MAHKEMESİ :Asliye Hukuk Mahkemesi

Taraflar arasındaki kooperatif üyeliğinden ihraç kararının iptali, mümkün olmazsa çıkma payı alacağı davasının bozma kararına yapılan yargılaması sonunda ilamda yazılı nedenlerden dolayı davanın kısmen kabulüne yönelik olarak verilen hükmün süresi içinde taraf vekilince temyiz edilmesi üzerine dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü.

-K A R A R-
Davacı vekili, müvekkilinin üyesi olduğu davalı kooperatiften usul ve yasaya aykırı şekilde ........2002 tarihli yönetim kurulu kararı ile ihraç edildiğini ileri sürerek, ihraç kararının iptali ile üyeliğin tespitine, bu talebin kabul edilmemesi halinde, fazlaya dair haklar saklı kalmak kaydıyla müvekkilince davalı kooperatife ödenen ....700,00 TL aidat bedelinin temerrüt faiziyle birlikte denkleştirici adalet ilkesi uygulanarak, davalıdan tahsiline karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
Davalı vekili, davanın reddini istemiştir.
Mahkemece, ihraç kararının iptaline dair verilen karar, Dairemizin ....09.2012 tarih ve 4514 E, 5564 K sayılı ilamıyla, ihraç kararını benimsemediğini ....04.2005 tarihli ihtarname ile davalı kooperatife bildiren davacının 03.03.2010 dava tarihine kadar aidat ödemek ya da başka bir şekilde kooperatifle hukuki ilişkiye girdiğini kanıtlayamadığı ve ihraç olgusunu eylemli olarak benimsediği kabul edilerek davanın reddine karar verilmesi gerektiği belirtilerek bozulması üzerine, mahkemece bozma ilamına uyularak yapılan yargılama sonucunda; iddia, savunma, benimsenen bilirkişi raporu ve tüm dosya kapsamına göre; ihraç olgusunun davacı tarafından eylemli olarak benimsendiği, terditli alacak talebi yönünden davalı kooperatif tarafından davacının ....701,00 TL ödeme yaptığını bildirilerek, makbuzlarının gönderildiği, davacının, bu miktardan daha fazla ödeme yaptığı hususunu ispat edemediği gerekçesiyle, ihraç kararının iptali talebinin reddine, ....701,00 TL"nin dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsiline karar verilmiştir.
Kararı, taraf vekilleri temyiz etmiştir.
...)Davalı vekilinin temyiz itirazları yönünden;
Dava, ihraç kararın iptali, mümkün olmazsa çıkma payı alacağının tahsili istemine ilişkindir.
Kooperatif üyeliğinden ihraç edilen ortak, ödemiş olduğu aidatın tamamını değil, 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu`nun .../.... maddesi ve anasözleşmenin .../ .... maddesi gereğince, ihracın kesinleştiği yılın bilançosuna göre hesaplanacak olan masraf hissesi düşüldükten sonra bakiyesinin iadesini talep hakkını haizdir. İhracın kesinleştiği yıla ait bilançonun ertesi yıl genel kurulca kabulü suretiyle kesinleşmesinden itibaren bir ay geçtikten sonra bu hak talep edilebilir ve bu tarihten önce erken açılan çıkma payı alacağı davası, alacağın henüz muaccel olmadığı gerekçesiyle reddedilmelidir.
Bu hukuki düzenlemeden de anlaşılacağı üzere, ihraç edilen ortağın, çıkma payı alacağının muaccel olması, ilk önce ihracın kesinleşmiş olmasına bağlıdır. İhracı kesinleşmeyen, dolayısıyla 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu"nun .../son maddesi uyarınca aidat ödeme yükümlülüğü devam eden ortak çıkma payını dava edemez. Davacı tarafça terditli talepte bulunulmuş ise de, davacının üyeliğin sona ermesine bağlı olan çıkma payı alacağının tahsili talebi yönünden davacının ihracının kesinleşip kesinleşmediğinin öncelikle belirlenmesi gerektiğinden her iki talebin birlikte görülmesi ve karara bağlanması mümkün değildir. Mahkemece, çıkma payı alacağının tahsili talebi ile ilgili dava tefrik edilerek, ihraç kararının iptali istemine ilişkin ilk talebinin karara bağlanması bekletici sorun yapılıp kesinleşmenin beklenilmesi gerekirdi. Ancak somut olayda, mahkemece verilen ihraç kararının iptali talebinin reddine dair hüküm, davacı tarafça temyiz edilmeyerek kesinleştiğinden bu yön bozma nedeni yapılmamıştır.
