönetmeliğinin "Denetim ve Gözetim" başlıklı 8. maddesinin 3. fıkrasında yer alan "Taşınır kültür ve tabiat varlığının kaybı, çalınması veya zarar görmesi halinde Bakanlık onayı ile envanter kaydında gerekli düzenleme yapılır ve komisyonca tespit edilen bedel koleksiyoncudan tazmin edilir." hükmü uyarınca, 21/10/2016 tarihli komisyon raporuna istinaden ilgili Müze Müdürlüğünce oluşturulacak komisyonca kayıp eserlerin bedelinin takdir edilerek davacıdan tazmin edilmesi, eserlerin arama çalışmalarına başlatılması için kovuşturmaya yetkili makamlara bildirimde bulunarak arama çalışmalarının söz konusu kurumlar nezdinde takip edilmesi hususlarının bildirildiği, Yönetmeliğin "Koleksiyon izin belgesinin iptali" başlıklı 15. maddesinin 2. fıkrasında yer alan " Komisyon tarafından, koleksiyonculuk faaliyetleri esnasında bu maddenin birinci fıkrasında sayılan hallerden herhangi biri veya birden fazlasının tespit edilmesi durumunda koleksiyon izin belgesi müze müdürlüğünün teklifi üzerine Bakanlıkça iptal edilir..." hükmü uyarınca davacının koleksiyonculuk faaliyetinin iptali hususunun değerlendirilmesi gerektiği iletilmiş, Müze Müdürlüğü uzmanları tarafından hazırlanan 21/10/2016 tarihli komisyon raporu ile diğer ilgili tüm bilgi ve belgenin incelenmesiyle, iletilen talep doğrultusunda Korunması Gerekli Taşınır Kültür Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi Hakkında Yönetmeliğinin 15. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendindeki "Koleksiyonda yer alan kültür ve tabiat varlıklarına kasıtlı olarak zarar verilmesi, bunların tahribine veya kaybına neden olunması" hükmü uyarınca davacının koleksiyon izin belgesinin Bakanlık Makamının … tarih ve … sayılı onayı ile iptal edildiği, iptale ilişkin makam onayının 14/09/2017 tarihli, 186797 sayılı yazı ile tebliğ edilmek ve Yönetmeliğin 15. maddesinin 3. fıkrasının hükmü yerine getirilmek üzere Aydın Valiliğine gönderildiğini, Aydın Valiliğinin … tarihli … sayılı yazısı ekinde yer alan davacının 01/08/2018 tarihli dilekçesi ile iptal edilen koleksiyon izin belgesinin tekrardan tarafına verilmesini talep ettiği ve eserlerin bulunması ve idareye teslimi neticesinde kaybolan eserler için takdir edilen ve davacı tarafından ödenen 1.945- TL bedelin iadesini istediğini, Bakanlıkça, Aydın Valiliğine hitaplı ... tarih ve ...sayılı yazıları ile eserlerin bulunmuş olmasının olumlu değerlendirildiği ancak Korunması Gerekli Taşınır Kültür Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi Hakkında Yönetmeliğin 15. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendindeki "Koleksiyonda yer alan kültür ve tabiat varlıklarına kasıtlı olarak zarar verilmesi, bunların tahribine veya kaybına neden olunması" eyleminin davacı tarafından ifa edilmiş olması durumunun ortadan kalkmadığı, mevzuata uygun olarak gerçekleştirilmiş olan koleksiyon izin belgesinin iptaline dair işlemin geri alınmasının uygun değerlendirilmediği, bunun yanında eserlerin bulunmuş olması nedeniyle, davacı tarafından yapılan ödemenin iadesine yönelik olarak ilgili mali mevzuata göre işlem yapılabileceğinin iletildiği belirtilerek, davacının koleksiyon izin belgesinin, Korunması Gerekli Taşınır Kültür Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi Hakkında Yönetmeliğinin 15. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendindeki hüküm doğrultusunda mevzuata uygun bir şekilde iptal edildiğini, eserlerin sonradan bulunmuş olmasının Yönetmelikte ifadesini bulan "eserlerin kaybına neden olunması" eyleminin davacı tarafından ifa edilmiş olması durumunu ortadan kaldırmayacağını, ayrıca eserlerin davacının kardeşinin dükkanında bulunduğunu, davacının eserleri kardeşinin dükkanına koyduğu noktasında idareye bildirim yapmayarak Yönetmeliğin yer değiştirmeye ilişkin 11. maddesi hükmünün ihlal edildiğini, 2863 sayılı Kanunda devlet malı niteliği belirtilen kültür ve tabiat varlıklarının özel hukuk anlamında tanımlanan mülkiyet hakkından farklı bir hukuki statüde olduklarını, bireysel işlemin mevzuata uygun olarak tesis edildiği ve iptali istenen Yönetmelik maddesinin üst norma uygun olarak yürürlüğe girdiği belirtilerek hukuka uygun olduğu savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …'N DÜŞÜNCESİ : Davanın reddi gerektiği düşünülmektedir.

