I. BAŞVURUNUN KONUSU

1. Başvuru, tutukluluğun kanuni ve makul süreyi aşması nedeniyle kişi hürriyeti ve güvenliği hakkının; aynı suç isnadı nedeniyle tutuklanan kişilerin tahliye edilmesine karşılık kendisinin tahliye edilmemesi nedeniyle eşitlik ilkesinin ve müdafi olmaksızın alınan ifadeye dayalı olarak hakkında yargılama yapılması nedeniyle adil yargılanma hakkının ihlal edildiği iddialarına ilişkindir.

II. BAŞVURU SÜRECİ

2. Başvuru 2/2/2015 tarihinde yapılmıştır.

3. Başvuru, başvuru formu ve eklerinin idari yönden yapılan ön incelemesinden sonra Komisyona sunulmuştur.

4. Komisyonca başvurunun kabul edilebilirlik incelemesinin Bölüm tarafından yapılmasına karar verilmiştir.

5. Bölüm Başkanı tarafından başvurunun kabul edilebilirlik ve esas incelemesinin birlikte yapılmasına karar verilmiştir.

6. Başvuru belgelerinin bir örneği bilgi için Adalet Bakanlığına (Bakanlık) gönderilmiştir. Bakanlık görüşünü bildirmiştir.

III. OLAY VE OLGULAR

7. Başvuru formu ve eklerinde ifade edildiği şekliyle ilgili olaylar özetle şöyledir:

8. Başvurucu, Kartal 3. Sulh Ceza Mahkemesinin 8/12/2009 tarihli kararıyla kasten öldürme suçundan tutuklanmıştır.

9. Tekirdağ Cumhuriyet Başsavcılığınca düzenlenen iddianameyle başvurucu ve diğer şüpheliler hakkında kasten nitelikli öldürme ve kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçlarından cezalandırılmaları istemiyle aynı yer Ağır Ceza Mahkemesinde kamu davası açılmıştır.

10. Dava, Tekirdağ 1. Ağır Ceza Mahkemesine tevzi edilmiş ve E.2010/50 sayılı dosya üzerinden kovuşturma aşaması başlamıştır.

11. Tekirdağ 1. Ağır Ceza Mahkemesi 9/5/2012 tarihinde başvurucunun kasten nitelikli öldürme suçundan 20 yıl hapis, kişiyi hürriyetinden yoksun kılma suçundan 3 yıl 8 ay hapis ve 6136 sayılı Kanuna muhalefet suçundan 10 ay hapis ve 500 TL adli para cezasıyla mahkumiyetine ve tutukluluğunun devamına karar vermiştir.

12. Başvurucu vekili tarafından kararın temyiz edilmesi üzerine Yargıtay 1. Ceza Dairesinin 23/1/2014 tarihli kararıyla karar kısmen bozulmuştur.

13. Bozma sonrası Tekirdağ 1. Ağır Ceza Mahkemesinin E.2014/86 sırasına kaydedilen kovuşturmaya devam edilmiştir.

14. Tekirdağ 1. Ağır Ceza Mahkemesinin 17/12/2014 tarihli kararıyla başvurucunun tutukluluğunun devamına karar verilmiştir. Başvurucunun itirazı üzerine Tekirdağ 2. Ağır Ceza Mahkemesinin 19/12/2014tarihli kararıyla söz konusu itirazın reddine karar verilmiştir.

15. Karar, başvurucu vekili tarafından 16/1/2015 tarihinde öğrenilmiştir.

16. Başvurucu 2/2/2015 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

17. Tekirdağ 1. Ağır Ceza Mahkemesi 17/8/2016 tarihinde başvurucunun tahliyesine karar vermiştir.

18. Dava, bireysel başvurunun incelendiği tarih itibarıyla ilk derece mahkemesinde derdesttir.

IV. İLGİLİ HUKUK

19. 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu"nun "Tazminat istemi" kenar başlıklı 141. maddesinin (1) numaralı fıkrasının ilgili kısmı şöyledir:

"Suç soruşturması veya kovuşturması sırasında;

...

d) Kanuna uygun olarak tutuklandığı hâlde makul sürede yargılama mercii huzuruna çıkarılmayan ve bu süre içinde hakkında hüküm verilmeyen,

...

Kişiler, maddî ve manevî her türlü zararlarını, Devletten isteyebilirler."

20. 5271 sayılı Kanun"un "Tazminat isteminin koşulları" kenar başlıklı 142. maddesinin (1) numaralı fıkrası şöyledir:

"Karar veya hükümlerin kesinleştiğinin ilgilisine tebliğinden itibaren üç ay ve her hâlde karar veya hükümlerin kesinleşme tarihini izleyen bir yıl içinde tazminat isteminde bulunulabilir."

V. İNCELEME VE GEREKÇE

21. Mahkemenin 11/12/2018 tarihinde yapmış olduğu toplantıda başvuru incelenip gereği düşünüldü:

A. Kişi Hürriyeti ve Güvenliği Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

1. Başvurucunun İddiaları

22. Başvurucu; tutukluluk süresinin makul olmadığını ve kanuni süreyi aştığını, ayrıca aynı suç isnadı kapsamında tutuklanan kişilerin serbest bırakılmalarına karşılık kendisi hakkında tutukluluğun devamına karar verildiğini belirterek kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı ile eşitlik ilkesinin ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

23.Bakanlık bu konuda bir görüş bildirmemiştir.

