I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru; hükümlü/tutuklu olarak bulunulan ceza infaz kurumunda yapılan operasyonda güvenlik güçlerince güç kullanılması sırasında meydana gelen ölüm ve yaralanma olaylarıyla ilgili olarak yürütülen ceza soruşturması ile tam yargı davalarının makul sürede tamamlanmaması, ayrıca tam yargı davalarının haksız olarak reddedilmesi nedeniyle de yaşam hakkının ve kötü muamele yasağının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvurucu Firdevs Doğan tarafından 2015/17803 numaralı başvuru 6/11/2015 tarihinde, başvurucu Cenker Aslan tarafından 2015/18765 numaralı başvuru ise 25/11/2015 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvurular, başvuru formları ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Komisyonca başvuruların kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

5. Bölüm tarafından 2015/17803 numaralı başvuru ile 2015/18765 numaralı başvurunun konu bakımından benzer nitelikte olması nedeniyle 2015/17803 numaralı başvuru üzerinde birleştirilmesine ve incelemenin bu dosya üzerinden yapılmasına karar verilmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

6. Başvuru formları ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ve Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemi (UYAP) üzerinden ulaşılan bilgi ve belgelere göre ilgili olaylar özetle şöyledir:

7. Başvurucu Firdevs Doğan"ın yakını Z.K. ile başvurucu Cenker Aslan olay tarihinde Ulucanlar Ceza İnfaz Kurumunda hükümlü/tutuklu olarak bulunmaktadır. Ülke çapında eş zamanlı olarak birçok cezaeviyle birlikte Ceza İnfaz Kurumunda da 26/9/1999 tarihinde gerçekleştirilen, Hayata Dönüş adı verilen operasyonda Z.K. vefat etmiş; başvurucu Cenker Aslan ise gözünden yaralanmış ve neticede gözünü kaybetmiştir.

8. Ceza İnfaz Kurumunda gerçekleştirilen bu operasyonda görev alan güvenlik güçleri hakkında Ankara Cumhuriyet Başsavcılığının 25/12/2000 tarihli iddianamesiyle, kanunun bir hükmünü veya yetkili merciden verilip infazı vazifeden zaruri olan bir emri ifa suretiyle ölüme ve yaralamaya sebep olma suçu isnadıyla açılan kamu davası, Ankara 6. Ağır Ceza Mahkemesinin (6. Ağır Ceza Mahkemesi) 2013/452 esasa kayden derdesttir. Başvurucu Firdevs Doğan"ın yakınının ve başka hükümlü/tutukluların vefatı ve yaralanmasıyla ilgili olarak Ankara 5. Ağır Ceza Mahkemesinde görülen benzer yargılama da 6. Ağır Ceza Mahkemesinde görülen söz konusu yargılamayla birleştirilmiştir.

9. Diğer yandan başvurucu Cenker Aslan"ın yaralanması nedeniyle açtığı tam yargı davasında Ankara 4. İdare Mahkemesince (4. İdare Mahkemesi) 28/2/2006 tarihinde tazminat talebinin kısmen kabulüne karar verilmiş, kararının Danıştay 10. Dairesince bozulması üzerine 4. İdare Mahkemesi tarafından 27/1/2010 tarihinde davanın reddine karar verilmiş ve karara karşı yapılan temyiz talebi reddedilmiştir.

10. Yakınının vefatı nedeniyle başvurucu Firdevs Doğan"ın açtığı tam yargı davasında ise Ankara 9. İdare Mahkemesinin (9. İdare Mahkemesi) 25/6/2003 tarihinde tazminat talebinin kısmen kabulüne karar vermesi üzerine hükmedilen tazminat miktarı başvurucuya ödenmiştir.

11. 9. İdare Mahkemesinin 25/6/2003 tarihli kararının Danıştay Onuncu Dairesinin 20/11/2006 tarihli kararıyla bozulması üzerine 9. İdare Mahkemesi tarafından bozmaya uyulmayarak 16/4/2009 tarihinde yeniden tazminata hükmedilmiş, söz konusu kararın Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu tarafından bozulmasına karar vermesi üzerine de 9. İdare Mahkemesinin 27/9/2011 tarihli kararıyla davanın reddine karar verilmiştir. Karar Danıştay Onuncu Dairesi tarafından onanarak kesinleşmiştir. Kararın kesinleşmesi üzerine Ankara 14. İcra Müdürlüğünce başvurucuya geri ödeme muhtırası gönderilmiştir.

