Mahkemesi :İş Mahkemesi
Dava Türü : Alacak

Taraflar arasında görülen dava sonucunda verilen hükmün, Yargıtayca incelenmesi davacı vekili tarafından istenilmekle, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldı. Dosya incelendi, gereği görüşüldü:
Davacı, kıdem ve ihbar tazminatı hesaplanırken ikramiye ve yemek ücretinin brüt ücrete eklenmeden hesaplama yapıldığını, yıllık izinlerinin eksik kullandırıldığını, fazla çalışma, hafta tatili ve genel tatillerde çalıştığını, yemek ücreti ile ikramiyenin ödenmediğini belirterek fark kıdem ve ihbar tazminatı ile yıllık izin, ikramiye, fazla çalışma, hafta tatili, genel tatil ve yemek ücreti alacaklarının tahsilini istemiştir.
Davalı, davacının taleplerinin zamanaşımına uğradığını, herhangi bir alacağının bulunmadığını, ibraname düzenlendiğini savunarak, davanın reddini talep etmiştir.
Mahkemece davanın kısmen kabulüne karar verilmiş, davacı ve davalı ..."nın temyizi üzerine Dairemizin 24.04.2013 tarihli ilamı ile davacının tüm davalının sair temyiz itirazlarının reddi ile “...Dosya içeriğinde davacının imzasını taşıyan iki adet çalışma süreleri ile ilgili liste sunulmuştur. Buna göre 16.08.2006 tarihli belgede işyerinde 1.vardiyanın 08.00-17.00 saatleri arası 1 saat ara dinlenme, 15 er dakikadan toplam 30 dakika dinlenme;2.vardiyanın 19.00-04.00 saatleri arası 1 saat ara dinlenme, 15 dakikaden 30 dakika dinlenme şeklinde çalışma ile iş yoğunluğuna ve ihtiyaca göre günde en fazla 2 saat fazla mesai yapmayı kabul ettiği; 11.09.2006 tarihli belgeye göre de 1.vardiyanın 08.00-16.000 saatleri arası, 2.vardiyanın ise 16.00-24.00 arası ve 3.vardiyanın da 24.00-08.00 saatleri arası olduğu belirtilmiştir.
O halde söz konusu bu belgeler davacıya gösterilip diyecekleri sorularak belgelerin geçerliliği üzerinde durulmalıdır.
Ayrıca davalı işveren aleyhine açılan ve Dairemizce 26.09.2013 tarih ve 2013/20316 E-2013/15532 K sayılı kararı ile onandığı anlaşılan ............. İş Mahkemesi"nin 12.03.2013 tarih ve 2011/494 E-2013/319 K sayılı dosyası getirtilerek davacısının, inceleme konusu bu dosyadaki davacı ile aynı işi yapıp yapmadığı belirlenip aynı işi yapması halinde çalışma koşulları ve günlük çalışma süresi birlikte değerlendirilip sonucuna göre davacının fazla çalışma, hafta tatili ve genel tatil alacaklarının hüküm altına alınması gerekmektedir. ” gerekçesi ile bozulmuştur.
Mahkeme bozma kararına uymuş, söz konusu belgeleri davacıya göstererek beyanını almış, ilgili dosyayı incelemiş, ek hesap raporu almış ve davanın kısmen kabulüne karar vermiştir.
Fazla çalışma yaptığını iddia eden işçi bu iddiasını ispatla yükümlüdür. Ücret bordrolarına ilişkin kurallar burada da geçerlidir. İşçinin imzasını taşıyan bordro sahteliği ispat edilinceye kadar kesin delil niteliğindedir. Bir başka anlatımla bordronun sahteliği ileri sürülüp kanıtlanmadıkça, imzalı bordroda görünen fazla çalışma alacağının ödendiği varsayılır.