DANIŞTAY SAVCISI …'IN DÜŞÜNCESİ : Dava; Taşınır kültür ve tabiat varlıkları koleksiyonculuğu yapan ve daha önce izin belgesi iptal edilen davacının Koleksiyon İzin Belgesi verilmesi için yaptığı başvurusunun reddine ilişkin işlem ile Koruması Gerekli Kültür ve Tabiat Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi Hakkında Yönetmeliğin 15. maddesinin 1. Fıkrasının (c) bendinin iptali istemiyle açılmıştır.
Dava konusu uyuşmazlık, 2577 Sayılı İdari Yargılama Usulü kanunun 10., 6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanunu'nun 17. ve 20. Maddeleri kapsamında incelendiğinde davalı idarenin süre itirazı yerinde görülmediğinden işin esasına geçilmiştir:
T.C. Anayasası'nın 124.maddesinde; Başbakanlık, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve tüzüklerin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabilecekleri kurala bağlanmıştır.
T.C. Anayasası'nın 63. maddesinde, "Devlet, tarih, kültür ve tabiat varlıklarının ve değerlerinin korunmasını sağlar, bu amaçla destekleyici ve teşvik edici tedbirleri alır.
Bu varlıklar ve değerlerden özel mülkiyet konusu olanlara getirilecek sınırlamalar ve bu nedenle hak sahiplerine yapılacak yardımlar ve tanınacak muafiyetler kanunla düzenlenir." hükmü yer almış; Anayasanın bu hükmü ile tarih, kültür ve tabiat varlıklarının korunması görevi Devlet'e verilmiştir.
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu'nun 4. maddesi, Devletin koruma görevi ile ilgili olarak taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları bulanların, malik oldukları veya kullandıkları arazinin içinde kültür ve tabiat varlığı bulunduğunu bilenlerin veya yeni haberdar olan malik ve zilyetlerin, bunu en geç üç gün içinde, en yakın müze müdürlüğüne veya köyde muhtara veya diğer yerlerde mülki idare amirlerine bildirme zorunluluğu getirilmiş; anılan Yasa'nın 5.maddesinde, Devlete, kamu kurum ve kuruluşlarına ait taşınmaz mallar ile özel hukuk hükümlerine tabi gerçek ve tüzel kişilerin mülkiyetinde bulunan taşınmazlarda varlığı bilinen veya ileride meydana çıkacak olan korunması gerekli taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının Devlet malı niteliğinde olduğu belirtilmiş; "Yönetim ve Gözetim" başlıklı 24. Maddesinin 1. fıkrasında, Devlet malı niteliğini taşıyan korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıklarının Devlet elinde ve müzelerde bulundurulması ve bunların korunup değerlendirilmelerinin Devlete ait olduğu hükme bağlanmış; aynı Yasanın 25.maddesinde ise; 4.maddeye göre Kültür Bakanlığına bildirilen taşınır kültür ve tabiat varlıkları ile 23.maddede belirlenen korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıklarının Kültür Bakanlığı tarafından bilimsel esaslara göre tasnif ve tescile tabi tutulacakları, bunlardan Devlet Müzelerinde bulunması gerekli görülenlerin usulüne uygun olarak müzelere alınacakları, tasnif ve tescil dışı bırakılan ve müzelere alınması gerekli görülmeyenlerin, sahiplerine bir belge ile iade olunacakları, belge ile iade olunan kültür varlıkları üzerinde, sahiplerinin her türlü tasarrufta bulunabilecekleri belirtilmiş olup, anılan madde korunması gerekli kültür varlığı bulundurmayı belge esasına bağlamıştır.