12. Başvurucu Firdevs Doğan 6/11/2015 tarihinde, başvurucu Cenker Aslan ise 25/11/2015 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

13. Başvurunun incelenmesi sırasında başvurucuların Ulucanlar Ceza İnfaz Kurumunda 26/9/1999 tarihinde gerçekleştirilen Hayata Dönüş operasyonunda ölen ve yaralanan diğer hükümlü/tutuklu yakınlarından oluşan diğer 73 başvurucuyla birlikte yaşam hakkı ve diğer bazı hakların ihlal edildiği iddiasıyla Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine (AİHM) başvuruda bulundukları tespit edilmiştir.

14. AİHM Kavaklıoğlu ve diğerleri/Türkiye (B. No: 15397/02, 6/10/2015, §§ 176-228, 270-285) kararında, operasyonda hayatını kaybeden başvurucu Firdevs Doğan"ın yakını Z.K.nın da aralarında bulunduğu sekiz tutuklu/hükümlü ile ağır yaralanan dokuz tutuklu/hükümlü bakımından yaşam hakkının maddi ve usul boyutlarının ihlal edildiğine, ayrıca başvurucu Cenker Aslan"ın da aralarında bulunduğu, yaralanan on iki tutuklu/hükümlü bakımından ise kötü muamele yasağının maddi boyutunun (aynı kararda bkz. § 252), yaralanan tutuklu/hükümlü başvurucuların tümü bakımından ise kötü muamele yasağının usul boyutunun ihlal edildiğine karar vermiştir (aynı kararda bkz. § 285). AİHM ihlal kararında, operasyonu gerçekleştiren jandarma görevlileri hakkında açılan kamu davasının on beş yılı aşkın süre geçmesine rağmen Yargıtay incelemesinin devam etmesi nedeniyle derdest olduğunu belirterek bu bakımdan söz konusu yargılamada olaydaki sorumluları tespit etmeyi sağlayacak somut bir ilerleme kaydedilmediği tespitinde bulunmuştur (aynı kararda bkz. § 283).

15. AİHM, yaşam hakkının ihlali nedeniyle başvuruculardan Firdevs Doğan"a Z.K.nın varislerine dağıtılmak üzere 50.000 avro manevi tazminat ödenmesine, kötü muamele yasağının ihlali nedeniyle başvuruculardan Cenker Aslan"a ise 20.000 avro manevi tazminat ödenmesine karar vermiştir(aynı kararda bkz. § 301).

16. Başvurucuların bireysel başvurular sırasında değinilen AİHM kararından ve hükmedilen manevi tazminat miktarlarından Anayasa Mahkemesine bilgi vermedikleri görülmüştür.

IV. İNCELEME VE GEREKÇE

17. Mahkemenin 9/10/2019 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

1. Başvurucuların İddiaları

18. Başvurucu Firdevs Doğan Ulucanlar Ceza İnfaz Kurumunda gerçekleştirilen operasyon sırasında yakınının vefat etmesiyle ilgili olarak yürütülen soruşturmanın ve tam yargı davasının uzun sürmesi nedeniyle yaşam hakkının usul boyutunun ve adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini, başvurucu Cenker Aslan ise kendisinin yaralanmasıyla ilgili olarak aynı nedenlerle kötü muamele yasağının usul boyutunun ve adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini sürmüştür.

2. Değerlendirme

19. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun’un 51. maddesi ile Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü"nün (İçtüzük) 83. maddesi gereği başvurucunun istismar edici, yanıltıcı ve benzeri nitelikteki davranışlarıyla bireysel başvuru hakkını açıkça kötüye kullandığının tespit edilmesi hâlinde başvuru reddedilir ve yargılama giderleri dışında ilgilinin 2.000 TL"den fazla olmamak üzere disiplin para cezasıyla cezalandırılmasına karar verilir.

