Danıştay 13. Daire 2020/3529 Esas 2020/4014 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ONÜÇÜNCÜ DAİRE
Esas No:2020/3529
Karar No:2020/4014

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : … Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. … - Aynı adreste

KARŞI TARAF (DAVALI) : … Genel Müdürlüğü
VEKİLİ : Hukuk Müşaviri …

İSTEMİN_KONUSU : … İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.
YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'nce 3213 sayılı Maden Kanunu uyarınca hukukî durumları sona eren 99 adet maden sahasının anılan Kanun'un 30. maddesine göre ilan edilerek ihale edilmek üzere aramalara açılacağı ve ilgili sahaların Resmî Gazete'de yayımı tarihinden itibaren en az on beş gün süre ile http://www.mapeg.gov.tr adresinde ilan edileceğine ilişkin 05/09/2020 tarih ve 31235 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan ilanın Arsuz ilçesine ilişkin kısmının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: ... İdare Mahkemesi'nce verilen kararda; 3213 sayılı Maden Kanun hükümleri uyarınca hukukî durumları sona eren Türkiye'nin farklı il ve ilçelerinde bulunan 99 adet maden sahasının ihale edilmek üzere 3213 sayılı Kanun'un 30. maddesine göre ilan edilerek ihaleye çıkarılacağına ve ilanın Resmi Gazete'de yayım tarihinden itibaren en az on beş gün süre ile http://www.mapeg.gov.tr/ adresinde ilan edileceğine dair ilanın 05/09/2020 tarih ve 31235 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanması üzerine, ilanın Arsuz ilçesine ilişkin kısmının iptali istemiyle bakılan davanın açıldığı,
Dava konusu ihale ilanının icrai bir işlem olmadığı, Türkiye'nin farklı il ve ilçelerinde bulunan 99 adet maden sahasının ihale edilmek üzere 3213 sayılı Kanun'un 30. maddesine göre ilan edilerek ihaleye çıkarılacağını bildiren hazırlık işlemi niteliğinde olduğu ve dava konusu edilebilecek ihale ilanlarının tüm unsurlarıyla ayrı ayrı bilahare yayınlanacağının anlaşıldığı, kesin ve yürütülmesi gerekli bir işlem olmadığı anlaşılan söz konusu işlemin iptali istemiyle açılan davada işin esasını inceleme imkânı bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle dava konusu işlem kesin ve yürütülebilir işlem niteliğinde bulunmadığından davanın incelenmeksizin reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, ihale ilanının idari işlemler silsilesinde diğer idari işlemlerin önceli olan kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem niteliğini taşıyan, icrai ve dava edilebilir bir işlem olduğu, bir ihale işleminin oluşması için gerçek veya tüzel bir kişinin ihaleyi kazanması ve kamu idaresi tarafından ihale şartlarını gerçekleştiren tüzel kişinin maden arama için ruhsatlandırılması gerektiğinden ihale ilanının, ihale ve ruhsatlandırmadan önceki idari işlem olarak hukuk aleminde mevcut olduğu, yapılacak olan maden arama ve işletme sahasının, tarımsal SİT alanı olarak ilan edilen alanda olduğu, çevresel etki değerlendirilmesi (ÇED) yapılmadan ihale yapılmasının ciddi sıkıntılar doğurabileceği, turizm yatırımlarının olumsuz etkilenebileceği, maden ocağı işletmesinde yapılan patlatmaların su yollarının değişmesine sebep olacağı, su yollarında oluşabilecek olası güzergah değişikliğinin de tarımsal sulama konusunda öngörülmeyecek sonuçlar doğurabileceği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, kararın hukuka uygun olduğu, ihale öncesinde ÇED raporu alınması gerektiğine dair bir ihale şartı bulunmadığı belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ …'UN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Onüçüncü Dairesi'nce, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, dosya tekemmül ettiğinden yürütmenin durdurulması istemi hakkında ayrıca bir karar verilmeksizin gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
USUL YÖNÜNDEN:
MADDİ OLAY :
Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'nce 3213 sayılı Maden Kanunu uyarınca hukukî durumları sona eren 99 adet maden sahasının anılan Kanun'un 30. maddesine göre ilan edilerek ihale edilmek üzere aramalara açılacağı ve ilgili sahaların ilanın Resmî Gazete'de yayımı tarihinden itibaren en az on beş gün süre ile http://www.mapeg.gov.tr adresinde ilan edileceğine ilişkin ilan 05/09/2020 tarih ve 31235 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanmıştır.
