Danıştay 10. Daire 2017/51 Esas 2021/1486 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONUNCU DAİRE
Esas No : 2017/51
Karar No : 2021/1486

KARARIN DÜZELTİLMESİNİ İSTEYEN (DAVACI) : …
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVALI) : … Bakanlığı / …
VEKİLİ : 1. Hukuk Müşaviri Yrd. …

İSTEMİN_KONUSU : ... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının bozulmasına dair Danıştay Onuncu Dairesinin 13/05/2016 tarih ve E:2014/5565 K:2016/2663 sayılı kararının; 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen 3622 sayılı Kanun ile değişik 54. maddesi uyarınca düzeltilmesi istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Azerbaycan vatandaşı olan davacı tarafından, 07/12/2011 tarihinde Atatürk Havalimanında haksız yere gözaltına alındığı, bedensel ve sözlü saldırıya uğradığı ve sınır dışı edilme işlemine maruz bırakıldığı belirtilerek, anılan hususlar dolayısıyla uğranıldığı iddia edilen zararlarına karşılık 5.000,00 TL maddi ve 30.000,00 TL manevi tazminatın davalı idarece ödenmesine karar verilmesi istenilmektedir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla; davacının maddi zararının ikinci kez satın almak zorunda kaldığı 198 Avro değerindeki uçak biletinin karar tarihindeki değeri olan (1 Avro=3.0350 TL) 600,93 TL olduğu ve bu zararın idarece karşılanması gerektiği, diğer taraftan manevi yönden mağdur edildiği anlaşılan davacının kendi davranışlarıyla da yaşanan sorunun büyümesine yol açtığı göz önünde bulundurularak manevi tazminat isteminin de kısmen kabulü gerektiği gerekçesiyle 600,93 TL maddi, 7.500,00 TL manevi tazminatın davalı idarece davacıya ödenmesine, fazlaya ilişkin tazminat isteminin reddine karar verilmiştir.
Daire kararının özeti: Davalı idarenin temyiz başvurusu üzerine Danıştay Onuncu Dairesince, davacı hakkında tesis edilen bireysel işlemlerin, Danıştay Onuncu Dairesinin E:2012/9158, K:2016/2661 sayılı kararıyla onanan, ... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla şekle müteallik hususlar nedeniyle iptal edilmiş olduğundan tazminat ödenmesini gerektiren bir zararın doğduğunu söylemeye olanak bulunmadığı gerekçesiyle temyize konu karar hukuk ve usule aykırı bulunmuş ve kararın bozulmasına karar verilmiştir.

KARAR_DÜZELTME TALEP_EDENİN_İDDİALARI : Davacı vekili tarafından, müvekkili hakkında tesis edilen bireysel işlemlere karşı açılan davada, İdare Mahkemesince verilen iptal kararının şekle müteallik hususlar nedeniyle verilmediği, öte yandan, müvekkilinin seyahat hakkının engellenmesi ve özgürlüğünden yoksun bırakılmasının yasaya aykırı olduğu, yaşanan olaylar sebebiyle maddi ve manevi yönden zarara uğradığı ileri sürülerek Danıştay Onuncu Dairesince verilen kararın düzeltilmesi istenilmektedir.