2863 sayılı Yasanın "Müze, Özel Müze ve Koleksiyonculuk" başlıklı 26. maddesinde, gerçek ve Tüzel Kişilerce kurulacak müzelerin, Kültür Bakanlığı'nın izin belgesinde belirlenen konu alanlarına inhisar etmek şartı ile taşınır kültür varlığı bulundurabilecekleri ve teşhir edebilecekleri, bu müzelerin de taşınır kültür varlıklarının korunması hususunda Devlet müzeleri statüsünde oldukları .Gerçek ve tüzel kişilerin, Kültür Bakanlığınca verilecek izin belgesiyle korunması gerekli taşınır kültür varlıklarından oluşan koleksiyonlar meydana getirebilecekleri, Koleksiyoncuların faaliyetlerini Kültür Bakanlığı'na bildirmek ve yönetmelik gereğince, taşınır kültür varlıklarını envanter defterine kaydetmek zorunda oldukları, koleksiyoncuların, ilgili müzeye tescil ettirerek, koleksiyonlarındaki her türlü eseri onbeş gün önce Kültür ve Turizm Bakanlığına haber vermek şartı ile kendi aralarında değiştirebilecekleri veya satabilecekleri, satın almada önceliğin Kültür ve Turizm Bakanlığına ait olduğu kurala bağlanmış; "Haber verme zorunluluğu" başlıklı 30. maddesinde de, Kamu kurumu ve kuruluşları (Belediyeler ve il özel idareleri dahil), vakıflar, gerçek ve tüzelkişilerin satacakları eşya ve terekeler arasında bulunan veya yapacakları müzayedelerdeki satışlara konu olan taşınır kültür ve tabiat varlıkları ile koleksiyonları, önce Devlet müzelerine haber vermeye ve göstermeye mecbur oldukları kuralı getirilmiştir.
2863 sayılı Yasanın 24, 26 ve 30. maddeleri gereğince korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıklarına sahip olanlar ile koleksiyoncuların uymaları zorunlu esasları ve bunların gözetim ve denetimi ilkelerini belirlemek amacıyla hazırlanan Korunması Gerekli Taşınır Kültür ve Tabiat Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi Hakkında Yönetmelik 23.03.2010 günlü, 27530 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiş, dava konusu edilen, 15. Maddesinin 1. Fıkrasının (c) bendinde, Koleksiyonda yer alan kültür ve tabiat varlıklarına kasıtlı olarak zarar verilmesi, bunların tahribine veya kaybına neden olunması halinde koleksiyon izin belgesinin iptal edileceği kuralı yer almış, 15/04/2014 tarihli ve 28942 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan "Koruması Gerekli Kültür ve Tabiat Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi Hakkında Yönetmelikte değişiklik yapılmasına dair Yönetmeliğin" 1. maddesindeki "23/3/2010 tarihli ve 27530 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Korunması Gerekli Taşınır Kültür ve Tabiat Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi Hakkında Yönetmeliğin 15 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi ile üçüncü fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve dördüncü fıkra olarak aşağıdaki fıkra eklenerek diğer fıkralar buna göre teselsül ettirilmiştir." hükmü nedeniyle anılan Yönetmeliğin "Koleksiyon izin belgesi;" başlıklı 15. maddesinin eski 4. yeni 5. fıkrasında " 14 üncü madde hükümleri hariç olmak üzere koleksiyon izin belgesi iptal edilenler, hiçbir şekilde yeni bir kültür ve tabiat varlığı edinemezler ve yeniden koleksiyon izin belgesi alamazlar." hükmü getirilmiştir.
