Yargıtay 3. Hukuk Dairesi 2021/5701 Esas 2022/2485 Karar Sayılı İlamı

MAHKEMESİ : İZMİR BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ 21. HUKUK DAİRESİ
İLK DERECE
MAHKEMESİ : İZMİR 1. ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ

Taraflar arasında ilk derece mahkemesinde irtifak hakkı bedelinin tespiti davasının yapılan yargılaması neticesinde davanın kısmen kabulüne, dair verilen karara karşı davacı ve davalı vekillerince istinaf yoluna başvurulması üzerine davacı vekilinin istinaf talebinin reddine, davalı vekilinin istinaf talebinin kısmen kabulüyle; İzmir 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 06/06/2017 tarihli ve 2016/97 Esas - 2017/577 Karar sayılı kararının, HMK’nın 353/1-b.2 maddesi uyarınca düzeltilmek üzere kaldırılmasına ve esas hakkında yeniden karar verilmesine; davanın kısmen kabulüne, yönelik olarak verilen kararın süresi içinde davacı ve davalı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine; temyiz dilekçelerinin kabulüne karar verildikten sonra, dosya içerisindeki kağıtlar okunup gereği düşünüldü:

Y A R G I T A Y K A R A R I
Davacı, taraflar arasında 10/06/1991 tarihli ve 49 yıl süreli irtifak hakkı sözleşmesi düzenlendiğini, bu sözleşme ile Milli Emlak Müdürlüğüne ait 27.898.-m² alanlı arazisi üzerinde lehine irtifak hakkı tesis edildiğini, bu taşınmaz üzerine 40.000 tonluk liman silosu ve müştemilat yaptırdığını, ancak söz konusu taşınmazın 2.856,-m² lik kısmının Maliye Bakanlığı Milli Emlak Müdürlüğünün 05/09/2006 tarihli kararı ile Veteriner Sınır Kontrol noktası inşa edilerek kullanılmak üzere Tarım ve Köy İşleri Bakanlığına terkin edildiğini, yıllık irtifak hakkı bedelinin İzmir 3. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2009/19 Esas sayılı kararı ile 2008 yılı için 182.700,00 TL olarak tespit edildiğini ve bu kararın kesinleştiğini, 2009-2014 yılları arasındaki dönemde her bir yıllık döneme ait irtifak bedelinin tespiti için açılan davaların derdest olduğunu, taraflar arasında tanzim edilen sözleşmenin 7. maddesinde "3 yıllık dilimlerde irtifak bedelinin yeniden takdir edileceği " şartının yer aldığını, ancak bu kullanım hakkının genel hukuk kurallarına aykırı olamayacağını, Yargıtay'ın bozma kararında " eski kiracı olunması, kira sözleşmesinin uzun süreli olması nedeniyle hak ve nefasete göre, emsallerinde altında bir bedel belirlenmesi gerekir " hükmünün yer aldığını, 19/06/2007 resmi Gazete'de yayınlanan hazine taşınmazlarının idaresi hakkındaki yönetmeliğin 14. maddesinde " Bir yıldan uzun süreli kira, irtifak hakkı, kullanma izin sözleşmelerinde ikinci ve izleyen yıllar bedeli TÜİK tarafından yayınlanan ÜFE /bir önceki yılın aynı ayına göre değişim oranında arttırılır. " hükmünün yer aldığını, davalı tarafından 2015 yılı için talep edilen 767.824,31-TL lik irtifak bedelini yasal haklarını saklı tutarak 11.01.2016 tarihinde ödediğini belirterek 2015 yılına ait irtifak bedelinin 279.222,07-TL olarak tespitine karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı, taraflar arasında tanzim edilen sözleşmenin 7. maddesinde " ilk yıla ait irtifak bedelinin 200.000,00 TL olduğunu, ikinci ve izleyen yıllar kullanım bedelinin Maliye ve Gümrük Bakanlığınca her yıl yayınlanan Devlet ihaleleri Genelgesinde belirlenen artış oranlarının bir önceki yılın irtifak bedeline eklenmek suretiyle saptanacağı, saptanan bu bedele hak lehdarınca herhangi bir mahkeme veya makama başvurularak itiraz edilemeyeceği ve ... ilk üç yıldan sonraki ikinci ve izleyen üç yıllık dilimlerin ilk yıl irtifak hakkı bedellerinin yeniden takdir edileceği" şartının yer aldığını, bu şarta göre ve taşınmazın 2856.-m² lik kısmının Veteriner Sınır Kontrol noktası inşa edilerek kullanılmak üzere Tarım ve Köy İşleri Bakanlığına terkin edilmesi hususu nazara alınarak 25. dönem olan 2015 yılı irtifak hakkı bedelinin 767.824,31-TL olarak belirlendiğini, 2012 yılına ait bedelin 323,765,18-TL olarak tespit edildiğini ve söz konusu kararın Yargıtay denetiminden geçerek kesinleştiğini savunarak davanın reddini dilemiştir.
