Yargıtay 3. Hukuk Dairesi 2021/5970 Esas 2022/1094 Karar Sayılı İlamı

MAHKEMESİ : İSTANBUL BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ 3. HUKUK DAİRESİ



Taraflar arasında ilk derece mahkemesinde görülen alacak davasının davalılardan ... yönünden husumet yokluğu nedeniyle usulden reddine, S.S. ... ... Kalkınma Kooperatifi yönünden kısmen kabulüne dair verilen karar hakkında bölge adliye mahkemesi tarafından yapılan istinaf incelemesi sonucunda; davalı ... Kooperatifi vekilinin istinaf başvurusunun kabulü ile düzelterek yeniden esas hakkında verdiği karar, davalılardan S.S. ... ... Kalkınma Kooperatifi vekili tarafından duruşmalı olarak temyiz edilmekle; duruşma günü olarak belirlenen 27/01/2022 tarihinde gelen davalı ... Kooperatifi vekili Av. ... ... ile davalı ... vekili Av. ...'nın sözlü açıklamaları dinlenildikten sonra, işin daha derinlemesine incelenmesi ve bu konuda bir araştırma yapılması gerektiği heyetçe zorunlu görüldüğünden, Yargıtay Kanunu'nun 24/1 ve Yargıtay İç Yönetmeliği'nin 21/3 maddeleri uyarınca görüşmenin bırakıldığı 15/02/2022 tarihinde dosyadaki bütün kağıtlar okunarak, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlenip, gereği düşünüldü:

Y A R G I T A Y K A R A R I

Davacı; davalı Kooperatif'e ait taşınmazı 15/07/2004 tarihli kira sözleşmesi ile 19 yıl süre ile kiraladığını ve 19 yıllık kira bedelini peşin ödediğini, fabrikanın ağır hasarlı bir biçimde kiralanmış olması nedeniyle bütün bakım ve onarım işlerini yaptırarak binayı güçlendirdiğini, ayrıca yeni inşaatlar yaptığını, söz konusu fabrika için diğer davalı ... Müdürlüğünün başvurusu üzerine acele kamulaştırma kararı alındığını ileri sürerek; kiraladığı fabrika binasına yaptığı masraflar için 322.077 TL, fabrika binasının haricinde zorunlu olarak yaptırdığı müştemilatın değeri olan 64.062 TL, fabrika binasının montaj ve demontaj bedeli olarak tespit edilen 113.720 TL ve peşin ödenen kira bedelinden kalan 6 yıllık döneme isabet eden 48.000 TL olmak üzere toplam 547.589 TL'nin davalılardan tahsilini talep etmiştir.
Davalı ... Kooperatifi; davacının kiralanana yaptığı bakım ve onarım masraflarının 16 yıllık kira bedeline sayıldığını, 2014 yılında taşınmazın kamulaştırıldığını, sözleşmesinin süresinde önce sona ermesinde kusuru olmadığını, talebinin haksız olduğunu savunarak davanın reddini istemiştir.
Davalı ...; imzalanan kira sözleşmesinin sadece taraflarını bağlayacağını, uyuşmazlıkta taraf sıfatına haiz olmadığını savunarak husumet yokluğu nedeniyle davanın reddini istemiştir.
İlk derece mahkemesince; taraflar arasındaki kira sözleşmesinin 9. maddesinde, fabrika gerektiği şekilde onarıldıktan sonra 16 yıllık kira bedelinin peşin olarak ödendiği hükmünün yer aldığı, bu maddeden de davacının binaya yapacağı onarım karşılığında 16 yıllık kira bedelini peşin olarak ödemiş sayılacağı sonucunun ortaya çıktığı, kira sözleşmesinin 2004 yılında yapıldığı, kamulaştırmanın da 2014 yılında gerçekleştirildiği, hal böyle olunca 16 yıllık peşin kiranın 10 yılının davacı tarafından kullanıldığı, kamulaştırma ile beraber kullanım imkanının ortadan kalktığı, yapılan faydalı ve zorunlu imalatların kamulaştırma bedeline yansıyan kısmının, kalan 6 yıla oranında talep edebileceği, sözleşme hükümlerine göre acele kamulaştırma dosyasında montaj, demontaj ve nakliye bedeli olarak belirlenen 113.720 TL'nin davacıya ait olduğunun kabul edilmesinin gerektiği, dava konusunun davacı ve davalı kooperatif arasında imzalanan kira sözleşmesinden dolayı taşınmazın kamulaştırılması nedeniyle kamulaştırma bedeline ilişkin olduğu, diğer davalı ...'nin taşınmazı kamulaştırılan kurum olduğu, idarenin taşınmazı usulüne uygun olarak kamulaştırıp kamulaştırma bedelini de süresinde bankaya bloke ettiği, bu nedenle davalı ...'nin bu davada taraf sıfatı bulunmadığı gerekçesiyle davanın davalı ... yönünden husumet yokluğu nedeniyle usulden reddine, davanın davalı Sınırlı Sorumlu ... ... Kalkınma Kooperatifi yönünden kısmen kabulü ile acele kamulaştırma dosyasında bloke edilen 113.720 TL montaj-demontaj bedelinin işlemiş yasal faizi ile birlikte davacıya ödenmesine, 144.802,19 TL kamulaştırma bedelinin vadeli hesaba aktarıldığı 24/06/2014 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalı Sınırlı Sorumlu ... ... Kalkınma Kooperatifinden tahsili ile davacıya verilmesine, fazlaya ilişkin talebin reddine karar verilmiştir.
İlk derece mahkemesinin kararına karşı, davalı Kooperatif tarafından istinaf yoluna başvurulmuştur.
Bölge adliye mahkemesince; fabrika binası yönünden yapılan faydalı ve zorunlu imalatların kamulaştırma bedeline yansıyan kısmının kalan 6 yıla oranlanması suretiyle karar verilmesinde herhangi bir hata bulunmadığı, davacı tarafından yaptırılan idari bina, kantar odası, kabukluk binası, kantar betonarmesi, saha betonu ve çevre duvarlarının sözleşme hitamında davalı kiraya verene bırakılacağının kararlaştırılmış olması nedeniyle bu imalatların bedeline hükmedilmesinin doğru olmadığı, yine kira sözleşmesinde kamulaştırma halinde fabrikayı kiracının taşıyabileceği düzenlenmiş ise de taşıma bedelinin kiraya verene ait olacağına ilişkin sözleşmede düzenleme ve taahhüt bulunmadığından montaj-demontaj bedeline hükmedilmesinin de doğru olmadığı gerekçesiyle, davalı ... Kooperatifinin istinaf başvurusunun kabulü ile düzeltilerek yeniden esas hakkında, davanın davalı ... Müd. yönünden husumet yokluğu nedeniyle usulden reddine, davanın davalı Sınırlı Sorumlu ... ... Kalkınma Kooperatifi yönünden kısmen kabulü ile 120.778,94 TL'lik kamulaştırma bedelinin vadeli hesaba aktarıldığı 24/062014 tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalı Sınırlı Sorumlu ... ... Kalkınma Kooperatifinden tahsili ile davacıya verilmesine, fazlaya ilişkin talebin reddine karar verilmiş; karar, davalılardan S.S. ... ... Kalkınma Kooperatifi vekili tarafından temyiz edilmiştir.
1-) 01/10/2011 tarihinde yürürlüğe giren 6100 Sayılı HMK'nın 4/1-a maddesine göre; kiralanan taşınmazların, 09/06/1932 tarihli ve 2004 sayılı İcra ve İflas Kanununa göre ilamsız icra yoluyla tahliyesine ilişkin hükümler ayrık olmak üzere, kira ilişkisinden doğan alacak davaları da dâhil olmak üzere tüm uyuşmazlıkları konu alan davalar ile bu davalara karşı açılan davalarda sulh hukuk mahkemeleri görevlidir.
Görevle ilgili düzenlemeler kamu düzenine ilişkin olup, taraflar ileri sürmese dahi yargılamanın her aşamasında re'sen gözetilir. Taraflar da yargılama bitinceye kadar görev itirazında bulunabilirler. Görev itirazı yapılmamış olsa bile re'sen mahkeme, ilk önce görevli olup olmadığını inceleyip karara bağlamalıdır.
Somut olayda; uyuşmazlık davacı ile davalı kooperatif arasındaki kira ilişkisinden kaynaklanmaktadır. Dava, 6100 sayılı HMK'nın yürürlüğe girmesinden sonra 28/01/2015 tarihinde açıldığına göre görevli mahkeme sulh hukuk mahkemesidir.
Hal böyle olunca bölge adliye mahkemesince; uyuşmazlığın çözümünde sulh hukuk mahkemesinin görevli olduğu gözetilerek, 6100 Sayılı HMK 'nın 353/1-a-3 maddesi uyarınca esası incelemeden ilk derece mahkemesi kararının kaldırılmasına, HMK'nın 114/1-c ve 115/2 maddeleri uyarınca davanın görev yönünden usulden reddine karar verilmesi için dosyanın kararı veren mahkemeye ya da görevli mahkemeye gönderilmesine karar verilmesi gerekirken, bu husus gözetilmeksizin davanın esasının incelenerek yeniden esas hakkında yazılı şekilde karar verilmiş olması usul ve kanuna aykırı olup, bozmayı gerektirmiştir.
2-Bozma nedenine göre, davalı vekilinin temyiz itirazlarının incelenmesine şimdilik gerek görülmemiştir.
SONUÇ: Yukarıda birinci bentte açıklanan nedenlerle 6100 sayılı HMK'nın 371. maddesi uyarınca temyiz olunan bölge adliye mahkemesi kararının BOZULMASINA, ikinci bentte açıklanan nedenlerle davalı vekilinin temyiz itirazlarının incelenmesine şimdilik yer olmadığına, 3.815 TL Yargıtay duruşması vekalet ücretinin davacıdan alınarak davalı ... Kooperatifi'ne verilmesine, peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz edene iadesine, HMK'nın 373/2 maddesi uyarınca dava dosyasının kararı veren bölge adliye mahkemesine gönderilmesine, 15/02/2022 tarihinde oy birliği ile karar verildi.