Dosyanın incelenmesinden, Aydın İli, Afrodisyas Müzesi Müdürlüğü denetiminde … tarih ve … sayılı koleksiyon izin belgesine dayanılarak koruması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlığı koleksiyonculuğu faaliyetinde iken yapılan incelemede davacının envanterine kayıtlı tüm eserlerin belirtildiği yerde olmadığının tespit edilmesi üzerine "Koruması Gerekli Kültür ve Tabiat Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi Hakkında Yönetmeliğin 15. Maddesinin 1/c fıkrasındaki "Koleksiyonda yer alan kültür ve tabiat varlıklarına kasıtlı olarak zarar verilmesi, bunların tahribine veya kaybına neden olunması" hükmüne dayanılarak davacının koleksiyon izin belgesinin Kültür ve Turizm Bakanlığının 08.09.2017 tarih ve 181614 sayılı onayı ile iptal edildiği, davacının 01.08.2019 tarihinde, bulunamayan eserlerin bulunduğu, koleksiyonunda yer alan eserlere kasıtlı olarak zarar verilmediği, bunların tahribine veya kaybına neden olunmadığı belirtilerek koleksiyon izin belgesi verilmesi ve kaybolan eserlerin bedeline ilişkin olarak ödediği 1.945.- TL' nın tarafına iadesi davalı idareye yaptığı başvurunun dava konusu işlem ile reddedildiği anlaşılmaktadır.
Toplumun ve tüm insanlığın ortak mirası olan taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarını gerçek kişiler veya özel hukuk tüzel kişileri ellerinde bulundursalar dahi, söz konusu varlıkların belirtilen özellikleri nedeniyle sahiplerinin bu eserler üzerinde ki hakları, bu varlıkların tanımı, tanıtılması, onarımı, saklanması, değerlendirilmesi ve korunması amacıyla diğer şeyler üzerindeki mülkiyet hakkına göre yasa koyucu tarafından sınırlandırılmıştır. Buna göre korunması gerekli taşınır kültür varlıklarının sahiplerinin bu eserlerin korunması noktasında kamusal yükümlülüklerini yerine getirdiği takdirde kendilerine tanınan hakları yine belirli kurallar çerçevesinde kullanılabilecekleri açıktır. Dolayısıyla, korunması gerekli kültür ve tabiat varlıklarını ellerinde bulunduranların koleksiyon izin belgelerinin anılan Yasa ve Yönetmelikte belirtilen yükümlülüklere aykırı davranılması nedeniyle iptali halinde, bu iptalin doğal sonucu olarak söz konusu kişilerin bir daha koleksiyonerlik faaliyetinde bulunmalarını da engellemeye varan düzenlemelerle karşı karşıya kalabilecekleri açıktır.
Bu itibarla, uyuşmazlık konusu Yönetmeliğin iptali talep edilen, 15. Maddesinin 1. Fıkrasının (c) bendinde yer alan, Koleksiyonda yer alan kültür ve tabiat varlıklarına kasıtlı olarak zarar verilmesi, bunların tahribine veya kaybına neden olunması halinde koleksiyon izin belgesinin iptal edileceği kuralında hukuka aykırılık bulunmadığı gibi, 15. maddesinin 5. fıkrasındaki "koleksiyon izin belgesi iptal edilenlerin hiçbir şekilde yeni bir kültür ve tabiat varlığı edinemeyecekleri ve yeniden koleksiyon izin belgesi alamazlar" ibaresi dikkate alındığında koleksiyon izin belgesi iptal edilen davacının yeniden bu belgenin verilmesi isteminin reddine ilişkin dava konusu bireysel işlemde de hukuka aykırılık görülmemiştir.
