Danıştay 6. Daire 2016/7297 Esas 2020/13766 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2016/7297
Karar No : 2020/13766

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : … Odası
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVALILAR) :
1- … Büyükşehir Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …
2- … Bakanlığı/…
VEKİLİ : Av. …

DAVALILAR YANINDA MÜDAHİL : … Koruma Derneği
VEKİLİ : Av. …

İSTEMİN ÖZETİ : … İdare Mahkemesince verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı kararın, usul ve hukuka aykırı olduğu ileri sürülerek bozulması istenilmektedir.

DAVALILARIN SAVUNMASININ ÖZETİ: Temyiz edilen kararın usul ve hukuka uygun olduğu gerekçesiyle onanması gerektiği savunulmaktadır.

DAVALILAR YANINDA MÜDAHİLİN SAVUNMASININ ÖZETİ: Savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ … DÜŞÜNCESİ : Dava, İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisinin … tarihli, … sayılı kararı ile kabul edilen, 19.05.2013 tarihli 1/5000 ölçekli Tarihi Yarımada Koruma Amaçlı Nazım İmar Planının … ada, … sayılı parsel, … (Uncu … Medresesi), … ada … sayılı parsel, … (… Mescidi), … ada, kadastral boşluk (Eski … parsel …) (… Mescidi); … ada, … sayılı parsel, … (eski … parsel) (… Mescidi); … ada, …, …, … sayılı parseller… (… Tekkesi); … ada, … sayılı parsel, … (… Cami) ile ilgili değişiklik yapılmasına ilişkin plan notlarının ve kararların hukuka aykırılığı ileri sürülerek iptali istemiyle açılmıştır.
... İdare Mahkemesince mahallinde yaptırılan keşif ve bilirkişi incelemesi sonucu düzenlenen bilirkişi raporunda;
-dava konusu … ada, … sayılı parsel (… Medresesi), … ada, … sayılı parsel (… Mescidi), … ada, kadastral boşluk-(eski … parsel) (… Mescidi-… Mescidi), … ada, … sayılı parsel (eski … parsel) (… Mescidi), … ada, …,…,… sayılı parseller (… Tekkesi), … ada, … sayılı parsellere (… Cami) yönelik ihya kararlarının alındığı,
-2863 sayılı Kanunun 6.maddesi kapsamında dava konusu parsellerde ihyası önerilen yapıların tescile konu olacak yapı sınıflarının içinde yer aldığı, Aynı Kanunun 7.maddesi kapsamında tescili söz konusu olacak yapıların hangi şartlarda tescile konu olabileceğinin açıklandığı, ancak her iki kanun maddesinde de tescile konu olacak yapıların "halihazırda var olan" yapılar bağlamında değerlendirildiği ve yeniden ihyaya konu olacak tescili önerilen yapılara açıklık getirmediği, bu nedenle kanunun hükümlerine dayanarak ihya kararının getirilmesinin uygun olmayacağı,
- Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun İlke Kararları bakımından değerlendirildiğinde, 05.11.1999 tarihli, 658 sayılı "Arkeolojik Sitler, Koruma ve Kullanma Koşulları" başlıklı İlke Kararı ile "Bu alanlarda, kesinlikle hiçbir yapılaşmaya izin verilmemesine, imar planlarında aynen korunacak sit alanı olarak belirlenmesine, bilimsel amaçlı kazıların dışında hiçbir kazı yapılamayacağına," ilişkin düzenlemenin yer aldığı, 05.11.1999 tarihli, 660 sayılı "Taşınmaz Kültür Varlıklarının Gruplandırılması, Bakım ve Onarımları" başlıklı İlke Kararı ile "Yeniden Yapma (Rekonstrüksiyon): Korunması gerekli taşınmaz kültür varlığı olarak tescil edilen ve tescil edilmesine ilişkin gerekli özellikleri taşımasına rağmen elde