KARŞI_TARAFIN_SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, davacı hakkında tesis edilen bireysel işlemler iptal edildiğinden tazminat ödenmesini gerektiren bir zararın doğduğunu söylemeye olanak bulunmadığı, diğer taraftan idarelerinin ağır hizmet kusuru ile sakat veya kasten davacıya zarar verme amacıyla ortaya çıkan bir eyleminden bahsedilmeyeceğinden manevi tazminat ödenmesi koşullarının oluşmadığı ileri sürülerek, düzeltilmesi istenen kararın usul ve yasaya uygun olduğu, ileri sürülen nedenlerin 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 54. maddesine uymadığı, bu nedenle istemin reddi gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ : …
DÜŞÜNCESİ : Karar düzeltme isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Onuncu Dairesince, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:
Kararın düzeltilmesi dilekçesinde ileri sürülen nedenler, 2577 sayılı Kanun'un Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen 3622 sayılı Kanun ile değişik 54. maddesi hükmüne uygun bulunduğundan, karar düzeltme isteminin kabulü ile Danıştay Onuncu Dairesi'nin 13/05/2016 tarih ve E:2014/5565, K:2016/2663 sayılı kararı kaldırılarak davalı idarece İdare Mahkemesi kararının maddi ve manevi tazminat istemlerinin kabulüne ilişkin kısımları yönünden yapılan temyiz başvurusu yeniden incelendi:

İNCELEME VE GEREKÇE :
MADDİ OLAY :
Azerbaycan Cumhuriyeti vatandaşı olan davacının, Atatürk Havalimanı Dış Hatlar Terminalinden aktarmalı uçuş gerçekleştireceği sırada ülkemizden çıkış yapmak üzere pasaport kontrolü yaptırmakta iken pasaport kontrolünde görevli polis memuru ile aralarında tartışma yaşanmış, söz konusu tartışma sonucu taraflar birbirinden şikayetçi olmuş ve davacının, hakkında "görevli memura mukavemet" suçundan işlem yapıldıktan sonra 5682 sayılı Pasaport Kanunu'nun 8. maddesi uyarınca ülkeden çıkışının sağlanarak bir yıl süre ile yurda girişi yasaklanmıştır.
Davacı tarafından hakkında tesis edilen sınır dışı işlemi ve yurda giriş yasağı işleminin iptali istemiyle açılan davada; ... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararıyla işlemlerin iptaline karar verilmiş, bu karara karşı davalı idarece yapılan temyiz başvurusu sonucu anılan karar Dairemizin 13/05/2016 tarih ve E:2012/9158, K:2016/2661 sayılı kararıyla onanmış, sonrasında davalı idarece yapılan karar düzeltme başvurusu da Dairemizin 31/03/2021 tarih ve E:2016/15113, K:2021/1485 sayılı kararıyla reddedilmiştir.
Bakılan davanın ise davacı tarafından, anılan olaylar dolayısıyla 07/12/2011 tarihinde Atatürk Havalimanında haksız yere gözaltına alındığı, bedensel ve sözlü saldırıya uğradığı ve sınır dışı edilme işlemine maruz bırakıldığı belirtilerek uğradığını iddia ettiği zararlarına karşılık 5.000,00 TL maddi ve 30.000,00 TL manevi tazminatın davalı idarece ödenmesine karar verilmesi istemiyle açıldığı anlaşılmaktadır.
Diğer taraftan, davacı tarafından yapılan şikayet başvurusu üzerine ilgili görevliler hakkında görevi kötüye kullanmak ve basit yaralama suçundan açılan soruşturmada ... Cumhuriyet Başsavcılığı Memur Suçları Bürosunun … tarih ve Soruşturma No:…, Karar No: … sayılı kararıyla şüpheliler hakkında ayrı ayrı kovuşturmaya yer olmadığına karar verilmiş, bu karara karşı yapılan itiraz başvurusu da ... Ağır Ceza Mahkemesinin … tarih ve Değişik İş No: … sayılı kararıyla kesin olarak reddedilmiştir. Ayrıca aynı olay nedeniyle ilgili polis memurları hakkında kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçundan başlatılan soruşturma sonucunda da ... Cumhuriyet Başsavcılığı'nın … ve Soruşturma No:… sayılı kararıyla ek kovuşturmaya yer olmadığına karar verilmiş, bu karara karşı yapılan başvuru ise ... Ağır Ceza Mahkemesinin … tarih ve Değişik İş No: … sayılı kararıyla kesin olarak reddedilmiştir.
Öte yandan, yukarıda bahsi geçen olaylar üzerine davacı hakkında "Görevi Yaptırmamak İçin Direnme" suçundan yapılan ceza yargılaması sonucu ... Asliye Ceza Mahkemesinin … tarih ve Dosya No:…, Karar No:… sayılı kararıyla davacının beraatine karar verildiği görülmektedir.

İLGİLİ MEVZUAT:
Anayasanın "Kişi hürriyeti ve güvenliği" başlıklı 19. maddesinde, "Herkes, kişi hürriyeti ve güvenliğine sahiptir.