Zamanaşımı def"i ilk itirazlardan değil ise de, kural olarak süresinde verilen cevap dilekçesinde ileri sürülmelidir. Cevap süresi geçtikten sonra ileri sürülmesi halinde dinlenebilmesi, davacının savunmanın genişletilmesine hemen itirazda bulunmamasına ya da esas hakkında beyanda bulunarak bu savunmayı zımnen benimsemesine bağlıdır. Davalı tarafça cevap süresi geçtikten sonra zamanaşımı def"inde bulunulmuş ise de, davacı tarafça zamanaşımı def"inin süresinden sonra ileri sürüldüğü belirtilerek savunmanın genişletilmesine muvafakat edilmediği bildirilmek suretiyle karşı çıkılmadığından mahkemece zamanaşımı def"i hakkında olumlu ya da olumsuz bir karar verilmelidir. Davacının çıkma payının muaccel olduğu tarih ile dava tarihi arasında 1163 sayılı Koopertifler Kanunu"nun .../.... maddesinde düzenlenen beş yıllık zamanaşımı süresinin dolup dolmadığı üzerinde durulmalıdır.
Somut olayda, davacı hakkında ........2002 tarihinde ihraç kararı verilmiş olup davacı tarafından, davalı kooperatife gönderilmek üzere keşide edilen ....04.2005 tarihli ihtarda ihraç kararının benimsenmediği belirtildiğine göre, davacı hakkında verilen ihraç kararının ....04.2005 tarihinde kesinleştiğinin kabulü gerekir. 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu"nun .... maddesine göre, çıkan veya çıkarılan ortaklar ile mirasçılarının alacak ve hakları bunları istiyebilecekleri günden başlıyarak beş yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Davacının ihracının kesinleştiği 2005 yılının bilançosunun görüşüldüğü ....06.2005 tarihli genel kuruldan bir ay sonrası olan ....07.2006 tarihinde davacının çıkma payı alacağının muaccel olduğu, bu durumda, davanın, zamanaşımı dolmadan 03.03.2013 tarihinde açıldığı anlaşılmaktadır. Mahkemece zamanaşımı def"i hakkında olumlu ya da olumsuz bir karar verilmeden esasa girilmesinin sonuca etkisi bulunmadığından bozma nedeni yapılmamıştır.
Bu açıklamalara ve dosyadaki yazılara, mahkemece uyulan bozma kararı doğrultusunda inceleme yapılıp hüküm verilmiş olmasına, delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına, bozmanın kapsamı dışında kesinleşmiş olan yönlere ilişkin temyiz itirazları incelenemeyeceğine göre, davalı vekilinin temyiz itirazları yerinde görülmemiştir.
...)Davacı vekilinin temyiz itirazları yönünden,
a) Dosyadaki yazılara, mahkemece uyulan bozma kararı doğrultusunda inceleme yapılıp hüküm verilmiş olmasına, delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına,
bozmanın kapsamı dışında kesinleşmiş olan yönlere ilişkin temyiz itirazları incelenemeyeceğine göre, davacı vekilinin aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
b) Dava, çıkma payı alacağının tahsili istemine ilişkindir.
Mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda kooperatif kayıt ve belgeleri incelenmeden, kooperatifçe sunulan makbuzlar ve beyan dilekçesi dikkate alınarak, çıkma payı alacağı hesaplanmıştır.