olmayan sebeplerle tescili yapılmamış ve/veya herhangi bir nedenle yitirilmiş olan yapının, gerek kültür varlığı niteliği, gerekse kültürel çevreye olan tarihsel katkıları açısından, eldeki mevcut belgelerden (yapı kalıntısı, rölöve, fotoğraf, her türlü özgün yazılı - sözlü, görsel arşiv belgesi vb.) yararlanmak suretiyle kendi parsellerinde daha önce bulunduğu yapı oturum alanında, eski cephe özelliğinde, aynı kitle ve gabaride, özgün plan şeması, malzeme ve yapım tekniği kullanılarak, kapsamlı restitüsyon etüdüne dayalı rekonstrüksiyon uygulamasının koşulsuz sağlanması" olarak tanımlandığı, ve Ekim 2011 tarihli Tarihi Yarımada Yönetim Planında, UNESCO tarafından ilan edilen "Dünya Kültür Miras Alanları Listesi"ndeki alanlara yönelik belirlenen sorunlar arasında "Belgesi olmayan yok olan eserlerin rekonstrüksiyonunun yapılmaya çalışılmasının yaygınlaşması" konusunun bir sorun olarak belirlenmesi ve ilkesel olarak uygun bulunmaması nedenleriyle mevzuat açısından uygun olmadığı;
Dava konusu imar planı değişikliği ile anılan yapıların yerinde ihya edilmesinin parsel bazında değerlendirilmesi sonucunda;
1-… ada, … sayılı parsel yönünden (… Medresesi); sadece iki fotoğrafa dayalı olarak yetersiz veri ile üçüncü boyutla ilgili somut veriler olmadan şu andaki mevcut arsanın konumu ve halihazır kullanımı nedeniyle, tüm medreseyi yerinde yeniden yapmaya ve proje üretmeye imkan tanımayacağı, (anılan fotoğrafların yol genişletilmesi sonrasına ait olduğu)
2- … ada, … sayılı parsel yönünden(… Mescidi); 1870'lerde trren yolunun Sirkeci'ye gelmesi sırasında mescidin harap olduğu ve 1950'lerde sahil yolu yapılırken tümüyle ortadan kalktığı, üzerinde Turgutreis heykelinin bulunduğu, kısıtlı veriler ve uzaktan çekilmiş az sayıdaki fotoğraf ile kartpostala dayanarak yeniden inşa etmenin 660 sayılı ilke kararının koşullarını sağlamaması, aynı zamanda söz konusu yapının bulunduğu yerin Dünya Mirası alanı kapsamında ve sahil yolunda, peyzaj düzenlemesi yapılmış olması nedeniyle yeniden yapım kararının uygun olmadığı,
3- … ada, kadastral boşluk-eski … sayılı parsel yönünden (… Mescidi-… Mescidi); ihya edilmesi öngörülen yapının özgün yerinin Saraçhane'de Horhor Caddesi ile Macar Kardeşler Caddesinin kesişiminde refüjde yer aldığı, bulundupu … sayılı parselin araç yolu ve refüj olarak kullanıldığı, ihya edilmek istenilen yerin ise arkeolojik park alanında olması, bu alanda inşaat için kazı yapılması durumunda Bizans dönemi kalıntılarının da ortaya çıkacağı, dolayısıyla bu kalıntıların yerüstünde korunmasının olumsuz etkileneceği için yeni bir bina inşa etmenin mevcut arsanın konumu ve arkeolojik alan koruma ilkeleri açısından uygun olmadığı ve ilgili ulusal ve uluslararası mevzuatla çeliştiği,
4- … ada, … sayılı parsel yönünden (eski … parsel) (… Mescidi); özgün yerinin Sirkeci'de … Caddesi ile Sirkeci … Caddesi kesişiminde yer aldığı, günümüzde üzerinden Eminönü-Zeytinburnu tramvay hattının geçtiği, ihya edilmesi öngörülen alanın TCDD aksları ve alanları lejantında kalan park alanı olduğu, bu alanın yakınında Sirkeci Garı'nda Marmaray girişine yeni bir bina inşa etmenin; mevcut arsanın konumu, halihazır kullanımı arkeolojik alan koruma ilkeleri açısından uygun olmadığı ve ilgili ulusal ve uluslararası mevzuatla çelişeceği,