Fazla çalışmanın ispatı konusunda işyeri kayıtları, özellikle işyerine giriş çıkışı gösteren belgeler, işyeri iç yazışmaları delil niteliğindedir. Ancak, fazla çalışmanın yazılı belgelerle kanıtlanamaması durumunda tarafların, tanık beyanları ile sonuca gidilmesi gerekir. Bunun dışında herkesçe bilinen genel bazı vakıalar da bu noktada göz önüne alınabilir. İşçinin fiilen yaptığı işin niteliği ve yoğunluğuna göre de fazla çalışma olup olmadığı araştırılmalıdır.
İmzalı ücret bordrolarında fazla çalışma ücreti ödendiği anlaşılıyorsa, işçi tarafından gerçekte daha fazla çalışma yaptığının ileri sürülmesi mümkün değildir. Ancak, işçinin fazla çalışma alacağının daha fazla olduğu yönündeki ihtirazi kaydının bulunması halinde, bordroda görünenden daha fazla çalışmanın ispatı her türlü delille yapılabilir. Bordroların imzalı ve ihtirazi kayıtsız olması durumunda, işçinin bordroda belirtilenden daha fazla çalışmayı yazılı belge ile kanıtlaması gerekir. İşçiye bordro imzalatılmadığı halde, fazla çalışma ücreti tahakkuklarını da içeren her ay değişik miktarlarda ücret ödemelerinin banka kanalıyla yapılması durumunda, ihtirazi kayıt ileri sürülmemiş olması, ödenenin üzerinde fazla çalışma yapıldığının yazılı delille ispatlanması gerektiği sonucunu doğurmaktadır.
İş sözleşmelerinde fazla çalışma ücretinin aylık ücrete dahil olduğu yönünde kurallara sınırlı olarak değer verilmelidir. Dairemiz, 270 saatle sınırlı olarak söz konusu hükümlerin geçerli olduğunu kabul etmektedir. Fazla çalışmaların aylık ücret içinde ödendiğinin öngörülmesi ve buna uygun ödeme yapılması halinde, yıllık 270 saatlik fazla çalışma süresinin ispatlanan fazla çalışmalardan indirilmesi gerekir. İşçiye her ay ödenen ücret içinde fazla çalışmaların bir kısmının yer aldığı taraflarca kabul edildiğine göre 270 saatin 12 aya bölünmesi sonucu belirlenen 22.5 saat, her ay için kanıtlanan fazla çalışma süresinden indirilmelidir. İşçinin fazla çalışmasının kanıtlanamadığı veya çalışmaların karşılığının tam olarak ödendiği aylar için böyle bir indirime gidilmez.
Fazla çalışmanın belirlenmesinde, 4857 sayılı Yasanın 68 inci maddesi uyarınca ara dinlenme sürelerinin de dikkate alınması gerekir.
Ara dinlenme 4857 sayılı İş Kanununun 68 inci maddesinde düzenlenmiştir. Anılan hükümde ara dinlenme süresi, günlük çalışma süresine göre kademeli bir şekilde belirlenmiştir. Buna göre dört saat veya daha kısa süreli günlük çalışmalarda ara dinlenmesi en az onbeş dakika, dört saatten fazla ve yedibuçuk saatten az çalışmalar için en az yarım saat ve günlük yedibuçuk saati aşan çalışmalar bakımından ise en az bir saat ara dinlenmesi verilmelidir. Uygulamada yedibuçuk saatlik çalışma süresinin çok fazla aşıldığı günlük çalışma sürelerine de rastlanılmaktadır. İş Kanununun 63 üncü maddesi hükmüne göre, günlük çalışma süresi onbir saati aşamayacağından, 68 inci maddenin belirlediği yedibuçuk saati aşan çalışmalar yönünden en az bir saatlik ara dinlenmesi süresinin, günlük en çok onbir saate kadar olan çalışmalarla ilgili olduğu kabul edilmelidir. Başka bir anlatımla günde onbir saate kadar olan (onbir saat dahil) çalışmalar için ara dinlenmesi en az bir saat, onbir saatten fazla çalışmalarda ise en az birbuçuk saat olarak verilmelidir.
