Mahkemesi : İzmir 1. İş Mahkemesi

Dava, hizmet tespiti ile sigorta primine esas kazancın tespiti istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle davanın kısmen kabulüne dair verilen karara karşı davacı ve feri müdahil avukatlarınca istinaf yoluna başvurulması üzerine, İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince feri müdahil Kurum vekilinin istinaf başvurusunun esastan reddine,davacı vekilinin talebinin kısmen kabulü ile ilk derece mahkemesi kaldırılarak kurulan yeni hükümle davanın kısmen kabulüne karar verilmiştir.
İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince verilen kararın, davacı vekili ile feri müdahil Kurum vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
I-İSTEM:
Davacı vekili, davalı işverenlere ait işyerinde 04.01.1993 – 12.11.2004 döneminde aralıksız ve tam gün üzerinden hizmet akdine tabi olarak çalıştırılmasına karşın davacının bildirimlerinin feri müdahil Kuruma eksik yapıldığını ileri sürerek, bildirilmeyen çalışma (zorunlu sigortalılık) sürelerinin tespitini istemiştir.
II-CEVAP:
Fer"i müdahil Kurum vekili, hak düşürücü süre itirazında bulunarak davacının iddiasını yazılı belgeler, somut ve inandırıcı delillerle kanıtlaması gerektiğini beyanla, davanın reddine karar verilmesini talep etmiştir.
Davalı şirketler, dava dilekçesine cevap vermemiş, tasfiye memuru ..., davalı şirketlerin sicilden terkin edildiğini, faal olmadığını, uhdesinde şirket adına herhangi bir defter ve kayıt olmadığından bahisle davacının çalışmalarının tespitinin tarafınca mümkün olmadığını beyanla, davanın reddini talep etmiştir.
III-MAHKEME KARARI:
A-İLK DERECE MAHKEME KARARI
Mahkemece yapılan yargılama sonunda,
" 1-Davalı ... Meyve İmal İhr. San. Tic. Ltd. Şti. Aleyhine açılan ve kanıtlanamayan davanın reddine,
2-Davalı ... Tarım Tic. San. A.Ş.’ne karşı açılan davanın kısmen kabulü ile;
Davacı ... (...) ‘nın, davalı işveren ... Tarım Tic. San. A.Ş.’ne ait ... sicil sayılı işyerinde 11/08/1997 – 15/05/1998 tarihleri arası dönemde 275 gün, 09/02/1999 – 19/03/1999 tarihleri arası dönemde 48 gün, 09/08/1999 – 15/12/1999 tarihleri arası dönemde 116 gün olmak üzere toplam 439 gün hizmet akdine dayalı olarak asgari ücretle çalışmasına karşın, 76 günlük çalışmasının Kuruma bildirildiği, 363 günlük çalışmasının Kuruma bildirilmediğinin tespitine, fazlaya ilişkin kanıtlanamayan istemin reddine," karar verilmiştir.
İstinaf kanun yoluna başvuran davacı vekili, eksik inceleme ve yetersiz araştırma sonucunda karar verildiğini beyanla, ilk derece mahkemesi kararının kaldırılarak davanın kabulüne karar verilmesini istemiştir.