İlk derece mahkemesince, tespit edilen ve kesinleşen 10/06/2012 tarihinde başlayan bir yıllık döneme ait 323.765,18-TL lik irtifak hakkı bedeli ile Hazine taşınmazlarının idaresi hakkındaki yönetmeliğin 14/1. Maddesinde yer alan " Bir yıldan uzun süreli kira, irtifak hakkı, kullanma izni sözleşmelerinde ikinci ve izleyen yıllar bedelleri, Türkiye İstatistik Kurumunca yayımlanan Üretici Fiyatları Endeksi ( ÜFE - bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde değişim ) oranında arttırılır. " hüküm gereği 2013/06 ayına, 2014/06 ayına ve 2015/06 ayına ait " bir önceki yılın aynı ayına göre ÜFE endeks oranları" nazara alınarak yapılan hesaplamada 10/06/2015 tarihinde başlayan bir yıllık döneme ait irtifak hakkı bedelinin 377.267,03-TL olduğu gerekçesiyle dava konusu İzmir ili, Konak ilçesi, ...mahallesi 3653 ada 1 parsel sayılı taşınmazın 10/06/2015 tarihinde başlayan bir yıllık döneme ait irtifak hakkı bedelinin 377.267,03-TL olduğunun tespitine, karar verilmiş, karara karşı davacı ve davalı istinaf başvurusunda bulunmuştur.
İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 21. Hukuk Dairesince, ilk derece mahkemesince alınan bilirkişi raporunda ve Hazine taşınmazlarının idaresi hakkındaki yönetmeliğin 14/1 maddesi uyarınca; 2013/06 ayına ait ÜFE oranı %5,23, 2014/06 ayına ait ÜFE oranı %9,75 ve 2015/06 ayına ait ÜFE oranı %6,73 olarak belirlenmiş olduğu ve bu doğrultuda 10.06.2012-10.06.2013 dönemine ait irtifak hakkı bedeli olan 323.765,18-TL'nin bu oranlara göre artırılması suretiyle dava konusu döneme ait irtifak hakkı bedelinin 399.080,70-TL olduğu gerekçesiyle davacının istinaf başvurusunun reddine, davalının istinaf başvurusunun kısmen kabulüyle; İzmir 1. Asliye Hukuk Mahkemesinin 06/06/2017 tarih ve 2016/97 Esas - 2017/577 Karar sayılı kararının, HMK’nin 353/1-b.2 maddesi uyarınca düzeltilmek üzere kaldırılmasına ve esas hakkında yeniden karar verilmesine; davanın kısmen kabulü ile; dava konusu İzmir ili, Konak ilçesi, ...mahallesi 3653
ada 1 parsel sayılı taşınmazın 10/06/2015 tarihinde başlayan bir yıllık döneme ait irtifak hakkı bedelinin 399.080,70-TL olduğunun tespitine, karar verilmiş; hüküm, taraflarca temyiz edilmiştir.
1-Dava, taraflar arasında kurulan sözleşme gereğince 2015 Haziran-2016 Haziran dönemine ait irtifak hakkı bedelinin tespit edilmesine ilişkindir. Uyuşmazlığın çözümünde öncelikle sözleşme hükmü ve mevzuatın değerlendirilmesi gerekmektedir.
Taraflar arasında akdedilen 10.06.1991 tarihli sözleşmenin 7. maddesinde “İlk yıl için 200.000.000 (İki yüz milyon) TL' dir. 2. ve izleyen yıllar kullanım bedeli ise Maliye ve Gümrük Bakanlığınca ( Bütçe ve MAli Kontrol Genel Müdürlüğü) her yıl yayımlanan Devlet İhaleleri Genelgesinde belirtilen artış oranlarının bir önceki yılın irtifak hakkı bedeline eklenmesi suretiyle saptanır. Saptanan bu bedele hak lehtarınca herhangi bir mahkeme veya makama başvurarak itiraz edilemez.