5- … ada, …,…,… sayılı parseller yönünden (… Tekkesi); ihya edilecek yapının özgün yerinin Cerrahpaşa, … semti, … Mahallesinde günümüzde … Fakültesi binalarının ve bahçesinde kaldığı, ihyası önerilen alanın Cerrahpaşa Tıp Fakültesibahçesi ve yol alanında kaldığı, 660 sayılı ilke kararının tanımladığı düzeyde bir rekonstrüksiyon için yeterli görsel malzemesi bulunmaması ve mevcut arsanın konumu, halihazır kullanımı arkeolojik alan koruma ilkeleri açısından uygun olmadığı,
6- … ada, … sayılı parsel yönünden(… Cami); özgün yerinin … Mahallesi … Sokakta yer aldığı, ihya edilecek yapıyla ilgili yeterli bilgi ve görselin bulunmaması nedeniyle 660 sayılı ilke kararının koşullarını sağlamadığı, yol genişletme çalışmaları nedeniyle 1955 yılında yıkıldığı, günümüzde kısmen yol kısmen … Yüksek Okulunun bahçesinde kaldığı gerekçeleriyle dava konusu 19.05.2013 onanlı Tarihi Yarımada 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Plan Değişikliğinde, ihyası öngörülen yapıların orjinal yerinde ve büyüklüğünde yapılamaması mevcut kentsel kullanımlarda değişiklik yaratması, evrensel düzeyde korunması taahhüt edilen Tarihi Yarımada'nın kentsel görünüş ve silüetinde sahte bir ihya yapı ile değişiklik yaratılması kentsel yerleşmenin mevcut ve gelecekteki durumuna uygun bulunmadığının tespit edildiği anlaşılmıştır.
Bu durumda, … Tekkesi, … Medresesi, … Mescidi, … Mescidi, … Cami, … Mescidi ve … Cami, … Cami'nin yerinde ihyasını öngören dava konusu imar planı değişikliğinin anılan yapıların yerinde ihyasının mevcut kentsel kullanımlarda değişiklik yaratması, kentsel yerleşmenin mevcut ve gelecekteki durumuna uygun bulunmadığı ayrıca kalıntı ve fotoğrafların ihya için yeterli olmadığından şehircilik ve planlama ilkelerine uygun olmadığı sonucuna varıldığından temyiz isteminin kabulü ile mahkeme kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra işin gereği görüşüldü:
Dava, İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisinin … tarihli, … sayılı kararı ile kabul edilen, 19.05.2013 tarihli 1/5000 ölçekli Tarihi Yarımada Koruma Amaçlı Nazım İmar Planının … ada, … sayılı parsel, … (… Medresesi), … ada … sayılı parsel… (… Mescidi), … ada, kadastral boşluk (Eski … parsel …) (… Mescidi); … ada, … sayılı parsel, … (eski … parsel) (… Mescidi); … ada, …, …, … sayılı parseller, ... (… Tekkesi); … ada, … sayılı parsel, … (… Cami) ile ilgili değişiklik yapılmasına ilişkin plan notlarının ve kararların hukuka aykırılığı ileri sürülerek iptali istemiyle açılmış, İdareMahkemesince, dava konusu nazım imar planının değişikliğinin İstanbul IV Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun … tarihli, … sayılı kararının uygulanması mahiyetinde olduğu, anılan kurul kararının geçerliliğini koruduğu, tarihi nitelik taşıyan kültür varlıklarının kurul kararları doğrultusunda ve gerekli araştırmaların yapılarak şartların uygun olması halinde hayata geçirilmesini temin amacı güden bir uygulamanın şehrin siluetini olumsuz etkilemesi düşünülemeyeceği sonucuna ulaşıldığı gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiş, anılan karar davacı vekilince temyiz edilmiştir.
