MAHKEMESİ : Ankara 16. İş Mahkemesi
TARİHİ : 21/02/2008
NUMARASI : 2006/521-2008/52
  
Davacı, davalı işveren nezdinde 19 yaşından gün aldığı tarihten itibaren 1.3.1992 tarihine kadar çalıştığı tesbitine karar verilmesini istemiştir.
Mahkeme ilamında belirtildiği şekilde, isteğin  kabulüne karar vermiştir.
Hükmün  davalılar vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hakimi tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tesbit edildi.
Dava, davacının davalı MKE Genel Müdürlüğü"ne bağlı Kırıkkale"deki fabrikasında 06.10.1988 tarihinden itibaren çırak olarak çalıştığı dönemde, 19 yaşından gün aldığı tarihten itibaren  tüm sigorta kollarına tabi hizmet aktine dayalı  sigortalı olarak  çalıştığının tespiti istemine ilişkindir.
Mahkemece davacının davalı MKE  işyerinde 14.03.1990-01.03.1992 tarihleri arasında tüm sigorta kollarına tabi hizmet aktine dayalı olarak  çalıştığının tespitine karar verilmiştir.
Dosyadaki kayıt ve belgelerden; davacının Kırıkkale Valiliği Mesleki Eğitim Merkezi Müdürlüğü Çıraklık Okulu"nun .... nolu öğrencisi olduğu davacının babası ile davalı işyeri temsilcisi arasında 23.09.1988 tarihinde yapılan çıraklık sözleşmesine istinaden davalı Kuruma bağlı işyerinde çırak olarak çalışmak ve mesleki bilgi ve görgüsünü artırmak için eğitime tabi tutulmak suretiyle (....) sigorta nolu Kırıkkale Çıraklık Eğitim Merkezinden  06.10.1988 tarihinde çırak olarak işe başladığına dair işe giriş bildirgesinin verildiği, bildirgenin 31.10.1988 tarihinde SGK kaydına alındığı, davacının bu tarihte 16 yaşını doldurup 17 yaşından gün aldığı çıraklık süresinin 4 yıl devam edip 01.03.1992 tarihinde sona erdiği, sigorta hizmet cetvelinden  davacının bu işyerinden bu dönemde bildiriminin bulunmadığı ve 01.01.1993 tarihinden itibaren başka işyerlerinden çalışmalarının bildirildiği, davalı işyerinden verilmiş dönem bordrosunda adının  olmadığı, davalı işverence verilmiş işçi devam föyüne göre davacının 23.09.1988 tarihinde başlayan çalışmalarının 01.03.1992 tarihine kadar devam ettiği ve bu dönemde asgari ücretin altında ödenen ücretlerin çizelgeye işlendiği anlaşılmaktadır.
Davanın yasal dayanağını oluşturan hizmetin geçtiği tarihte yürürlükte bulunan  506 sayılı Yasa"nın 3/II-B maddesine göre “Özel kanunda tarifi ve  nitelikleri belirtilen çıraklar hakkında çıraklık devresi sayılan süre içinde analık, malullük, yaşlılık ve ölüm sigortaları ile bu kanunun 35’inci maddesi hükümleri uygulanmaz” yine 5.6.1986 tarihli 19.6.1986 tarihinde yürürlüğe giren 3308 sayılı Çıraklık ve Meslek Eğitimi Kanunu’nun 10.maddesinde "çırak olabilmek için 14 yasını doldurmuş olmak 19 yaşından gün almamış olmak gerektiği", 13. Maddesinde çıraklık sözleşmesinin, çırağın sözleşme süresi içinde reşit olması halinde, çırağın rızası ile devam edeceği, bu Kanunun çıraklık sözleşmesine dair hükümleri ile onsekiz yaşını doldurduktan sonra sözleşmesi devam eden çıraklar hakkında 1475 sayılı İş Kanunu hükümlerinin uygulanmayacağı, 29.6.2001 tarihli 4702 sayılı Yasa ile yapılan değişiklikten önceki ve uyuşmazlık tarihinde yürürlükte bulunan 14. Maddesindeki düzenleme de ise çıraklık süresinin 3-4 yıl olduğu bildirilmiştir.