İlk üç yıldan sonraki ikinci ve izleyen üç yıllık dilimlerin ilk yıl irtifak hakkı bedelleri yeniden takdir edilir ve izleyen yılların bedellerinin tahakkuk ve tahsili yukarıdaki hükümlere tabi olur.” ve yine 19.06.2007 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren hazine taşınmazlarının İdaresi Hakkında Yönetmeliğin 14/1. maddesinde “Bir yıldan uzun süreli kira, irtifak hakkı, kullanma izni sözleşmelerinde ikinci ve izleyen yıllar bedelleri, Türkiye İstatistik Kurumunca yayımlanan Üretici Fiyatları Endeksi (ÜFE - bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde değişim) oranında arttırılır.” şeklinde hüküm yer almaktadır.
Dava dosyasının incelenmesinde, 2012 Haziran-2013 Haziran dönemi için irtifak bedeli 323.765,18-TL olarak tespit edilmiş ve Yargıtay (kapatılan) 13. Hukuk Dairesi’nin 01.03.2016 tarih ve 2015/36247 Esas ve 2016/6268 Karar sayılı ilamıyla karar düzeltme talebi de reddedilerek 01.03.2016 tarihinde kesinleşmiştir. Davacı tarafından davalı aleyhine 2013 Haziran-2014 Haziran dönemi ve yine 2014 Haziran-2015 Haziran dönemi irtifak bedelinin belirlenmesi konusunda İzmir 12. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2014/141 Esas sayılı dava dosyası üzerinden dava açıldığı ve 14.02.2019 tarihinde karar verildiği; ancak kararın kesinleşmediği anlaşılmaktadır. Dava konusu yapılan 2015 Haziran-2016 Haziran dönemi 3 yıllık dilimin ilk irtifak dönemidir. Bu döneme ilişkin irtifak bedeli, sözleşmenin 7. maddesindeki hüküm, yönetmeliğin 14/1. maddesi gözetilerek ayrıca daha önceki yıllara ilişkin belirlenen irtifak bedellerinin ÜFE oranına göre artışı da değerlendirilerek söz konusu bedellerden de daha az bedel olmayacak şekilde belirlenmesi gerekmektedir. Bu anlamda; İzmir 12. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 2014/141 Esas ve 2019/72 Karar sayılı dava dosyasının incelenmesinde 2013 Haziran-2014 Haziran dönemi için 340.698,10-TL; 2014 Haziran-2015 Haziran dönemi için 373.916,16-TL irtifak bedeli belirlenmiş olup, belirlenen söz konusu bedellerin ÜFE üzerinden yapılan artış hesapları ile; İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 21. Hukuk Dairesi’nin 399.080,70-TL olarak belirlediği 2015 Haziran-2016 Haziran dönemi irtifak bedeli çelişmektedir.
O halde, Bölge Adliye Mahkemesince, İzmir 12. Asliye Hukuk Mahkemesinin 2014/141 Esas ve 2019/72 Karar sayılı dava dosyasında yer alan tespitler de değerlendirilerek taraf, mahkeme ve Yargıtay denetimine açık bilirkişi raporu da alınıp sonucuna göre bir karar vermesi gerekirken hesaplama yönünden denetime açık olmayan yanılgılı gerekçe ile yazılı şekilde hüküm tesisi usul ve yasaya aykırı olup bozmayı gerektirir.
2-Bozma nedenine göre davacı ve davalının sair temyiz itirazlarının bu aşamada incelenmesine gerek görülmemiştir.
SONUÇ: Yukarıda 1. bentte açıklanan nedenlerle 6100 sayılı HMK'nın 371. maddesi uyarınca temyiz olunan bölge adliye mahkemesi kararının BOZULMASINA, 2. bentte açıklanan nedenle davalının sair temyiz itirazlarının bu aşamada incelenmesine yer olmadığına, peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz edenlerden davacıya iadesine, dosyanın bölge adliye mahkemesine gönderilmesine, 21/03/2022 tarihinde oy birliği ile karar verildi.