MAHKEMESİ : İZMİR 4. İŞ MAHKEMESİ
TARİHİ : 06/10/2011
NUMARASI : 2011/44-2011/685

DAVA :Davacı, fazla mesai ücreti, hafta tatili ücreti, ulusal bayram ile genel tatil ücreti alacaklarının ödetilmesine karar verilmesini istemiştir.
Yerel mahkeme, isteği hüküm altına almıştır.
Hüküm süresi içinde taraflar avukatlarınca temyiz edilmiş olmakla, dava dosyası için Tetkik Hakimi tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:

Y A R G I T A Y K A R A R I

A) Davacı İsteminin Özeti:
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; müvekkilinin davalı şirkette 01.12.1988 tarihinde Tütün Eksperi olarak işe başladığını, işinin köylere gidip evlerde stoklanan üreticinin tütününün vasfını ve miktarını tespit etmek, bunun evrakını ve sözleşmelerini hazırlamak, alım zamanı gelince Halitpaşa Beldesi ve ..Köyündeki alım merkezindeki işverene ait depolarda alımları gerçekleştirmek kamyonlara yükleyip Kemalpaşa Merkez Depolarına sevkini sağlamak ve üreticinin ödeme belgelerini düzenlemek, daha sonra tütünlerin işlenmesi safhasında da fabrikada görev yapmak olduğunu, bazı yıllarda üreticinin tarlalarında ekilen ürünlerin miktarını denetlediğini, iyi ürün elde edilebilmesi için davalı şirket namına bilgilendirme ve yol gösterme çalışmaları da yaptığını, 26.01.2004 tarihinde Şirketin bilgisi dâhilinde ve ertesi gün işe devam etmek üzere SSK"dan emekli edildiğini, 27.01.2004 tarihinde sanki işe yeni başlamış gibi gösterilerek işine aynı şartlarda devam ettiğini, ancak bir takım bahaneler ileri sürülerek 28.10.2010 tarihinde haksız olarak ve kendi hesapladıkları ihbar ve kıdem tazminatını ödeyerek ve soyut içerikli bir ibraname imzalatılarak işine son verildiğini, ibranamenin içeriğinin doğru olmadığını, fazla çalışma yapmasına, hafta sonu çalışmasına ve bazı resmi bayramlarda çalışmasına rağmen buna ilişkin ücretlerinin ödenmediğini, bahsedilen bu fazla çalışma ve tatil çalışmalarının İl dışındaki, yani Manisa"daki çalışmaları kapsadığını, müvekkilinin yılın yaklaşık 4 ayı Manisa"da çalıştığını, bu dönemlerde ürün ve kalite tespiti çalışmaları sırasında Cumartesi ve Pazar günleri de çalıştığını, ürün teslim alımı dönemlerinde ise Pazar günleri çalıştığını, istif tespiti yapılan dönemlerde de yine Cumartesi ve Pazar günleri çalıştığını, bu dönemde 07.00’de evden çıkıp, saat 23.00"te eve döndüğünü, her yıl yaklaşık 20 gün civarı Cumartesi - Pazar günleri çalıştığını, mıntıkada (Manisa) her normal mesaiden sonra tespit ve tesellüm günlerinde günlük 4 saat kadar fazla çalışma yaptığını, yılda 2,5 ay, günde 4 saatten fazla yanı yılda 300 saat fazla çalışma yaptığını, özellikle 2001 - 2002 yıllarında çıkarılan ve Tütün Piyasasını yeniden düzenleyen yasal düzenlemelerden önce çok daha fazla çalışma yaptığını, 2007 yılına kadar 23 Nisan ve 19 Mayıs resmi bayramlarında da (yılda 2 gün) çalıştırıldığını, müvekkilinin İzmir 5. İş Mahkemesinde 2010/923 Esas sayılı dosya ile işe iade davası açtığını, son ücretinin aylık brüt 5.197 TL olduğunu, alacaklarının 1988 - 2007
yıllan arasında yılda 2 gün üzerinden toplam 38 günlük ( 23 Nisan ve 19 Mayıs ) genel tatil ücreti ( 6.585 TL), 1988-2010 yılları arasında yılda 20 gün üzerinden toplam 440 günlük hafta tatili ücreti (57.184,60 TL), 1988 - 2010 yılları arasında yılda 75 gün, günde 4 saat, yılda 300 saat üzerinden toplam 6600 saat fazla çalışma ücreti (114.378 TL) olduğunu iddia ederek alacaklarının davalıdan tahsilini talep etmiştir.