İstinaf kanun yoluna başvuran fer"i müdahil Kurum vekili, yeterli inceleme yapılmadan tanık beyanları ile yetinildiğini, tespitine karar verilen sürelerde işe giriş ve çıkış bildirgeleri kapsamında her bir dönem için ayrı ayrı 5 yıllık hak düşürücü sürenin değerlendirilmesi gerektiğini, davacının fiili çalışmasının geçtiği yer Ödemiş olup, yetki itirazında bulunduklarını beyanla, ilk derece mahkemesi kararının kaldırılarak davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
B-BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ KARARI
Bölge Adliye Mahkemesince, feri müdahil Kurum vekilinin istinaf başvurusunun reddine,
Davacı vekilinin istinaf başvurusunun, “... davacının, davalı şirketlere ait işyerlerinde, 11.08.1997-12.09.2002 tarihleri arasında davalı ... Tar. Tic. ve San. A.Ş. "ye ait 317186 sicil numaralı işyerinde, 13.09.2002-12.11.2004 arasında ise davalı ... Meyve İmal. İhr. San. Tic. Ltd. Şti."ye ait 1203271.35 sicil sayılı işyerinde asgari ücretle ve hizmet akdine dayalı olarak sürekli çalıştığı sonucuna varıldığından, ilk derece mahkemesi kararının hatalı olduğu anlaşılmıştır....” gerekçesiyle kısmen kabulü ile İzmir 1.İş Mahkemesi"nin 19.09.2017 tarih, 2017/377 Esas ve 2019/296 Karar sayılı hükmünün Hukuk Muhakemeleri Kanunu"nun 353/1-b.2. maddesi gereğince kaldırılmasına, Davanın kısmen kabulü ile;
-Davacı ... (...)"ın Davalı ... Tarım Tic. A.Ş.’ne ait ... sicil numaralı işyerinde 11.08.1997 -12.09.2002 arasında aralıksız ve hizmet akdine dayalı olarak asgari ücretle toplam 1832 gün çalıştığı, 76 gününün Kuruma bildirildiği, 1756 gününün ise bildirilmediğinin tespitine,
-Davalı ... Meyve Ve İth. İhr. San. Tic. Ltd. Şti. ait 1203271.35 sicil numaralı işyerinde 13.09.2002-12.11.2004 tarihleri arasında aralıksız ve hizmet akdine dayalı olarak asgari ücretle toplam 780 gün çalıştığı, 780 gün çalışmasının Kuruma bildirilmediğinin tespitine, fazlaya ilişkin istemin reddine”karar verilmiştir.
IV-TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURU VE NEDENLERİ:
Davacı vekili ile davalı Kurum vekili istinaf talebindeki gerekçeleriyle ilk derece mahkemesi kararının bozulmasına karar verilmesini talep etmişlerdir.
V-İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE İNCELEME:
Dava, 506 sayılı Kanunun 79/10. maddesi uyarınca açılmış hizmet tespiti davasıdır. Maddeye göre, “Yönetmelikle tespit edilen belgeleri işveren tarafından verilmeyen veya çalıştıkları Kurumca tespit edilemeyen sigortalılar, çalıştıklarını hizmetlerinin geçtiği yılın sonundan başlayarak 5 yıl içerisinde mahkemeye başvurarak alacakları ilam ile ispatlayabilirlerse, bunların mahkeme kararında belirtilen aylık kazanç toplamları ile prim ödeme gün sayıları nazara alınır.”
Hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanların hizmetlerin tespitine ilişkin davalar, kamu düzenine ilişkindir. Bu nedenle özel bir duyarlılıkla ve özenle yürütülmesi zorunludur. Bu çerçevede hak kayıplarının ve gerçeğe aykırı sigortalılık süresi edinme durumlarının önlenmesi, temel insan haklarından olan sosyal güvenlik hakkının korunabilmesi için, bu tür davalarda tarafların gösterdiği kanıtlarla yetinilmeyerek, gerekli araştırmaların re"sen yapılması ve kanıtların toplanması gerektiği göz önünde bulundurulmalıdır.
6100 sayılı HMK m. 119/1-e gereğince davacının, iddiasının dayanağı olan bütün vakıaların sıra numarası altında açık özetlerini bildirmek, m. 194 gereğince de taraflar, dayandıkları vakıaları, ispata elverişli şekilde somutlaştırma yükümlülüğü vardır. Tarafların, dayandıkları delilleri ve hangi delilin hangi vakıanın ispatı için gösterildiğini açıkça belirtmeleri zorunludur.
Bir davada haklı çıkabilmek için soyut veya genel hatlarıyla bir iddiayı ortaya koymak yeterli değildir. Aynı zamanda bu iddiaların, ispata elverişli hale getirilerek zaman, mekân ve içerik olarak somutlaştırılması gerekir. En azından iddianın araştırılabilmesine yönelik somut bilgi ve açıklamaların sunulması gerekir.İddia somutlaştırıldıktan sonra hâkim ve karşı taraf, bunun üzerinden savunma ve yargılama yapabilecektir. Soyut iddialar ve vakıalar üzerinden değerlendirme yapılması mümkün değildir.
Somutlaştırma yükü, genel anlamda tarafların açıklama ödevinin bir parçası ve layihalar teatisi aşamasındaki tezahür şeklidir. Somutlaştırma yükü, basit yargılama ve kendiliğinden araştırma ilkesinin uygulandığı davalarda da geçerlidir.