Açıklanan nedenlerle, davanın reddine karar verilmesinin uygun olacağı düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY:
Aydın İli, Afrodisyas Müzesi Müdürlüğü denetiminde … tarih ve … sayılı koleksiyon izin belgesine dayanılarak korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlığı koleksiyoncusu olan davacı ...'nin, koleksiyonunda yer alan 2 adet eski eser ve 36 adet sikkenin yerinde olmadığını tespit etmesiyle 21/10/2016 tarihinde durumu ilgili Müze Müdürlüğüne bildirmesi üzerine davacının koleksiyon izin belgesinin Bakanlık Makamının … tarih ve … sayılı onayı ile iptal edilmiş, daha sonra eserlerin bulunması nedeniyle 01/08/2018 tarihinde, eserleri kaybetmesi dolayısıyla hükmolunan ve davacı tarafça ödenen tazminatın iadesi ile koleksiyon izin belgesinin kendisine tekrar verilmesine ilişkin başvuruda bulunmuş, Bakanlığın, Aydın Valiliğine hitaplı ... tarih ve ...sayılı yazıları ile davacının koleksiyon izin belgesinin, Korunması Gerekli Taşınır Kültür Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi Hakkında Yönetmeliğinin 15. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendindeki hüküm doğrultusunda, koleksiyonda yer alan kültür ve tabiat varlıklarının... kaybına neden olunması" eyleminin ifa edilmiş olmasının ortadan kalkmadığı gerekçesiyle koleksiyon izin belgesine ilişkin talebinin reddedilmesi üzerine, davacı tarafça itirazın reddi işleminin geri alınması için 13/08/2019 tarihinde Kamu Denetçiliği Kurumuna başvurulmuş, Kamu Denetçiliği Kurumu tarafından verilen incelenemezlik kararı sonrasında ... tarih ve ... sayılı idari işlem ile dayanağı Korunması Gerekli Taşınır Kültür Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi Hakkında Yönetmeliğinin 15. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinin hukuka aykırı olduğu iddialarıyla görülmekte olan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasa'nın 63. maddesinde;
"Devlet, tarih, kültür ve tabiat varlıklarının ve değerlerinin korunmasını sağlar, bu amaçla destekleyici ve teşvik edici tedbirler alır. ... " hükmüne; 124. maddesinde; "Cumhurbaşkanı, bakanlıklar ve kamu tüzel kişilerinin, kendi görev alanlarını ilgilendiren kanunların ve Cumhurbaşkanlığı Kararnamelerinin uygulanmasını sağlamak üzere ve bunlara aykırı olmamak şartıyla yönetmelikler çıkarabilirler." hükmü yer almaktadır.
2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu'nun "Devlet malı niteliği" başlıklı 5. maddesinde;
"Devlete, kamu kurum ve kuruluşlarına ait taşınmazlar ile özel hukuk hükümlerine tabi gerçek ve tüzelkişilerin mülkiyetinde bulunan taşınmazlarda varlığı bilinen veya ileride meydana çıkacak olan korunması gerekli taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları Devlet malı niteliğindedir.
Özel nitelikleri dolayısıyla ayrı statüye tabi tutulan mazbut ve mülhak vakıf malları bu hükmün dışındadır." hükmüne,
"Yönetim ve gözetim" başlıklı 24. maddesinde;
"Devlet malı niteliğini taşıyan korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıklarının Devlet elinde ve müzelerde bulundurulması ve bunların korunup değerlendirilmeleri Devlete aittir. Bu gibi varlıklardan gerçek ve tüzelkişilerin ellerinde bulunanlar, değeri ödenerek Bakanlık tarafından satın alınabilir..." hükmüne,
"Müze, özel müze ve koleksiyonculuk" başlıklı 26. maddesinin 6, 7 ve 8. fıkralarında;
"Gerçek ve tüzelkişiler, Kültür ve Turizm Bakanlığınca verilecek izin belgesiyle korunması gerekli taşınır kültür varlıklarından oluşan koleksiyonlar meydana getirebilirler.