B) Davalı Cevabının Özeti:
Davalı vekili cevap dilekçesinde özetle; davacının ilk olarak 01.12.1988 - 26.01.2004 tarihleri arasında Tütün Eksperi olarak çalışarak emekli olmak suretiyle işten ayrıldığını ve bu tarihe kadar olan tüm hak ve alacaklarının 12.02.2004 tarihli Citibank çeki ile ödendiğini, davacı yeniden çalışma talebinde bulunduğundan 27.02.2004 tarihinden itibaren emekli çalışan olarak çalışmasına devam ettiğini, son dönemde faaliyet alanındaki daralma nedeniyle yeniden yapılanma kapsamında davacının hizmet akdinin de sona erdirilerek emeklilikten sonraki döneme ilişkin tüm hak ve alacaklarının da kendisine ödendiğini, Tütün Eksperi olarak görev yapmış olması nedeniyle, görevli olduğu bölgelerde davalı şirket adına tütün alımlarının yapılması, mıntıka tarım gezilerinin yapılması, mıntıkalardaki ekici tütünlerinin tespitlerinin yapılması, alınan tütünlerin tesellümlerinin yapılması, şirketin mıntıkalarda temsil edilmesi gibi görevlen olduğunu, davacı ve diğer Tütün Eksperlerinin yaptıklan iş gereği, çalıştıkları sürenin yılda 3 ayı geçmediğini, yılın gen kalan kısmında maaşlarını almaya devam ettiklerini ancak çoğu zaman işyerine dahi gelmediklerini, toplantı yada kendilerine ihtiyaç duyulduğunda şirket tarafından çağrıldıklarını ve ancak o şekilde işyerine geldiklerini, yaklaşık olarak Mayıs ayında mıntıkalarındaki tarım gezilerine başladıklarını, mıntıka gezisinin tamamlanmasının ardından bir süre sonra mıntıkalarına giderek yukarıda sayılan görevlerini ifa ettiklerini, yaptıkları işin aralıklarla Eylül ayına kadar devam ettiğini, davalı şirketteki mesai saatlerinin 08.00 - 17.30 arası olduğunu, fazla çalışma ve hafta sonu çalışması yapılmadığını. Ulusal ve Dini Bayramlarda çalışamadığını, davacının ve aynı ışı yapan diğer eksperlerin de bu kurallar dahilinde davalı şirket tarafından belirlenen mıntıkalarda çalıştığını, o bölgede yerleşik olmayan eksperlerin yerleşik oldukları yerden mıntıkalarına gittiklerini ve görevlerini tamamlayıncaya kadar o bölgede Otel vb. yerlerde kaldıklarını, davacının da İzmir"de ikamet ettiğini ve görev zamanı mıntıkasına gittiğini ve orada bulunan otellerde kaldığını, bu durumda, görevde olduğu zamanlarda davacının şirket kurallarına uygun olarak mesai saatlerine uygun davranıp davranmadığını tespit etmenin son derece güç olduğunu, çünkü görevde oldukları sırada kendilerinin tek sorumlusunun yine kendileri olduğunu, bu nedenle davacının taleplerinin yerinde olmadığını, diğer taraftan, davacının taleplerini kabul anlamına gelmemek üzere, davacının, dava tarihinden geriye doğru 5 yıl öncesine ilişkin taleplerinin zamanaşımına uğradığını savunarak davanın reddini talep etmiştir.
