Danıştay 6. Daire 2016/11777 Esas 2020/11753 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2016/11777
Karar No : 2020/11753

TEMYİZ EDEN (DAVALI) : … Büyükşehir Belediye Başkanlığı
VEKİLİ : Av. …

KARŞI TARAF (DAVACI) : …
VEKİLİ : Av. …
İSTEMİN KONUSU : … İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ:
Dava konusu istem: Van İli, Merkez İlçesi, ... Mahallesi, ...Mevkii, … pafta, … ada, … parsel sayılı taşınmazın "Mavi Kent Toplu Konut Projesi" kapsamında 2942 sayılı Yasa kapsamında kamulaştırılmasına rağmen, bu projeden vazgeçilerek herhangi bir konut projesi yapılmadığından bahisle taşınmazın iadesi istemiyle yapılan başvurunun reddedilmesine ilişkin … tarih ve … sayılı Van Büyükşehir Belediyesi Emlak ve İstimlak Daire Başkanlığı işlemi ile … tarih ve … sayılı Van Büyükşehir Belediyesi 1. Hukuk Müşavirliği işleminin iptali istenilmiştir.

İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: Temyize konu kararda; davacının sahibi olduğu taşınmazın, toplu konut projesi kapsamında 16/02/1992 tarih ve 2386 sayılı karar ile kamulaştırılmasına karar verildiği, ancak aradan uzun zaman geçmesine rağmen davacının taşınmazının kamulaştırılmasına sebep olan toplu konut projesinin gerçekleştirilmediği gibi, Belediye Meclisinin … gün ve … sayılı kararına istinaden, toplu konut sahasına isabet eden taşınmazların kamulaştırma işlemlerinin tamamının iptal edildiği ve mülk sahiplerine ödenen ana paranın, faiz ve masraflarıyla birlikte belediye ödenmesi suretiyle tapu kütüğüne konulan şerhin kaldırılarak, arsaların mülk sahiplerine iadesine karar verildiği ancak anılan kamulaştırmanın iptali ve arsaların mülk sahiplerine iadesine ilişkin kararın, davacıya tebliğ edildiğine dair herhangi bir belgenin dosya mündericatında bulunmadığı, ayrıca davalı idare tarafından da, anılan kararının davacıya tebliğ edildiğine ilişkin evrakın bulunmadığının bildirildiği, bir diğer ifade ile yukarıda bahsi geçen kararın davacıya tebliğ edilmemesi suretiyle davacının taşınmazının iadesi hakkının ortadan kaldırıldığı, yani mülkiyet hakkının özüne dokunulduğu, bununla birlikte, 2942 sayılı Kanunun 23. maddesinde; kamulaştırma bedelinin kesinleşmesi tarihinden itibaren beş yıl içinde kamulaştırmayı yapan idarece, kamulaştırma ve devir amacına uygun hiçbir işlem veya tesisat yapılmaması veya kamu yararına yönelik bir ihtiyaca tahsis edilmeyerek taşınmaz malın olduğu gibi bırakılması şartıyla malike taşınmazını geri alma hakkının öngörüldüğü, 22. maddede ise; taşınmazın mal sahibi veya mirasçalarına idare tarafından geri alınması için duyuru yapılmasının öngörüldüğü görülmüş olup, her ne kadar davalı idare tarafından, bütçe olanaklarının elvermemesi nedeniyle, kamulaştırmanın iptal edildiği encümen kararında belirtilmiş ise de; kamulaştırmanın iptal edilmesi ile 22. madde uyarınca, arazilerin kamulaştırma amacına tahsisinin lüzumu kalmadığı da anlaşıldığından gerek Kamulaştırma Kararının iptal edilmesi ve arazilerin iadesine ilişkin karar alınmasına rağmen bu kararın davacıya tebliğ edilmemesi gerekse, 2942 sayılı Kanunun 22. maddesi uyarınca, taşınmazın mal sahibi veya mirasçalarına idare tarafından geri alınması için duyuru yapılmasının öngörülmesine rağmen, geri alıma ilişkin tebligatın yapılmaması nedeniyle, taşınmazın iade edilmesi istemiyle yapılan başvurunun reddedilmesine ilişkin dava konusu işlemlerde hukuka uyarlık bulunmadığı sonucuna varıldığı gerekçesiyle iptaline karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davalı idare tarafından, dava konusu taşınmaza yönelik geri alın hakkının 5 yıllık hak düşürücü süreye tabi olduğu, davacı tarafından bu hakkın yasal süresi içerisinde kullanılmadığı, davanın zamanaşımı nedeniyle reddi gerektiği, dava konusu taşınmazın diğer hissedarlarının kamulaştırmanın iptali işleminden haberdar oldukları, davacının haberdar olmamasının hayatın olağan akışına aykırı olduğu, dava konusu işlemlerin hukuka ve mevzuata uygun olduğu ileri sürülerek mahkeme kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davacı tarafından, usule ve hukuka uygun olan mahkeme kararının onanması gerektiği savunulmaktadır.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ …'İN DÜŞÜNCESİ : Temyiz isteminin kabulü ile mahkeme kararının bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA

Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:

MADDİ OLAY :
Dava dosyasının incelenmesinden; davacının maliki olduğu Van İli, Merkez İlçesi, ... Mahallesi, ...Mevkii, … pafta, … ada, … parsel sayılı taşınmazın "Mavi Kent Toplu Konut Projesi" kapsamında 16/02/1992 tarih ve 2386 sayılı karar ile kamulaştırılmasına karar verildiği, ancak daha sonra belediye encümeninin … tarih ve … sayılı kararıyla toplu konut sahasına isabet eden taşınmazların kamulaştırma işlemlerinin tamamının iptal edildiği ve mülk sahiplerine ödenen ana paranın, faiz ve masraflarıyla birlikte belediye ödenmesi suretiyle tapu kütüğüne konulan şerhin kaldırılarak, arsaların mülk sahiplerine iadesine karar verildiği, akabinde davacı tarafından, anılan taşınmazın "Mavi Kent Toplu Konut Projesi" kapsamında 2942 sayılı Yasa kapsamında kamulaştırılmasına rağmen, bu projeden vazgeçilerek herhangi bir konut projesi yapılmadığından bahisle iadesi istemiyle yapılan başvurunun reddedilmesi üzerine bakılmakta olan davanın açıldığı anlaşılmaktadır.
İLGİLİ MEVZUAT:
2942 sayılı Kamulaştıma Kanunu'nun "Vazgeçme, iade ve devir " başlıklı 22. Maddesinde "Kamulaştırmanın (…)kesinleşmesinden sonra taşınmaz malların kamulaştırma amacına veya kamu yararına yönelik herhangi bir ihtiyaca tahsisi lüzumu kalmaması halinde, keyfiyet idarece mal sahibi veya mirasçılarına 7201 sayılı Tebligat Kanunu hükümlerine göre duyurulur. (Değişik ikinci ve üçüncü cümleler: 10/9/2014 - 6552/100 md.) Bu duyurma üzerine mal sahibi veya mirasçıları, kamulaştırma bedelini aldıkları günden itibaren işleyecek kanuni faiziyle birlikte üç ay içinde ödeyerek taşınmaz malı geri alabilir. İade işleminin kamulaştırmanın ve bedelinin kesinleşmesinden sonra bir yıl içinde gerçekleşmesi hâlinde kamulaştırma bedelinin faizi alınmaz.
(Ek fıkra: 10/9/2014-6552/100 md.) Bu madde hükümlerine göre taşınmaz malı geri almayı kabul etmeyen mal sahibi veya mirasçılarının 23 üncü maddeye göre geri alma hakları da düşer.
(Ek fıkra: 10/9/2014-6552/100 md.) Bu madde hükümleri, kamulaştırmanın kesinleşmesi tarihinden itibaren beş yıl geçmiş olması hâlinde uygulanmaz." hükmüne yer verilmiştir.
Anılan Kanunun "Mal sahibinin geri alma hakkı" başlıklı 23. Maddesinde, "Kamulaştırma bedelinin kesinleşmesi tarihinden itibaren beş yıl içinde, kamulaştırmayı yapan idarece veya 22 nci maddenin dördüncü fıkrası uyarınca devir veya tahsis yapılan idarece; kamulaştırma ve devir amacına uygun hiç bir işlem veya tesisat yapılmaz veya kamu yararına yönelik bir ihtiyaca tahsis edilmeyerek taşınmaz mal olduğu gibi bırakılırsa, mal sahibi veya mirasçıları kamulaştırma bedelini aldıkları günden itibaren işleyecek kanuni faiziyle birlikte ödeyerek, taşınmaz malını geri alabilir.
Doğmasından itibaren bir yıl içinde kullanılmayan geri alma hakkı düşer.
(Ek fıkra: 10/9/2014-6552/100 md.) Birinci ve ikinci fıkrada belirtilen süreler geçtikten sonra kamulaştırılan taşınmaz malda hakları bulunduğu iddiasıyla eski malikleri veya mirasçıları tarafından idareden herhangi bir sebeple hak, bedel veya tazminat talebinde bulunulamaz ve dava açılamaz. " hükmü yer almaktadır.
Aynı Kanunun "Kamulaştırma bedelinden düşülebilecek hasar" başlıklı 24. maddesinin ikinci fıkrasında ise "Bu madde ile 21, 22 ve 23 üncü maddelerin uygulamasından doğacak anlaşmazlıklar adli yargıda çözümlenir." hükmü yer almıştır.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:

Yukarıda yer verilen 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 24. maddesinin son fıkrasında, mal sahibinin geri alma hakkından doğacak anlaşmazlıkların adli yargıda çözümleneceği açıkça hükme bağlanmıştır.
Davalı idarece … tarih ve … sayılı belediye encümeni kararı alınarak ödenek yetersizliği gerekçesiyle 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunun 21. maddesi uyarınca taşınmazın kamulaştırılmasından vazgeçilmiş, akabinde davacının, taşınmazın "Mavi Kent Toplu Konut Projesi" kapsamında 2942 sayılı Yasa kapsamında kamulaştırılmasına rağmen, bu projeden vazgeçilerek herhangi bir konut projesi yapılmadığından bahisle 2942 sayılı Yasanın 23. Maddesi gereğince iadesi istemi reddedilmiştir.
Her ne kadar mal sahibinin geri alma hakkının bulunmadığına yönelik belediye encümeni kararı idari nitelikte ise de, yasaların öngördüğü bazı durumlarda kamu hizmetinin özelliği ve gerekleri gözetilerek yine yasalarla istisnai hükümler getirilmiştir. Diğer bir ifadeyle özel bir yasa olan Kamulaştırma Kanununun ilgili hükmü ile, kamu hukuku alanına giren idari nitelikteki işlemlerden doğan uyuşmazlıklara idare mahkemelerinde bakılacağı kuralına açık bir istisna getirilerek, mal sahibinin geri alma hakkından doğan uyuşmazlıkların adli yargı yerince çözümleneceği düzenlenmiştir.
Bu durum karşısında, taşınmazın "Mavi Kent Toplu Konut Projesi" kapsamında 2942 sayılı Yasa kapsamında kamulaştırılmasına rağmen, bu projeden vazgeçilerek herhangi bir konut projesi yapılmadığından bahisle 2942 sayılı Yasanın 23. Maddesi gereğince iadesi isteminin reddine ilişkin işleme karşı açılan bu davanın adli yargı yerlerinde çözümlenmesi yasa hükmü gereğidir.
Nitekim, uyuşmazlık Mahkemesi Hukuk Bölümünün … tarihli ve E:…, E:… sayılı kararı da bu yöndedir.

Bu nedenle, davanın görev yönünden reddine karar verilmesi gerekirken, uyuşmazlığın esasının incelenmesi suretiyle verilen İdare Mahkemesi kararında isabet görülmemiştir.
KARAR SONUCU :
Açıklanan nedenlerle;
1.2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davalının temyiz isteminin kabulüne,
2.Dava konusu işlemin yukarıda özetlenen gerekçeyle iptaline ilişkin temyize konu ... İdare Mahkemesinin … tarih ve E:…, K:… sayılı kararının BOZULMASINA,
3. Dosyanın anılan Mahkemeye gönderilmesine,
4. 2577 sayılı Kanunun (Geçici 8. maddesi uyarınca uygulanmasına devam edilen) 54. maddesinin 1. fıkrası uyarınca bu kararın tebliğ tarihini izleyen 15 gün içerisinde kararın düzeltilmesi yolu açık olmak üzere 30/11/2020 tarihinde oy çokluğu ile karar verildi.