Koleksiyoncular faaliyetlerini, Kültür ve Turizm Bakanlığına bildirmek ve yönetmelik gereğince, taşınır kültür varlıklarını envanter defterine kaydetmek zorundadırlar.
Koleksiyoncular, ilgili müzeye tescil ettirerek, koleksiyonlarındaki her türlü eseri onbeş gün önce Kültür ve Turizm Bakanlığına haber vermek şartı ile kendi aralarında değiştirebilir veya satabilirler. Satın almada öncelik Kültür ve Turizm Bakanlığına aittir." hükmüne,
"Haber verme zorunluluğu" başlıklı 30. maddesinde ise;
"Kamu kurumu ve kuruluşları (Belediyeler ve il özel idareleri dahil, vakıflar, gerçek ve tüzelkişiler satacakları eşya ve terekeler arasında bulunan veya yapacakları müzayedelerdeki satışlara konu olan taşınır kültür ve tabiat varlıkları ile koleksiyonları, önce Devlet müzelerine haber vermeye ve göstermeye mecburdurlar. Kültür ve Turizm Bakanlığı, kültür ve tabiat varlıklarından meydana getirilen koleksiyonları kuracağı komisyonun takdir edeceği bedel üzerinden satın alabilir. Bunlardan hazineye intikal etmiş olup da müze koleksiyonlarına girmesi lüzumlu görülenler, Devlet Ayniyat Yönetmeliği hükümlerine göre Kültür ve Turizm Bakanlığına devrolunurlar. ..." hükmüne yer verilmiştir.
23/03/2010 günlü, 27530 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren "Korunması Gerekli Taşınır Kültür ve Tabiat Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi Hakkındaki Yönetmeliğin" 1. maddesinde; "Bu Yönetmeliğin amacı, korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıklarına sahip olanlar ile koleksiyoncuların uymaları zorunlu usul ve esaslar ile bunların gözetim ve denetim ilkelerini belirlemektir." hükmüne, 3. maddesinde; "Bu Yönetmelik, 21/7/1983 tarihli ve 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanununun 24 üncü, 26 ncı ve 30 uncu maddeleri gereğince hazırlanmıştır." hükmüne, 8. maddesinde; "...(2) Koleksiyoncuya ait bir kültür ve tabiat varlığının kaybolması, çalınması ve zarar görmesi halinde, durum derhal ilgili mercilere ve ilgili müze müdürlüğüne belgeleri ile bildirilir. Müze müdürlüğünce gerekli inceleme yaptırılır. Yapılan inceleme sonucunda, taşınır kültür ve tabiat varlığının kaybolması, çalınması veya zarar görmesi gibi durumlarda koleksiyoncunun ihmali olduğu kanaatine varılması halinde, koleksiyon izin belgesinin iptali ve koleksiyoncu hakkında Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulması hususu komisyon tarafından değerlendirilir. (3) Taşınır kültür ve tabiat varlığının kaybı, çalınması veya zarar görmesi halinde Bakanlık onayı ile envanter kaydında gerekli düzenleme yapılır ve komisyonca tespit edilen bedel koleksiyoncudan tazmin edilir." hükmüne, anılan Yönetmeliğin "Koleksiyon izin belgesinin iptali" başlıklı 15. maddesinin 1. fıkrasında, söz konusu belgenin iptali nedenleri düzenlenmiş olup, 1. fıkranın (c) bendinde, "Koleksiyonda yer alan kültür ve tabiat varlıklarına kasıtlı olarak zarar verilmesi, bunların tahribine veya kaybına neden olunması halinde koleksiyon izin belgesinin iptal edileceği" hükmüne yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:

Süre Yönünden;
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 10. maddesinde; "ilgililer, haklarında idari davaya konu olabilecek bir işlem veya eylemin yapılması için idari makamlara başvurabilirler. Altmış gün içinde bir cevap verilmezse istek reddedilmiş sayılır. İlgililer altmış günün bittiği tarihten itibaren dava açma süresi içinde, konusuna göre Danıştay İdare ve vergi mahkemelerine dava açabilirler. Altmış günlük süre içinde idarece verilen cevap kesin değilse ilgili bu cevabı istemin reddi sayarak dava açabileceği gibi, kesin cevabı da bekleyebilir. Bu takdirde dava açma süresi işlemez. Ancak, bekleme süresi başvuru tarihinden itibaren altı ayı geçemez. Dava açılmaması veya davanın süreden reddi halinde, altmış günlük sürenin bitmesinden sonra yetkili idari makamlarca cevap verilirse cevabın tebliğinden itibaren altmış gün içinde dava açabilirler." hükmü yer almaktadır.