20. İlgili düzenlemeler vasıtasıyla genel hukuk teorisinde bir kamu düzeni kuralı olarak ele alınan ve genel olarak bir hakkın açıkça öngörüldüğü amaç dışında ve başkalarını zarara sokacak şekilde kullanılmasının hukuk düzenince himaye edilmeyeceğini ifade eden hakkın kötüye kullanılmasının bireysel başvuru alanında özel olarak ele alındığı görülmektedir. Bu bağlamda bireysel başvuru usulünün amacına açıkça aykırı olan ve mahkemenin başvuruyu gereği gibi değerlendirmesini engelleyen davranışların başvuru hakkının kötüye kullanılması olarak değerlendirilmesi mümkündür (S.Ö., B. No: 2013/7087, 18/9/2014, § 28).

21. Bu kapsamda özellikle mahkemeyi yanıltmak amacıyla gerçek olmayan maddi vakıalara dayanılması, bu nitelikte bilgi ve belge sunulması, başvurunun değerlendirilmesi noktasında esaslı olan bir unsur hakkında bilgi verilmemesi, başvurunun değerlendirilmesi sürecinde vuku bulan ve söz konusu değerlendirmeyi etkileyecek nitelikte yeni ve önemli gelişmeler hakkında mahkemenin bilgilendirilmemesi suretiyle başvuru hakkında doğru bir kanaat oluşturulmasının engellenmesi, medeni ve meşru eleştiri sınırları saklı kalmak kaydıyla bireysel başvuru amacıyla bağdaşmayacak surette hakaret, tehdit veya tahrik edici bir üslup kullanılması ile söz konusu başvuru yolu kapsamında ihlalin tespiti ile ihlal ve sonuçlarının ortadan kaldırılmasına ilişkin amaçla bağdaşmayacak surette içeriksiz bir başvuruda bulunulması durumunda başvuru hakkının kötüye kullanıldığı kabul edilebilecektir (S.Ö., § 29; Mehmet Güven Ulusoy [GK], B. No: 2013/1013, 2/7/2015; Osman Sandıkçı, B. No: 2013/6297, 10/3/2016; Selman Kapan ve diğerleri, B. No: 2013/7302, 20/4/2016).

22. Somut olayda başvurucuların aynı olayla ilgili benzer iddialarını AİHM"e taşıması sonrasında AİHM tarafından yaşam hakkının ve kötü muamele yasağının ihlaline ve başvuruculara manevi tazminat ödenmesine karar verildiği tespit edilmiştir (bkz. § 15).

23. Buna göre, AİHM"in karar tarihi olan 6/10/2015 tarihi itibarıyla derdest olan ceza yargılamasının etkisiz olması nedeniyle tazminata hükmedilen aynı olayla ilgili olarak AİHM kararından kısa bir süre sonra bireysel başvuruda bulunulduğu gözetilerek başvuru formu ve eklerinde başvurucular tarafından AİHM"e yapılmış bahse konu başvuru ve ödenmesine karar verilen tazminat ile ilgili Anayasa Mahkemesine herhangi bir bilgi ve belge sunulmayıp bu açıdan başvurucular tarafından ileri sürülen iddiaların yanıltıcı beyan niteliğinde olduğu anlaşılmıştır. Bu nedenle başvurunun tümünün başvuru hakkının kötüye kullanılması nedeniyle reddine karar verilmesi gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

24. Başvurucular aleyhine başvuru hakkının kötüye kullanılması nedeniyle 6216 sayılı Kanun"un 51. maddesi ve İçtüzük’ün 83. maddesi uyarınca ayrı ayrı takdiren 2.000 TL disiplin para cezasına hükmedilmesi gerekir.

V. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. Başvurunun başvuru hakkının kötüye kullanılması nedeniyle REDDİNE,

B. Başvurucuların 6216 sayılı Kanun"un 51. maddesi ve Anayasa Mahkemesi İçtüzüğü"nün 83. maddesi uyarınca ayrı ayrı 2.000 TL disiplin para cezası ile CEZALANDIRILMALARINA,

C. Yargılama giderlerinin başvurucular üzerinde BIRAKILMASINA 9/10/2019 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.