Şekil ve şartları kanunda gösterilen:
Mahkemelerce verilmiş hürriyeti kısıtlayıcı cezaların ve güvenlik tedbirlerinin yerine getirilmesi; bir mahkeme kararının veya kanunda öngörülen bir yükümlülüğün gereği olarak ilgilinin yakalanması veya tutuklanması; bir küçüğün gözetim altında ıslahı veya yetkili merci önüne çıkarılması için verilen bir kararın yerine getirilmesi; toplum için tehlike teşkil eden bir akıl hastası, uyuşturucu madde veya alkol tutkunu, bir serseri veya hastalık yayabilecek bir kişinin bir müessesede tedavi, eğitim veya ıslahı için kanunda belirtilen esaslara uygun olarak alınan tedbirin yerine getirilmesi; usulüne aykırı şekilde ülkeye girmek isteyen veya giren, ya da hakkında sınır dışı etme yahut geri verme kararı verilen bir kişinin yakalanması veya tutuklanması; halleri dışında kimse hürriyetinden yoksun bırakılamaz..." hükmü yer almaktadır.
Mülga 5683 sayılı Yabancıların Türkiye'de İkamet ve Seyahatleri Hakkında Kanun’un “Muzır şahıslar” başlıklı 19. maddesinde, “İçişleri Bakanlığınca memlekette kalması umumi güvenliğe, siyasi ve idari icaplara aykırı sayılan yabancıların verilecek muayyen müddet zarfında Türkiye'den çıkmaya davet olunacağı, bu müddetin sonunda Türkiye'yi terketmiyenlerin sınır dışı edilebileceği”; 23. maddesinde de, “Memleket dışına çıkartılmalarına karar verilipte pasaport tedarik edemediklerinden veya başka sebeplerden dolayı Türkiye'yi terkedemiyenlerin İçişleri Bakanlığının göstereceği yerde oturmağa mecbur olduğu" kurala bağlanmıştır.
6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun "Taleple bağlılık ilkesi" başlıklı 26. maddesinin 1. fıkrasında, "Hâkim, tarafların talep sonuçlarıyla bağlıdır; ondan fazlasına veya başka bir şeye karar veremez. Duruma göre, talep sonucundan daha azına karar verebilir." kuralı yer almıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Temyize konu kararın, davacının maddi tazminat isteminin kısmen kabulüne ilişkin kısmı yönünden incelenmesi;
6100 sayılı Kanun'un yukarıda yer verilen 26. maddesinin 1. fıkrasında, usul hukuku kuralı olan taleple bağlılık ilkesi düzenlenmiştir. Söz konusu ilke uyarınca hakimin tarafların talep sonuçlarıyla bağlı olup ondan fazlasına veya başka bir şeye karar veremeyeceği, duruma göre talep sonucundan daha azına karar verebileceği açıktır. Ayrıca anılan Kanun hükmü, emredici hüküm olduğundan mahkemece kendiliğinden dikkate alınması gerekmektedir.
İdare Mahkemesince maddi zararın tespiti amacıyla verilen 29/03/2013 tarihli ara kararına cevaben davacı tarafından gönderilen ve Mahkeme kayıtlarına 06/09/2013 tarihinde giren dilekçede; davacı tarafından, maddi tazminat kalemlerinden biri olarak yeniden uçak bileti almak zorunda kalması nedeniyle 198 Avro (07/12/2011 tarihi itibariyle 485 TL) zararının olduğu belirtilmesine rağmen, Mahkemece davacının 2. kez uçak bileti aldırılarak zarara uğratılmasında idarenin kusuru bulunduğu kabul edilerek 198 Avro değerindeki uçak biletinin karar tarihindeki (28/02/2014) değeri olan 600,93 TL tutarın davacıya ödenmesine karar verildiği görülmektedir.