C) Yerel Mahkeme Kararının Özeti:
Mahkemece davanın kabulüne karar verilmiştir.
D) Temyiz:
Kararı taraflar yasal süresi içerisinde temyiz etmiştir.
E) Gerekçe:
1- Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere göre tarafların aşağıdaki bentlerin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2- Taraflar arasında davacı işçinin fazla çalışma yapıp yapmadığı, ulusal bayram ve genel tatiller ile hafta tatillerinde çalışıp çalışmadığı konusunda uyuşmazlık bulunmaktadır.
Fazla çalışma yaptığını, ulusal bayram ve genel tatiller ile hafta tatillerinde çalıştığını iddia eden işçi bu iddiasını ispatla yükümlüdür. Ücret bordrolarına ilişkin kurallar burada da geçerlidir. İşçinin imzasını taşıyan bordro sahteliği ispat edilinceye kadar kesin delil niteliğindedir. Bir başka anlatımla bordronun sahteliği ileri sürülüp kanıtlanmadıkça, imzalı bordroda görünen fazla çalışma alacağının ödendiği varsayılır.
Fazla çalışmanın, ulusal bayram ve genel tatiller ile hafta tatillerinde çalışmanın ispatı konusunda işyeri kayıtları, özellikle işyerine giriş çıkışı gösteren belgeler, işyeri iç yazışmaları delil niteliğindedir. Ancak, bu çalışmaların yazılı belgelerle kanıtlanamaması durumunda tarafların, tanık beyanları ile sonuca gidilmesi gerekir. Bunun dışında herkesçe bilinen genel bazı vakıalar da bu noktada göz önüne alınabilir. İşçinin fiilen yaptığı işin niteliği ve yoğunluğuna göre de fazla çalışma olup olmadığı, ulusal bayram ve genel tatilleri le hafta tatillerinde çalışılıp çalışılmadığı araştırılmalıdır.
İmzalı ücret bordrolarında fazla çalışma ücreti, ulusal bayram ve genel tatiller ile hafta tatillerine ilişkin ücretlerin ödendiği anlaşılıyorsa, işçi tarafından gerçekte çalışma yaptığının ileri sürülmesi mümkün değildir. Ancak, işçinin alacaklarının daha fazla olduğu yönündeki ihtirazi kaydının bulunması halinde, bordroda görünenden daha fazla çalışmanın ispatı her türlü delille yapılabilir. Bordroların imzalı ve ihtirazi kayıtsız olması durumunda, işçinin bordroda belirtilenden daha fazla çalışmayı yazılı belge ile kanıtlaması gerekir. İşçiye bordro imzalatılmadığı halde, fazla çalışma ücreti, ulusal bayram ve genel tatiller ile hafta tatillerine ilişkin ücret tahakkuklarını da içeren her ay değişik miktarlarda ücret ödemelerinin banka kanalıyla yapılması durumunda, ihtirazi kayıt ileri sürülmemiş olması, ödenenin üzerinde çalışma yapıldığının yazılı delille ispatlanması gerektiği sonucunu doğurmaktadır.
İş sözleşmelerinde fazla çalışma ücretinin aylık ücrete dâhil olduğu yönünde kurallara sınırlı olarak değer verilmelidir. Dairemiz, 270 saatle sınırlı olarak söz konusu hükümlerin geçerli olduğunu kabul etmektedir.
Günlük çalışma süresinin on bir saati aşamayacağı Kanunda emredici şekilde düzenlendiğine göre, bu süreyi aşan çalışmaların denkleştirmeye tabi tutulamayacağı, zamlı ücret ödemesi veya serbest zaman kullanımının söz konusu olacağı kabul edilmelidir.