Bunun üzerine davacı tarafından ilanın Arsuz ilçesine ilişkin kısmının iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 2. maddesinde, iptal davaları, idari işlemler hakkında menfaatleri ihlâl edilenler tarafından, tam yargı davaları da idari eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan muhtel olanlar tarafından açılan davalar olarak tanımlanmış; 14. maddesinin üçüncü fıkrasının (d) bendinde, dava dilekçelerinin, idarî davaya konu olacak kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığı yönünden inceleneceği; 15. maddesinin 1/b bendinde ise, 14. maddenin 3/d bendinde yazılı hâllerde davanın reddine karar verileceği kurala bağlanmıştır.
3213 sayılı Maden Kanunu'nun "İhale" başlıklı 30. maddesinde, "Herhangi bir sebeple hükümden düşmüş, terk edilmiş veya taksir edilmiş alanlar ile II. Grup (b) bendi ve IV. Grup madenler dışındaki yeni alanlar ihale yolu ile ruhsatlandırılır. İhale ilanı Resmî Gazete’de yayımlanır. İhale bedeli işletme ruhsat taban bedelinden az olamaz. Maden ruhsat sahasının cinsi, rezervi, bulunduğu bölge, tenörü, istihdam, yatırım, ülke ihtiyaçları ve benzeri hususlar dikkate alınarak şartnamelerde açıkça belirtmek kaydıyla ara ve uç ürün üretme şartını içeren ihaleler yapılabilir. Bu ihalelerde rezervin özellikleri dikkate alınarak ihaleye katılma şartları, taban ihale bedeli, ihale bedelini ödeme şekli ve süresi, üretim süreleri veya tesislerin yatırım süreleri ve diğer hususlar şartnameler ile belirlenebilir. Ruhsat sahaları arasında tek başına madencilik yapılamayacak büyüklükteki alanlara ruhsat verilmez. Bu alanlar bitişik ruhsat sahipleri arasında ihale edilir. İhalelik durumda olan ve madencilik yapılabilmesi için uygun büyüklükte olmayan sahalar, çevresindeki ruhsatsız alanlar veya diğer ihalelik sahalarla birleştirilerek ihale edilir. Havza madenciliğini geliştirmek ve jeolojik yapıyı aydınlatmak amacıyla yeni oluşturulan alanlar ile herhangi bir sebeple hükümden düşmüş, terk edilmiş veya taksir edilmiş sahalar, alan sınırlamasına bakılmaksızın birleştirilerek ihale edilebilir. Bu şekilde ihale edilen sahaların ruhsatlandırılmasında 16. maddedeki alan sınırlaması aranmaz. (...) Bu madde kapsamında bir sahanın ihalesinin iki defa yapılmasına rağmen sahaya müracaat olmaması durumunda sahanın aramalara açık hâle geleceği Genel Müdürlükçe ilan edilir. İlan edilen sahaya bir aylık sürede müracaat olması durumunda belirlenen ihale taban bedeli üzerinden ruhsatlandırılır. Müracaatın birden fazla olması durumunda müracaat edenler arasında yeniden ihale edilir." kuralı yer almaktadır.
Maden Sahaları İhale Yönetmeliği'nin "Tanımlar" başlıklı 4. maddesinin (e) bendinde, "İhale: Bu Yönetmelikte belirtilen usul ve şartlarda ruhsat, sertifika ve maden hakkının müracaatçılar arasından seçilecek gerçek veya tüzel kişi üzerine bırakıldığını gösteren ve Genel Müdürlüğün onayı ile tamamlanan işlemleri ifade eder."; (h) bendinde, "İhale ilanı: Resmî Gazete’de yayımlanmayı ve ihale edilmek üzere ilana çıkarılan sahaların Genel Müdürlük internet sayfasında ilanını ifade eder."; "İhale ilanı" başlıklı 14. maddesinde, "İhale ilanı Resmî Gazete’de yayımlanır. Ayrıca ihaleye açılan her bir saha için açıklayıcı ihale bilgileri Genel Müdürlük internet sayfasında ihale tarihinden en az on beş gün önce ilan edilir."; "İhale ilanında yer alacak hususlar" başlıklı 15. Maddesinin 1. fıkrasında, "İhaleye çıkarılacak sahaların ilanlarında aşağıdaki hususlar yer alır: a) Resmî Gazete ilanında: 1) İhaleye çıkarılacak sahaların Genel Müdürlük internet sayfasında ilan edileceği tarih, ihale şekli ve ihale bilgileri, 2) İlan edilen sahaların ihalesine katılmak için başvuru şekli, 3) Başvuru yapılmayan sahaların yeniden ihale edileceği. b) Genel Müdürlük internet sayfasında: 1) Resmî Gazete ilan bilgileri, 2) İhale edilecek sahanın ili, erişim numarası, ruhsat grubu, alanı, pafta ve koordinatları, 3) Taban ihale bedeli, ihale teminat tutarı, işletme ruhsat taban bedeli ve ihale şartname bedeli ile bunların ödeme yerleri ve süreleri, 4) İlan edilecek sahalara ilişkin olarak, ihaleye katılanların ihale teklif zarfını teslim edeceği yer ve saat, 5) İhalenin yapılacağı yer, tarih ve saat." kuralına yer verilmiştir.