Dairemizin davacı ve davalı idarenin iddialarının ve savunmalarının açıklığa kavuşturulması için 08.07.2020 tarihliE:2016/7297 sayılı ara kararla Kültür ve Turizm Bakanlığı ile İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığından,
- 30.12.2011 tarihli 1/5000 ölçekli Fatih (Tarihi Yarımada) Koruma Amaçlı Nazım İmar Planında ve 04.10.2012 tarihli 1/1000 ölçekli Fatih (Tarihi Yarımada) Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planınında uyuşmazlık konusu taşınmazların hangi fonksiyonda kaldığının, dava konusu imar planı değişikliği ile uyuşamazlık konusu taşınmazların fonksiyonunun değiştirilip değiştirilmediğinin, dava konusu plandan sonra herhangi bir değişiklik yapılıp yapılmadığının sorulmasına,
- Uyuşmazlığa konu alana dava konusu plan değişikliği ile getirilen kullanım kararlarının ve değişiklikten önceki halinin sorulmasına, alanın işaretli olduğu ve önceki halini de gösteren plan pafta örneklerinin, ilgili plan notları, plan lejantı ve plan değişikliği gerekçe raporunun ve işlem dosyasının bir örneğinin, dava konusu plan değişikliği öncesinde ilgili kurumlardan alınan görüşler (dava konusu taşınmazların bir kısmının yol, park ve üniversite arazilerinde kaldığı dikkate alındığında) ile varsa değişikliğe esas bilimsel ve teknik raporların istenilmesine,
- 14.07.2015 tarihinde dava dosyasına sunulan bilirkişi raporunda dava konusu tescilli eserlerin yerinde ihyasının fiziken mümkün olmadığı yolunda değerlendirmelerinin bulunduğu, 4 Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunun … tarihli, … sayılı kararı ile dava konusu imar planı değişikliğine ilişkin İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığının … tarihli, … sayılı kararında yalnızca … ada, kadastral boşluk (Eski … parsel …) üzerinde tescil edilen … Mescidinin taşınarak ihya edileceğinin belirtildiği göz önünde bulundurulduğunda dava konusu diğer tescilli eserlerin yerinde ihya edilip edilmeyeceği, bu yönde bir karar alınıp alınmadığı, yerinde ihya edilmesi planlanan eserlere ilişkin fiziksel imkansızlıkların aşılmasına ilişkin proje geliştirilip geliştirilmediğinin sorulmasına, dava konusu tescilli eserlerin yerinde ihya edilmemesi halinde ihya edileceği yerin belirlenip belirlenmediği, taşınması halinde ihya edilmesi planlanan yerlerin planda belirlenip belirlenmediğinin sorulmasına karar verilmiştir.
Davalı Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından verilen ve 26.10.2020 tarihinde Danıştay Genel Yazı İşleri Müdürlüğü kaydına giren ara karar cevabında ve davalı ... Büyükşehir Belediye Başkanlığı tarafından verilen ve 03.11.2020 tarihinde ... Bölge İdare Mahkemesi Evrak Havale Bürosu kaydına giren ara karar cevabında,
Dava konusu kültür varlıklarının ihyasına ilişkin olarak,
İstanbul IV Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulunca (kurul);
- … ada, … sayılı parsele ilişkin … tarihli, … sayılı kararın alındığı ve bu karar değerlendirilmek üzere İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisine iletildiği, … tarihli, … sayılı belediye meclisi kararıyla uygun görülerek 23.11.2016 tarihinde büyükşehir belediye başkanınca onaylandığı,
-… ada, … (eski …) sayılı parsele ilişkin … tarihli, … sayılı kararın alındığı ve bu karar değerlendirilmek üzere İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisine iletildiği, … tarihli, … sayılı belediye meclisi kararıyla uygun görülerek 23.11.2016 tarihinde büyükşehir belediye başkanınca onaylandığı,
-… ada, … sayılı parsele ilişkin … tarihli, … sayılı kararın alındığı ve bu karar değerlendirilmek üzere İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisine iletildiği, … tarihli, … sayılı belediye meclisi kararıyla uygun görülerek 21.02.2017 tarihinde büyükşehir belediye başkanınca onaylandığı,