HMK m. 31 gereğince, Hâkim, uyuşmazlığın aydınlatılmasının zorunlu kıldığı durumlarda, maddi veya hukuki açıdan belirsiz yahut çelişkili gördüğü hususlar hakkında, taraflara açıklama yaptırabilir; soru sorabilir; delil gösterilmesini isteyebilir. Davaya konu talebin somutlaştırılmaması halinde önce hâkim,m. 31 ve 119/1-e gereğince davayı aydınlatma ödevi ve ön incelemedeki görevi gereği, somut olmayan hususların belirlenmesini davacıdan istemeli, gerekirse tarafa açıklattırma yaptırmalı, bu eksiklik giderildikten sonra yargılamaya devam etmelidir.
Hizmet tespiti davalarının amacı hizmetlerin karşılığı olan sosyal güvenlik haklarının korunmasıdır. Hizmet akdine dayalı çalışma olgusunun ispatında delil sınırlandırması yoksa da davacının Kurum sicil dosyası, işyeri özlük dosyası temin edilip işyerinin Kanunun kapsamında veya kapsama alınacak nitelikte bulunup bulunmadığı eksiksiz bir şekilde belirlendikten sonra iddia edilen çalışmanın başlangıç ve bitiş tarihleri, hangi işyerinde ne iş yapıldığı, işyerinin kapsam, kapasite ve niteliği, prime esas kazanca tabi ücretin ne olduğu, çalışmanın sürekli, kesintili, mevsimlik olup olmadığı eksiksiz bir şekilde açıklığa kavuşturulmalıdır.
Taraf tanıklarının sözleri değerlendirilirken bunların inandırıcılığı üzerinde durulmalı, verdikleri bilgilere nasıl vakıf oldukları, işveren ve işçiyle, işyeriyle ilişkileri, bazen uzun yılları kapsayan bilgilerin insan hafızasında yıllarca eksiksiz nasıl taşınabileceği düşünülmeli ve tanıklar buna göre dinlenilmeli, re’sen araştırma kapsamında sadece taraf tanıkları ile yetinilmeyip mümkün oldukça işyerinin müdür, amir, şef, ustabaşı ve postabaşı gibi görevlileri ve o işyerinde çalışan öteki kişiler ile o işyerine komşu ve yakın işyerlerinde bu yeri bilen ve tanıyanlar dahi dinlenerek tanık beyanlarının sağlığı denetlenmeli ve çalışma olgusu böylece hiç bir kuşku ve duraksamaya yer bırakmayacak biçimde belirlenmelidir.
Somut olayda,hükme esas kılınan bilirkişi raporunda ifade edilen ve değerlendirmede esas alınan bilgi ve belgeler olan davalı şirketlere ait Kurum işyeri sicil kayıtları,davalı işyerlerine ilişkin varsa Kurum denetim raporları,davalılara ait vergi kayıtları ile davalı ... Kurumeyve İm.İhr.San.Tic.Ltd.Şti.’nin dava konusu döneme ait aylık prim hizmet bildirgelerinin işbu dosyaya celp ve ibraz edilmeden ,aynı işyerinin bir kısım çalışanları tarafından davalılara karşı açılan benzer nitelikteki hizmet tespiti dava dosyalarındaki bilgi ve belgelerin dayanak alınması suretiyle yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsizdir.
Mahkemece,hükme dayanak olan ve işbu dava dosya içine alınmamış tüm bilgi ve belgeler ile varsa araştırılması gereken başkaca hususların da araştırılmak suretiyle, denetime imkan verecek şekilde dosya içine alınmak suretiyle mevcut delillerle birlikte değerlendirilmek suretiyle varılacak sonuca göre bir karar verilmelidir.
Mahkemece, bu maddi ve hukuki olgular göz ardı edilerek eksik araştırma ve inceleme sonucu yazılı şekilde hüküm kurulması, usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.
O hâlde, davacı vekili ile feri müdahil Kurum vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve davacının istinaf başvurusunun kabulü ile davanın kısmen kabulüne ilişkin kararı kaldırılarak Bölge Adliye Mahkemesince verilen karar bozulmalıdır.
SONUÇ: İzmir Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi kararının yukarıda açıklanan nedenlerle HMK’nın 373/2 maddesi gereği BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde davacıya iadesine, dosyanın kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, 16/06/2021 gününde oybirliğiyle karar verildi