KARŞI OY: Davacının maliki olduğu Van İli, Merkez İlçesi, ... Mahallesi, ...Mevkii, … pafta, … ada, … parsel sayılı taşınmazın "Mavi Kent Toplu Konut Projesi" kapsamında 16/02/1992 tarih ve 2386 sayılı karar ile kamulaştırılmasına karar verildiği, ancak daha sonra belediye encümeninin … tarih ve … sayılı kararıyla toplu konut sahasına isabet eden taşınmazların kamulaştırma işlemlerinin tamamının iptaline ve mülk sahiplerine ödenen ana paranın, faiz ve masraflarıyla birlikte belediyeye ödenmesi suretiyle tapu kütüğüne konulan şerhin kaldırılarak, arsaların mülk sahiplerine iadesine karar verildiği, akabinde davacı tarafından, anılan taşınmazın "Mavi Kent Toplu Konut Projesi" kapsamında 2942 sayılı Yasa kapsamında kamulaştırılmasına rağmen, bu projeden vazgeçilerek herhangi bir konut projesi yapılmadığından bahisle 2942 sayılı Yasanın 23. Maddesi gereğince iadesi istemiyle yapılan başvurunun reddedilmesi üzerine bakılan dava açılmıştır.
2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun "kamulaştırmadan vazgeçme ve geri alma" başlıklı ikinci bölümünün 23. maddesinde "Mal sahibinin geri alma hakkı" düzenlenmiştir. Anılan hükme göre, "Kamulaştırma bedelinin kesinleşmesi tarihinden itibaren beş yıl içinde,
kamulaştırmayı yapan idarece veya 22 nci maddenin dördüncü fıkrası uyarınca devir veya tahsis yapılan idarece; kamulaştırma ve devir amacına uygun hiç bir işlem veya tesisat yapılmaz veya kamu yararına yönelik bir ihtiyaca tahsis edilmeyerek taşınmaz mal olduğu gibi bırakılırsa, mal sahibi veya mirasçıları kamulaştırma bedelini aldıkları günden itibaren işleyecek kanuni faiziyle birlikte ödeyerek, taşınmaz malını geri alabilir." düzenlemesi mevcuttur.
Yine aynı Kanunun 24. maddesinin son fıkrasında ise "bu madde ile 21, 22 ve 23. maddelerinin uygulanmasından doğan anlaşmazlıkların adli yargıda çözümleneceği" hükme bağlanmıştır. Kamulaştırılan taşınmazın iadesi istemine ilişkin olarak tesis edilen işlem, idarenin kamu gücünü kullanarak kamu hukuku alanında ilgilinin isteğine bağlı olmaksızın tek yanlı iradesi ile ilgililerin hukuksal durumunu etkileyen kesin ve doğrudan uygulanan bir işlem niteliğindedir.
Bu niteliği itibariyle de, taşınmaz malın iadesi istemine yönelik olarak tesis edilecek işlemlere karşı açılan davaların görüm ve çözüm yerinin idari yargı mercileri olması gerekir.
Öte yandan, 2942 sayılı Yasasının 23. maddesi ve 24. maddesi hükümleri ile amaçlananın kamulaştırma işleminin geri alınmasına yönelik idari işlemlerden kaynaklanan uyuşmazlıklara ilişkin yargı yerinin belirlenmesi, dolayısıyla bizatihi işlemin iptali hususunun düzenlenmesi olmayıp sözü edilen idari nitelikteki işleme yönelik olmayan ancak bu işlemin uygulanması sonucu olarak ortaya çıkabilecek ve adli yargı yerinde çözümlenecek olan tescil, tazminat, tapuya şerh verilmesi gibi işlemlere yönelik hukuki durumlar ve hukuki ihtilaflara ilişkin anlaşmazlıklar olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
Bu itibarla, idari nitelikte işlem niteliğinde bulunan taşınmazın malın iadesi isteminin reddine ilişkin işlemin iptalinin idari yargı mecilerinde açılacak dava ile mümkün olacağı, adli yargı yerlerinde, bu nitelikte bir işlemin iptali isteminin incelenemeyeceği gibi, işlemin iptali yönünde bir karar da verilemeyeceği gözönünde bulundurulduğunda uyuşmazlığın görüm ve çözümünde idare mahkemesinin görevli olduğu sonucuna ulaşıldığından, işin esası incelenmesi suretiyle bir karar verilmesi gerektiği oyu ile karara katılmıyorum.