-dava konusu imar planı değişikliği ile (30.12.2011 tarihli 1/5000 ölçekli nazım imar planında sosyal kültürel tesis alanında kalan) … ada, … sayılı parsele "… Medresesi" yazısı eklendiği, … ada, … sayılı parselin (… Mescidi) "park ve yeşil alanlar"da kalan kısmının "dini tesis cami alanı" olarak belirlendiği, … Mescidi … ada (kadastral boşluk eski … parsel) … Mescidinin özgün yeri "yol" da kaldığından özgün yerinden … ada, … sayılı parselin bir kısmı ile …,…,…, …,…, … sayılı parseller ile bir kısmı kadastral boşluk alana taşınarak ihyası öngörülüğünden "arkeolojik sit alanı" ve "park alanı" iken "dini tesis alanı" olarak değiştirildiği, … ada, ... sayılı parsel (eski … parsel) … Mescidi"nin özgün yeri olan eski 4 parsel "yol ve cadde tramvay alanı" nda kaldığından özgün yerinden … ada, … sayılı parselin bir kısmına, … ada, … parselin bir kısmına ve kadastral boşluk alana taşınarak "park ve dinlenme alanı"nda kalan kısmının "dini tesis alanı" olaark belirlendiği, … ada, …, …,… sayılı parseller (… Tekkesi), "üniversite saülık tesisleri alanı"nda kalan kısmının "dini tesis alanı" olarak belirlendiği, … ada, … sayılı parselin (… Cami) "sosyal kültürel tesis alanı" iken "dini tesis alanı" olarak değiştirildiği,
- … ada, … sayılı (eski …) parsele ilişkin olarak … tarihli, … sayılı kurul kararı ile 1. dönem restitüsyon ve rekonstrüksiyon projelerinin düzeltilerek uygun bulunduğu … tarihli, … sayılı kurul kararının alındığı, … ada, … sayılı parsele ilişkin olarak … tarihli, … sayılı kurul kararı ile restitüsyon projesinin uygun olduğuna … tarihli, … sayılı kurul kararı ile rekonstrüksiyon projesinin düzeltmelerle uygun olduğuna karar verildiği, … ada, …,…,…, … sayılı parsellere ilişkin olarak … tarihli, … sayılı kurul kararı ile 1/1000 ölçekli uygulama imar planı değişikliği teklifi restitüsyon projesi ve sanat tarihi raporunun iletilmesinden sonra değerlendirilmesine karar verildiği, belirtilmiştir.

İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisinin … tarihli, … sayılı kararı ile kabul edilen, 19.05.2013 tarihli 1/5000 ölçekli Tarihi Yarımada Koruma Amaçlı Nazım İmar Planının … ada, … sayılı parsel, … (… Medresesi), … ada … sayılı parsel, … (… Mescidi), … ada, kadastral boşluk (Eski … parsel …) (M… Mescidi); … ada, … sayılı parsel, … (eski … parsel) (… Mescidi); … ada, …, …, … sayılı parseller, … (… Tekkesi); … ada, … sayılı parsel, … (… Cami) sayılı taşınmazlar üzerinde anılan yapıların ihyasını öngören imar planı değişikliğinin uygulanması için davalı idareler tarafından gerekli restitüsyon ve rekonstrüksiyon proje çalışmalarının yapıldığı dikkate alındığında anılan tarihi yapıların yerinde ihyasının mümkün olduğundan dava konusu işlemin hukuka uygun olduğu sonucuna varılmıştır. Temyize konu kararda 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 49. maddesinde belirtilen nedenlerden hiçbiri bulunmamaktadır.
Açıklanan gerekçelerle, ... İdare Mahkemesince verilen … tarih ve E:…, K:… sayılı karar ve dayandığı gerekçe hukuk ve usule uygun olup, bozulmasını gerektirecek bir sebep bulunmadığından, temyiz isteminin reddi ile anılan kararın ONANMASINA, dosyanın adı geçen Mahkemeye gönderilmesine, 2577 sayılı Kanunun (Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen) 54. maddesinin 1. fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen günden itibaren 15 gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere 25/12/2020 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.