Uyuşmazlıkta; davacı tarafından 198 Avro tutarındaki 2. uçak biletini almak zorunda kalması nedeniyle uğramış olduğu zararın 485 TL olduğu belirtilerek, bu zararın ödenmesinin istenildiği açık olmakla birlikte; Mahkemece taleple bağlılık ilkesine aykırı olacak şekilde karar tarihindeki kur dikkate alınarak 600,93 TL maddi tazminatın ödenmesine karar verildiği anlaşıldığından, İdare Mahkemesi kararının maddi tazminat isteminin kısmen kabulüne ilişkin kısmında davacının talebini aşan kısım yönünden belirtilen sebeple hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Temyize konu kararın, davacının manevi tazminat isteminin kısmen kabulüne ilişkin kısmı yönünden incelenmesi;
Manevi zarar, kişinin fizik yapısının ve iç huzurunun bozulmasını, yaşama gücünün ve sevincinin azalmasını, kişilik haklarının zedelenmesini, şeref ve haysiyetinin rencide edilmesini, duyulan acı ve ızdırabı, kişinin günlük yaşamını zorlaştıran her türlü üzüntü ve sıkıntıyı ifade etmekte olup; fiziki veya manevi acılar duyan, ruhsal dengesi bozulan, yaşama sevinci azalan kişinin manevi yönden zarara uğramış olduğu kabul edilmektedir.
Manevi tazminat, kişinin malvarlığında meydana gelen eksilmeyi gidermeye yönelik olmayıp; manevi değerlerinde bir eksilme meydana gelen ve yaşama sevinci ve zevki azalan kişinin manen tatminini sağlamaya yönelik bir tazmin aracıdır. Manevi zararın başka türlü giderim yollarının bulunmayışı veya yetersiz kalışı manevi tazminatın parasal olarak belirlenmesini zorunlu kılmaktadır. Manevi tazminat, olay nedeniyle duyulan elem ve ızdırabı kısmen de olsa hafifletmeyi ve manevi huzuru sağlamayı amaçlar. Bu niteliği gereği manevi tazminatın, zenginleşmeye yol açmayacak şekilde belirlenmesi gerekmektedir.
Öte yandan yukarıda yer verilen Anayasa hükmü ve 5683 sayılı Kanun hükümlerinde, memlekette kalması umumi güvenliğe, siyasi ve idari icaplara aykırı sayılan yabancının sınır dışı edilebileceği ve bir yabancının usulüne aykırı olarak ülkeye girmesi, hakkında sınır dışı etme veya geri verilmesi kararının uygulanması sürecinde kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının kısıtlanabileceği, hakkında sınır dışı etme kararı verilen yabancılardan pasaport tedarik edemediklerinden veya başka sebeplerden dolayı Türkiye'yi terk edemeyenlerin de Bakanlığın göstereceği yerde oturmağa mecbur olduklarının düzenlendiği görülmektedir.
Uyuşmazlıkta; davacının, Atatürk Havalimanı Dış Hatlar Terminalinden aktarmalı uçuş gerçekleştireceği sırada ülkemizden çıkış yapmak üzere pasaport kontrolü yaptırmakta iken görevli polis memuru ile aralarında tartışma yaşandığı, söz konusu tartışma sonucu tarafların birbirinden şikayetçi olduğu ve davacı hakkında "görevli memura mukavemet" suçundan işlem yapılarak ifadesi alındıktan sonra sınır dışı işlemi süratle uygulanarak makul süre içerisinde ülke dışına çıkışının sağlandığı, ayrıca söz konusu olay nedeniyle polis memurları hakkında başlatılan soruşturmalar sonucunda kovuşturmaya yer olmadığına karar verildiği hususları birlikte değerlendirildiğinde; yaşanan olay üzerine gerekli dikkat ve özen içerisinde gerçekleştirildiği anlaşılan işlemlerde idareye atfı kabil bir kusurun bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Bu haliyle, manevi tazminat verilmesini gerektiren şartların dava konusu olayda gerçekleşmediği ve gerekli şartları taşımadığı anlaşılan davacı lehine manevi tazminata hükmedilmesine hukuken olanak bulunmadığı açık olup; İdare Mahkemesi kararının manevi tazminat isteminin kabulüne yönelik kısmında hukuka uygunluk bulunmadığı sonucuna varılmıştır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davalı idarenin temyiz isteminin kabulüne, ... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyize konu maddi ve manevi tazminat istemlerinin kısmen kabulüne yönelik kısımlarının BOZULMASINA,
2. Bozulan kısımlar hakkında yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine, 31/03/2021 tarihinde oy birliğiyle, kesin olarak karar verildi.