2. Değerlendirme

24 Anayasa Mahkemesi olayların başvurucular tarafından yapılan hukuki nitelendirmesi ile bağlı olmayıp olay ve olguların hukuki tavsifini kendisi takdir eder (Tahir Canan, B. No: 2012/969, 18/9/2013, § 16). Somut başvuruda başvurucunun şikâyetinin özü tutukluluk süresinin makul süreyi aştığına ilişkindir. Bu nedenle başvurucunun şikâyetinin Anayasa"nın 19. maddesinin yedinci fıkrası bağlamında kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı kapsamında incelenmesi gerekir.

25.Anayasa"nın 148. maddesinin üçüncü fıkrasının son cümlesi şöyledir:

"Başvuruda bulunabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması şarttır."

26. 30/3/2011 tarihli ve 6216 sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanun"un "Bireysel başvuru hakkı" kenar başlıklı 45. maddesinin (2) numaralı fıkrası şöyledir:

"İhlale neden olduğu ileri sürülen işlem, eylem ya da ihmal için kanunda öngörülmüş idari ve yargısal başvuru yollarının tamamının bireysel başvuru yapılmadan önce tüketilmiş olması gerekir."

27. Yukarıda belirtilen Anayasa ve Kanun hükümleri gereğince Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru, iddia edilen hak ihlallerinin derece mahkemelerince düzeltilmemesi hâlinde başvurulabilecek ikincil nitelikte bir kanun yoludur. Bireysel başvuru yolunun ikincillik niteliği gereği Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruda bulunabilmek için öncelikle olağan kanun yollarının tüketilmesi zorunludur (Ayşe Zıraman ve Cennet Yeşilyurt, B. No: 2012/403, 26/3/2013, § 17).

28. Anayasa Mahkemesi, tutukluluğun kanunda öngörülen azami süreyi veya makul süreyi aştığı iddiasıyla yapılan bireysel başvurular bakımından bireysel başvurunun incelendiği tarih itibarıyla başvurucu tahliye edilmiş ise asıl dava sonuçlanmamış da olsa -ilgili Yargıtay içtihatlarına atıf yaparak- 5271 sayılı Kanun"un 141. maddesinde öngörülen tazminat davası açma imkânının tüketilmesi gereken etkili bir hukuk yolu olduğu sonucuna varmıştır (Erkam Abdurrahman Ak, B. No: 2014/8515, 28/9/2016, §§ 48-62; İrfan Gerçek, B. No: 2014/6500, 29/9/2016,§§ 33-45).

29. Somut olayda bireysel başvuruda bulunduktan sonra 17/8/2016 tarihinde (bkz. § 17) tahliyesine karar verilen başvurucunun tutukluluğun makul süreyi aştığına ilişkin iddiası, 5271 sayılı Kanun"un 141. maddesi kapsamında açılacak davada incelenebilir. Bu madde kapsamında açılacak dava sonucuna göre başvurucunun tutukluluğunun kanuni ve makul süreyi aştığının tespiti hâlinde görevli mahkemece başvurucu lehine tazminata da hükmedilebilecektir. Buna göre 5271 sayılı Kanun"un 141. maddesinde belirtilen dava yolu; başvurucunun durumuna uygun, telafi kabiliyetini haiz, etkili bir hukuk yoludur ve bu olağan başvuru yolu tüketilmeden yapılan bireysel başvurunun incelenmesi bireysel başvurunun ikincillik niteliği ile bağdaşmamaktadır.

30. Açıklanan gerekçelerle başvurucunun tutukluluğun makul süreyi aştığı iddiasına ilişkin olarak yargısal başvuru yolları tüketilmeden bireysel başvuru yapıldığı anlaşıldığından başvurunun bu kısmının başvuru yollarının tüketilmemiş olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

B. Adil Yargılanma Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia

1. Başvurucunun İddiaları ve Bakanlık Görüşü

31. Başvurucu ayrıca soruşturma aşamasında müdafiinin hazır bulunmasıyla ifadesinin alınması zorunlu olmasına karşılık bu kurala riayet edilmeden ifadesinin alındığını ve bu ifadeye dayalı olarak hakkında yargılama yapıldığını, müdafisiz olarak alınan bu beyanının delil olarak dosyada muhafaza edildiğini belirterek adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür.

32. Bakanlık görüşünde, yargılamanın derece mahkemelerinde devam etmesi nedeniyle adil yargılanma hakkı kapsamında ileri sürülen iddiaların yargılama sürecinde ileri sürülmesi imkânının bulunduğu belirtilmiştir.

2. Değerlendirme

33. Bireysel başvuru yoluyla Anayasa Mahkemesine başvurabilmek için olağan kanun yollarının tüketilmiş olması gerekir (bkz. §§ 25, 26).

34. Somut olayda başvurucu hakkındaki yargılamanın sonuçlanmadığı, ilk derece mahkemesindeki yargılamanın devam ettiği (bkz. § 18), dolayısıyla adil yargılanma hakkı kapsamında ileri sürülen bu tür iddiaların yargılama sürecinde ve kanun yolunda incelenmesi imkânının bulunduğu anlaşılmaktadır.

35. Açıklanan gerekçelerle başvurunun bu kısmının da başvuru yollarının tüketilmemiş olması nedeniyle kabul edilemez olduğuna karar verilmesi gerekir.

VI. HÜKÜM

Açıklanan gerekçelerle;

A. 1. Kişi hürriyeti ve güvenliği hakkı kapsamında tutukluluğun kanuni ve makul süreyi aştığına ilişkin iddianın başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

2. Adil yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın başvuru yollarının tüketilmemesi nedeniyle KABUL EDİLEMEZ OLDUĞUNA,

B. Yargılama giderlerinin başvurucu üzerinde BIRAKILMASINA 11/12/2018 tarihinde OYBİRLİĞİYLE karar verildi.