Yine işçilerin gece çalışmaları günde yedi buçuk saati geçemez (İş Kanunu, Md. 69/3). Bu durum günlük çalışmanın, dolayısıyla fazla çalışmanın sınırını oluşturur. Gece çalışmaları yönünden, haftalık kırkbeş saat olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa da günde yedi buçuk saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmelidir. Dairemizin kararları da bu yöndedir (Yargıtay 9.HD. 23.6.2009 gün 2007/40862 E, 2009/17766 K).
Fazla çalışma yönünden diğer bir yasal sınırlama da, İş Kanununun 41 inci maddesindeki, fazla çalışma süresinin toplamının bir yılda iki yüz yetmiş saatten fazla olamayacağı şeklindeki hükümdür. Ancak bu sınırlamaya rağmen işçinin daha fazla çalıştırılması halinde, bu çalışmalarının karşılığı olan fazla mesai ücretinin de ödenmesi gerektiği açıktır. Yasadaki sınırlama esasen işçiyi korumaya yöneliktir (Yargıtay 9.HD. 18.11.2008 gün 2007/32717 E, 2008/31210 K.).
Fazla çalışmanın belirlenmesinde, 4857 sayılı Yasanın 68 inci maddesi uyarınca ara dinlenme sürelerinin de dikkate alınması gerekir.
Somut olayda davacı davalı işyerinde tütün eksperi olarak çalışmıştır. Çalışmasının bir kısmı tütün alımı için şehir dışında kalan kısmı ise fabrikada gerçekleşmiştir. Davacı tütün alımı için Manisa iline tek başına gitmiştir. Davacının şehir dışında geçen çalışma düzeni konusunda işveren tarafından işçiye talimat verildiği dosya kapsamından anlaşılamamaktadır. Davacı vekilinin 17.03.2011 tarihli cevaba cevap dilekçesindeki çalışma koşullarına ilişkin beyanı dikkate alınıp davacının sahaya gönderilmesine ilişkin varsa yazılı belgeler davalı işverenden getirtilerek gerekirse tanıklar çalışma düzeni açısından yeniden dinlenerek fazla mesai, ulusal bayram genel tatil, hafta tatili alacaklarının belirlenmesi gerekirken eksik inceleme ile hüküm kurulması hatalıdır.
3- Taraflar arasında fazla çalışma, hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretlerinin hesabına esas ücret konusunda uyuşmazlık bulunmaktadır.
Fazla çalışma ücretinin son ücrete göre hesaplanması doğru olmayıp, ait olduğu dönem ücretiyle hesaplanması gerekir. Yargıtay kararları da bu yöndedir (Yargıtay 9.HD. 16.2.2006 gün 2006/20318 E, 2006/3820 K.). Aynı şekilde hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretlerinin de son ücreti göre değil, ait olduğu dönemlere göre belirlenmesi
gerekmektedir. Bu durumda bu ücretlerinin hesabı için işçinin son ücretinin bilinmesi yeterli olmaz. İstek konusu dönemler açısından da ücret miktarlarının tespit edilmesi gerekir. İşçinin geçmiş dönemlere ait ücretinin belirlenememesi halinde, bilinen ücretin asgari ücrete oranı yapılarak buna göre tespiti gerekir. Ancak işçinin işyerinde çalıştığı süre içinde terfi ederek çeşitli unvanlar alması veya son dönemlerde toplu iş sözleşmesinden yararlanılması gibi durumlarda, meslek kuruluşundan bilinmeyen dönemler için ücret araştırması yapılmalı ve dosyadaki diğer delillerle birlikte değerlendirmeye tabi tutularak bir karar verilmelidir.
Somut olayda davacının zamanaşımı defi dışında kalan 2006-2009 yıllarına ilişkin alacak hesaplarının bu yıllarda bilinen ücrete göre hesaplanması gerekirken 2004 yılındaki ücret seviyesi olan 2.984 TL esas alınarak hesaplama yapılması hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
F) Sonuç:
Temyiz olunan kararın, yukarıda yazılı sebeplerden dolayı BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde ilgiliye iadesine 20.01.2014 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.