6328 sayılı Kamu Denetçiliği Kurumu Kanununun "Başvuru ve usulü" başlıklı 17. maddesinin 8. fıkrasında, dava açma süresi içinde yapılan başvurunun işlemeye başlamış olan dava açma süresini durduracağı; "Dava açma süresinin yeniden işlemeye başlaması" başlıklı 21. maddesinin 1. fıkrasında ise, başvurunun Kurum tarafından reddedilmesi halinde, durmuş olan dava açma süresinin gerekçeli ret kararının ilgiliye tebliğinden itibaren kaldığı yerden işlemeye başlayacağı hükmü yer almaktadır.
Bakanlık Makamının … tarih ve … sayılı onayı ile davacının koleksiyon izin belgesinin iptal edildiğinin, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün 23/10/2017 tarihli 530 sayılı yazısı ile davacıya bildirilmesi sonrasında, kayıp eserlerin bulunmasıyla, davacının 01/08/2018 tarihli koleksiyon izin belgesinin tekrar verilmesine ilişkin başvurusunun idarenin ... tarihli, ...sayılı işlemi ile reddedilmesi üzerine, davacının itirazın reddi işleminin geri alınması için 13/08/2019 tarihinde Kamu Denetçiliği Kurumuna başvurulmuş, Kamu Denetçiliği Kurumu tarafından 20/11/2019 tarihinde incelenemezlik kararı verilmiş, bunun üzerine 06/12/2019 tarihinde bakılmakta olan davanın açıldığı görülmekte olup, 2577 sayılı Kanunun 10. maddesi kapsamında davanın süresinde açıldığı anlaşıldığından, davalı idarenin süre itirazı yerinde görülmemiştir.

Esas Yönünden:
Taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları tüm insanlığın ortak mirası kabul edildiğinden, bunların korunarak gelecek kuşaklara aktarılmasının sağlanabilmesi yolunda konunun özel bir hukuki rejimle el alınması gerektiği açıktır. Öte yandan, bu hukuki rejimde kamu idarelerine geniş takdir yetkileri tanınması, yerine göre özel hukuk kişilerinin haklarını sınırlandırıcı düzenlemelere yer verilmesi ise tabiidir.
Anayasa'nın 63. maddesinde kültür ve tabiat varlıklarının korunması görevinin en başta Devlete ait olduğuna, diğer taraftan, 2863 sayılı Kanunun 5. maddesinde mevcut veya ileride meydana çıkabilecek tüm taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının Devlet malı niteliğinde olduğuna, 24. maddesinde de Devlet malı niteliğini taşıyan korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıklarının korunup değerlendirilmelerinin Devlete ait olduğuna ilişkin özel hükümlere yer verilmiştir.