1163 sayılı Kooperatifler Kanunu"nun .../... ve anasözleşmenin .../.... madde hükümlerinde devir dışında bir nedenle ortaklığı sona erenlerin sermaye ve diğer alacakları, o yılın bilançosunun genel kurulca kabulünden bir ay sonra muaccel olacağı öngörülmüştür.
Davacıya iadesi gereken meblağ, ödediği aidatların toplamı kadar olmayıp, yapılan toplam ödemeden ayrıldığı yıl sonu bilançosunda yer alan genel giderlerden davacıya isabet eden kısımların düşülmesinden sonra bakiyesidir. Bu yasal düzenlemeye uyulmaması diğer ortaklar aleyhine sonuç doğurduğu gibi, çıkma payı hesaplanmasında genel giderlerin dikkate alınmamasının davacı açısından nedensiz zenginleşmeye yol açacağı kuşkusuzdur. Yatırılan aidatlardan genel gider payının düşülmesi yasa hükmü gereği olup, bundan vazgeçilmesi ancak genel kurul tarafından aksinin karar altına alınması ya da kooperatifin ortaklığı sona erenlerden genel gider payı alınmaması yönünde bir uygulamasının daha önce oluşmuş olması şartına bağlıdır.
Bu durumda mahkemece, öncelikle davalı kooperatiften, temin edilemezse Ticaret Sicil Memurluğundan veya anasözleşmenin 41. maddesi uyarınca davalı kooperatifin bağlı bulunduğu Çevre ve Şehircilik ... İl Müdürlüğü"nden davacının istifa ettiği 2008 yılına ait bilanço, gelir gider cetvelleri ve eki belgeler getirtilip kooperatif defter, kayıt ve belgeleri de incelenerek, yukarıda ilkelere uygun şekilde genel gider payı düşülmemesine ilişkin bir genel kurul kararı bulunup bulunmadığı ya da bu yönde bir kooperatif uygulamasının daha önce oluşup oluşmadığı üzerinde de durularak, davacı alacağının hesaplanması, aksi yönde bir genel kurul kararı ya da kooperatif uygulanması bulunmadıkça genel gider payının yasa gereği düşülmesi gerektiği gözetilerek ortağın ayrıldığı yıl bilançosundaki hissesine düşen genel gider payı mahsup edilerek çıkma payının hesaplanması yönünde rapor alınmalıdır.
Davacı üç tür belgeye dayalı olarak ödeme yaptığını ileri sürmektedir. Mahkemece, davacıdan ödemeye ilişkin tüm delil ve belgeleri istendikten sonra kooperatif uygulaması ve hesap konusunda uzman bilirkişi aracılığıyla davalı kooperatifin defter, kayıt ve belgeleri ve varsa davacı tarafından sunulan belgeler ile gerekirse banka kayıtları üzerinde inceleme yapılarak yukarıda açıklanan 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu"nun .... ve anasözleşmenin .../.... maddesindeki ilkelere uygun olarak davacının üyeliği ile ilgili olarak kooperatife parasal yükümlülükleri kapsamında yaptığı ödemelerini belirleyip, genel gider payına düşen, diğer anlatımla çıkma payı alacağını tespit eden, denetime elverişli rapor alındıktan sonra sonucuna göre karar verilmesi gerekirken, eksik incelemeye dayalı yazılı şekilde hüküm kurulması doğru olmamıştır.
SONUÇ :Yukarıda (...) numaralı bentte açıklanan nedenlerle, davalı vekilinin tüm, (...-a) numaralı bentte açıklanan nedenlerle, davacı vekilinin diğer temyiz itirazlarının reddine, (...-b) numaralı bentte açıklanan nedenlerle, davacı vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile kararın davacı yararına BOZULMASINA, aşağıda yazılı onama harcının temyiz eden davalıdan alınmasına, davacıdan alınan peşin harcın istek halinde iadesine, kararın tebliğinden itibaren ... gün içerisinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere ........2013 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.