HUKUKÎ DEĞERLENDİRME:
İdarî işlemler, idarî makamların, kamu gücü kullanarak, idare işlevine ilişkin olarak tesis ettikleri, muhatapları yönünden çeşitli hak ve/veya yükümlülükler doğuran, muhataplarının hukukî durumlarında değişiklik yapan tek yanlı irade açıklamalarıdır. Buna göre, idarî işlemlerin "idarî makamlarca tesis edilmiş olma", "tek yanlı olma" ve "icraîlik niteliğini taşıma" unsurlarını bünyesinde barındırması gerekmektedir. Bir işlemin iptal davasına konu edilebilir nitelikte kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olup olmadığının, işlemin adına veya idarenin nitelendirmesine bakılarak değil, başkaca bir işleme gerek kalmaksızın, tesis edildiği anda hukuk düzeninde değişiklik meydana getirip kendiliğinden sonuç doğurup doğurmadığına bakılarak belirlenmesi gerekmektedir.
Bir idarî işlemin kesin ve yürütülmesi gereken işlem sayılabilmesi, hukuk düzeninde varlık kazanabilmesi için gerekli idarî usûlün son aşamasını da geçirmiş bulunmasına, bir başka idarî makamın onayına ihtiyaç göstermeksizin hukuk düzeninde değişiklikler meydana getirebilmesine bağlı bulunmaktadır. İlgililerin hukukî durumları üzerinde etki yaparak, ilgililer için yeni hukukî durumlar doğuran, ilgililerin mevcut hukukî durumlarını değiştiren veya ortadan kaldıran işlemler, icraî nitelik taşıyan işlemlerdir. Bu kapsamda, idarî bir işlemin icraîliği, esasen herhangi bir uyuşmazlığa sebebiyet verme imkân ve kabiliyetine bağlıdır (Ali Diren, B. No: 2015/13108, 18/4/2018, § …).
Aktarılan mevzuatın değerlendirilmesinden, herhangi bir sebeple hükümden düşmüş, terk edilmiş veya taksir edilmiş maden sahaları ile istisnalar dışındaki yeni maden sahalarının ihale yoluyla ruhsatlandırılacağı, ihale ilanlarının Resmî Gazete'de yayımlanacağı, ayrıca ihaleye çıkılan her bir maden sahası için açıklayıcı ihale bilgilerinin Genel Müdürlük internet sayfasında ihale tarihinden en az on beş gün önce ilan edileceği anlaşılmaktadır.
Uyuşmazlığa konu ilanda, 3213 sayılı Kanun hükümleri uyarınca hukukî durumları sona eren 99 adet maden sahasının ihale edilmek üzere anılan Kanun'un 30. maddesine göre ilan edilerek ihaleye çıkarılacağı, ilanın Resmî Gazete yayımı tarihinden itibaren en az onbeş gün süre ile http://www.mapeg.gov.tr/ adresinde ilan edileceği, ilanda ihalesi yapılacak sahaların; ili, erişim numarası, ruhsat grubu, ihale şartnamesi, paftası, koordinatlı dökümleri, alanları ve ihale tarihleri gibi hususların yer alacağı, ihale ile ilgili usul ve esasların http://www.mapeg.gov.tr/ adresinde yayımlanacak ihale şartnamesinde belirleneceği, bu sahalar için başvuruların http://www.mapeg.gov.tr/ adresinde ilan edilen tarihlerde ve 09:00-09:30 saatleri arasında Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü, Atilla Şinasi Özdemir Konferans Salonunda ihale komisyonuna doğrudan yapılacağı, posta veya diğer yollardan yapılan başvuruların geçersiz sayılacağı, aramalara açılan sahalara yapılacak başvurularda teklif mektubu ve ihale teminatını ayrı ayrı kapalı zarflar içinde, zarfın üzerine gerçek kişiler için, ihale edilecek sahanın ili, erişim no, müracaatçının adı soyadı, T.C. kimlik no, varsa vekilin adı soyadı, T.C. kimlik numarası; tüzel kişiler için ihale edilecek sahanın ili, erişim no, unvanı, vergi no, vergi dairesi, varsa vekilin adı soyadı, T.C. kimlik numarası bilgilerinin yazılması gerektiği, ihale teminatının, teklif edilen ihale bedelinin %20'sinden ve taban ihale bedelinden az olamayacağı, ihalelerin kapalı teklif ve açık artırma usulü ile yapılacağı, başvuruların Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü'nce değerlendirildikten sonra; a)İlk defa ihalesi yapılan sahalara başvuru yapılmaması hâlinde sahaların yeniden ihale edileceği, b)İki defa ihalesi yapılmasına rağmen başvuru yapılmayan sahaların http://www.mapeg.gov.tr/ adresinde bir ay süre ile ilan