Sözü edilen Kanunun 26. maddesinde, gerçek kişiler ve tüzel kişilerin ilgili Bakanlıktan alacakları koleksiyon izin belgesine bağlı olarak ayrıntıları Yönetmelikte düzenlenen yükümlülüklerin yerine getirilmesi koşuluyla bu varlıkları ellerinde bulundurabilecekleri, bunların satış ve devirlerini yapabilecekleri hükme bağlanmıştır. Söz konusu izin belgesinin alınabilmesi, bu belgenin iptali koşulları ve sonuçları ise 23/03/2010 günlü, 27530 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Korunması Gerekli Taşınır Kültür ve Tabiat Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi Hakkındaki Yönetmeliğin 15. maddesinde düzenlenmiştir. Bu düzenlemenin 1. fıkrasında, koleksiyon izin belgesinin iptaline neden olacak haller, dava konusu edilen 1. fıkranın (c) bendinde ise "Koleksiyonda yer alan kültür ve tabiat varlıklarına kasıtlı olarak zarar verilmesi, bunların tahribine veya kaybına neden olunması halinde koleksiyon izin belgesinin iptal edileceği" hükmüne yer verilmiştir.
Toplumun ve tüm insanlığın ortak mirası olan taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarını gerçek kişiler veya özel hukuk tüzel kişileri ellerinde bulundursalar dahi, söz konusu varlıkların belirtilen özellikleri nedeniyle sahiplerinin bu eserler üzerindeki hakları, bu varlıkların tanımı, tanıtılması, onarımı, saklanması, değerlendirilmesi ve korunması amacıyla diğer şeyler üzerindeki mülkiyet hakkına göre yasa koyucu tarafından sınırlandırılmıştır. Buna göre korunması gerekli taşınır kültür varlıklarının sahiplerinin bu eserlerin korunması noktasında kamusal yükümlülüklerini yerine getirdiği takdirde kendilerine tanınan hakları yine belirli kurallar çerçevesinde kullanabilecekleri açıktır.
Uyuşmazlıkta, davacının koleksiyon izin belgesinin, adres değişikliği talep ettiği ve idarece uygun görülen adres dışında, kardeşine ait başka bir adrese nakletmesi sonrasında eserlerin kaybolduğunun bildirilmesi üzerine, mevzuata uygun bir şekilde koleksiyon izin belgesinin 2863 sayılı Kanun ve Yönetmelikte belirtilen yükümlülüklere aykırı davranılması nedeniyle iptali söz konusu olduğundan, idarece koleksiyon izin belgesinin iptaline neden olan koşulların değişmediği değerlendirilmesi yapılarak başvurunun reddedildiği anlaşılmaktadır.
Bu itibarla, uyuşmazlık konusu Yönetmeliğin iptali talep edilen 15. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinde yer alan "Koleksiyonda yer alan kültür ve tabiat varlıklarına kasıtlı olarak zarar verilmesi, bunların tahribine veya kaybına neden olunması" halinde koleksiyon izin belgesinin iptal edileceğine ilişkin hükümde hukuka aykırılık bulunmadığı gibi, koleksiyon izin belgesi iptal edilen davacının yeniden bu belgenin verilmesi yolunda yapmış olduğu başvurunun reddine ilişkin dava konusu bireysel işlemde de hukuka aykırılık görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Korunması Gerekli Taşınır Kültür Varlıkları Koleksiyonculuğu ve Denetimi Hakkında Yönetmeliğin 15. maddesinin 1. fıkrasının (c) bendinin iptali istemi yönünden DAVANIN REDDİNE,
2. Davacının yeniden koleksiyon izin belgesi almak için yaptığı başvurunun reddine ilişkin Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğünün … tarihli, … sayılı işlemi yönünden DAVANIN REDDİNE,
3. Yargılama giderlerinin davacı üzerinde bırakılmasına,
4. Karar tarihinde yürürlükte bulunan Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi uyarınca ..- TL vekâlet ücretinin davacıdan alınarak davalı idareye verilmesine,
5. Posta gideri avansından artan tutarın kararın kesinleşmesinden sonra davacıya iadesine,
6. Bu kararın tebliğ tarihini izleyen 30 gün içerisinde Danıştay İdari Dava Daireleri Kuruluna temyiz yolu açık olmak üzere, 28/04/2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.