İşçi, ara dinlenme saatinde tamamen serbesttir. Bu süreyi işyeri içinde ya da dışında geçirebilir. İşyerinde geçirmesi ve bu süre içinde çalışmaya devam etmesi durumunda ara dinlenmesi verilmemiş sayılır. Ancak işçi işyerinde kalsa bile, ara dinlenmesi süresini serbestçe kullanabilir, bu süre içinde çalışmaya zorlanamaz.
Somut olayda, davalı işveren aleyhine açılan ve Yargıtay 9. Hukuk Dairesi"nin 20.04.2011 tarih ve 2009/11674 E., 2011/12084 K. sayılı ilamına konu .... İş Mahkemesince 29.12.2008 tarih ve 2008/410 E.,2008/1344 K. sayılı kararı ile davalı ... aleyhine verilen kararda fazla çalışma alacağının da hüküm altına alındığı, kararın temyizi üzerine yukarıda belirtilen Yargıtay ilamı ile sadece yıllık izin alacağı yönünden bozulduğu, diğer alacaklar yönünden temyiz nedenlerinin yerinde görülmediği, mahkemece bozmaya uyularak yapılan yargılama sonucunda verilen kararın davalı temyizi üzerine onandığı anlaşılmıştır. Yine Yargıtay 22. Hukuk Dairesi"nin 21.05.2013 tarih ve 2012/23445 E- 2013/11932 K sayılı ilamına konu olan ... İş Mahkemesi"nin 14.12.2011 tarih ve 2009/994 E-2011/1698 K sayılı kararı ile davalı ... aleyhine verilen ve fazla çalışma alacağının da hüküm altına alındığı kararın davalı temyizi üzerine onandığı görülmüştür. Aynı işverene karşı açılan söz konusu dava dosyalarının incelenerek, bu dava dosyasında davacının yaptığı iş ve çalışma şekli ile diğer dosyalardaki davacı işçilerin yaptıkları iş ve çalışma şekillerinin karşılaştırılarak sonuca gidilmesi gerektiği bozma ilamında belirtilmiştir. Anılan dava dosyalarının davacıları, makam şoförü ve elektrik teknisyeni olarak çalışmış işçilerdir. Bu dava dosyasının davacısı ise tanık beyanlarına göre teşkilat başkanlığında çalışmaktadır. Dolayısıyla, diğer dosyalardaki davacıların inceleme konusu bu dosyadaki davacı ile aynı işi yapmadıkları açıktır. Bu itibarla, elektrik teknisyeni olan davacının açtığı davada normal zamanlarda haftada 3,5 saat, seçim dönemlerinde haftada 21 saat fazla çalışma yaptığı şeklinde belirlenen sürelerin bu dosya davacısı için de aynen kabul edilmesi hatalı olmuştur. Kaldı ki, dinlenen davalı tanığının beyanından dahi davacının fazla çalışma sürelerinin kabul edilen fazla çalışma sürelerinin üzerinde olduğu görülmektedir.
Ayrıca, kongre, divan toplantıları ve seçim dönemlerinin belirlenerek sonucuna göre fazla çalışma alacağının hesaplanması yönünden Dairemizce önceki mahkeme kararı bozulmuş ise de, mahkemece bu bozma nedeni yönünden yeterli araştırma yapılmadan sadece seçim dönemleri belirlenerek eksik inceleme ile hüküm kurulması da isabetsizdir.
Mahkemece yapılacak iş, işverenin siyasi parti olması da gözetildiğinde kongre, divan toplantıları ve seçim dönemleri belirlenerek, dinlenen davacı ve davalı tanık beyanları ve tüm dosya kapsamı da gözetilerek davacının fazla çalışma alacağı hakkında bir karar vermektir.
Mahkemece bu maddi ve hukuki olgular gözetilmeksizin yazılı şekilde karar verilmiş olması usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.
SONUÇ:Temyiz olunan kararın yukarıda yazılı nedenle BOZULMASINA, peşin alınan temyiz harcının istek halinde davacıya iadesine, 27/01/2016 gününde oybirliğiyle karar verildi.