edileceği, ilan edilen sahaya bir aylık sürede müracaat olması durumunda belirlenen taban ihale bedeli üzerinden ruhsatlandırılacağı, müracaatın birden fazla olması durumunda müracaat edenler arasında yeniden ihale edileceği, sahaya müracaat olamaması durumunda sahaların aramalara açık hâle geleceği, c)Kapalı teklifi Genel Müdürlükçe belirlenen taban ihale bedelinden az olan müracaatların değerlendirmeye alınmayacağı, d)Bir sahaya bir ya da birden fazla müracaat yapılmış ise, ihalesi ilan edilen tarih ve saatte Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü, Atilla Şinasi Özdemir Konferans Salonunda yapılarak sonuçlandırılacağı, e)Yapılan ihale sonucu, ihaleyi kazanan müracaatçının kendisine tanınan kanuni süre içerisinde teklif ettiği ihale bedelini ilgili yere yatırmak zorunda olduğu, aksi hâlde ruhsat hakkını kaybedeceği ve ihale teminatının irat kaydedileceği, f)İhale bedelini kanuni süre içerisinde yatıran müracaatçılara şartnamede belirtilen diğer yükümlülüklerini yerine getirmeleri için 2 aylık bir süre verileceği, yükümlülüklerini yerine getiren talep sahibinin ruhsat almaya hak kazanacağı, bu yükümlülüklerini yerine getirmeyen talep sahibinin ruhsat hakkını kaybedeceği, yatırılan ihale bedelinin iade edilmeyeceği ve sahanın yeniden ihale programına alınacağı; müracaatçıların ihale şartname bedeli olan 1.000,00-TL'yi yatırmalarının gerektiği ve ihale şartnamesinin Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü internet sayfasında yayınlanacağı hususları yer almaktadır.
Maden Sahaları İhale Yönetmeliği'nde maden sahalarının ruhsatlandırılmasına ilişkin ihale ilanlarının, Resmî Gazete ilanını ve Genel Müdürlüğün internet adresinde yapılan ilanı kapsadığına yönelik düzenlemeler yapılmış ise de 3213 sayılı Kanun'da maden sahalarının ruhsatlandırılmasına ilişkin ihale ilanlarının Resmî Gazete'de yayınının esas alındığı, Genel Müdürlük internet sayfasında yapılan ilanların ise Resmî Gazete'de ilanıyla ihaleye çıkarılan her bir maden sahasına ilişkin daha detaylı açıklamaların yapılmasına yönelik olduğu, bu çerçevede Resmî Gazete'de yayınlanan ilanın hazırlık işlemi niteliğinde değil bizahiti ilan konusu alanlar açısından ihaleye çıkma iradesini ortaya koyan ve bu anlamda hukukî sonuç doğuracak nitelikte bir işlem olduğu, her bir saha açısından daha sonra ayrıntıların ayrıca açıklanacak olmasının işlemin bu niteliğine tesir etmeyeceği, bu bağlamda Maden Kanunu uyarınca hukukî durumları sona eren 99 adet maden sahasının anılan Kanun'un 30. maddesine göre ilan edilerek ihale edilmek üzere aramalara açılacağı ve ilgili sahaların ilanın Resmî Gazete'de yayımı tarihinden en az on beş gün süre ile http://www.mapeg.gov.tr adresinde ilan edileceğine ilişkin dava konusu 05/09/2020 tarih ve 31235 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan ilanın dava konusu edilen Arsuz ilçesine ilişkin kısmının idarî davaya konu olabilecek kesin ve yürütülmesi gereken bir işlem olduğu sonucuna ulaşılmıştır.


Bu itibarla, dava konusu işlemin hazırlık işlemi niteliğinde olduğundan bahisle kesin ve yürütülmesi gerekli bir işlem olmadığı gerekçesiyle davanın incelenmeksizin reddi yolunda verilen İdare Mahkemesi kararında usul kurallarına uygunluk bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1. Davacının temyiz isteminin kabulüne;
2. 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesi uyarınca ... İdare Mahkemesi'nin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Kullanılmayan …-TL yürütmeyi durdurma harcının istemi hâlinde davacıya iadesine,
4. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Mahkeme'ye gönderilmesine,
5. 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin ikinci fıkrasının (i) bendi uyarınca kesin olarak (karar düzeltme yolu kapalı olmak üzere), 29/12/2020 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.