29.6.2001 tarih ve 4702 sayılı Yasa"nın 9. maddesi ile 3308 sayılı Yasa"nın  10. maddesine eklenen ek fıkra gereğince "19 yaşından gün almış olanlardan daha önce çıraklık eğitiminden geçmemiş olanların yaşlarına ve eğitim seviyelerine uygun olarak düzenlenecek mesleki eğitim programlarına göre çıraklık eğitimine alınabilecekleri", yine 4702 sayılı Yasa"nın 11. maddesi ile 13. maddesine eklenen ek fıkra gereğince   “Bu kanunun uygulandığı  yer ve meslek dallarında 818 sayılı Borçlar Kanunu"nun çıraklık sözleşmesine dair hükümleri ile 18 yaşını doldurduktan sonra sözleşmesi devam eden çıraklar hakkında 1475 sayılı İş Kanununun, "İşçi Sağlığı ve Güvenliği" başlıklı beşinci bölümünde yer alan hükümleri dışındaki hükümlerin uygulanmayacağı" bildirilmiş ise de bu eklenen fıkraların davacının çıraklık yaptığı dönemden sonra yürürlüğe girmesi nedeniyle bu davada uygulanma imkanının bulunmadığının kabulü gerekir.Bu davada çözümlenmesi gereken hukuki sorun, hangi durumda gerçek bir çıraklık ilişkisinden söz edileceği noktasında toplanmaktadır. Çıraklık Kanunu"na göre kurulan çıraklık okullarında okuyanlar çırak sayılır. Taraflar arasındaki ilişkinin niteliğini belirlemede, bir başka ifade ile davacının dava konusu dönemde çırak olup olmadığına karar verirken çıraklık sözleşmesi hükümlerine göre değil, çalışma ilişkisine bakarak bir sonuca varmalıdır. Gerçekten Çıraklık Sözleşmesinde akdi ilişkinin üstün niteliği çalışma değil, bir meslek ve sanatın öğretilmesidir. Çırak işyerinde üretimle ilgili çalışmalara bilfiil katılıyor, meslek ve sanat eğitimi arka planda tutuluyor ise bu durumda, çıraklık ilişkisinden söz edilemez. Zira burada gerçekleşen; işçinin emeğiyle işyeri ve işverene katkıda bulunmasıdır ki bu da ancak bir hizmet ilişkisi ile söz konusu olur. Kişi Kuruma çırak olarak bildirilmiş ise, çırak olmadığını ispat külfeti kişiye düşer. Taraflar arasındaki ilişkinin hukuki niteliği  tespit edilirken, daha doğrusu davacının davalı işyerinde çırak olarak çalışmakta iken 19 yaşından gün almaya başladığı tarihten itibaren çalışmasına çırak olarak mı yoksa diğer kadrolu işçiler gibi üretime yönelik mi çalıştığı sorusuna cevap bulabilmek için “çalışma ilişkisine ve biçimine” bakmak gerekmektedir.
Somut olaya gelince; mahkemece davacının üretime katıldığından dolayı 19 yaşından gün aldığı tarihten itibaren hizmet aktine dayalı olarak çalıştığının kabulü ile açıklanan şekilde “fiili çalışmanın niteliğinin ve hukuki statüsünün”  yöntemince belirlenmeden sonuca gidildiği ortadadır. Gerçekten ifadesi hükme  dayanak alınan   ve aynı yer çalışanı olduklarını belirten tanıklar davacının üretime yönelik çalıştığını belirtmişler, mahkemece de bu husus hükme hukuki gerekçe olarak kabul edilmiştir.   MKE’ye bağlı bir ağır sanayi fabrikasında çıraklık eğitiminin ve dolayısıyla da meslek ve sanat öğretilmesinin diğer meslek dallarına göre belli bir deneyim süresi ve yeterlilik gerektirdiği,    bunun da çırak statüsündeki davacı sigortalının daha ziyade teorik bilgi ve görgüsünü artırmaya yönelik olarak yürütüldüğü, aksi halin yani çıraklığın,   hizmet akdiyle çalışan diğer profesyonel işçilerle aynı şartlarda geçtiğinin  ve giderek iş ve üretime katılma olgusunun işyerinin resmi bir Kurum olması ve davacının Çıraklık Sözleşmesi ile çalışması nedeniyle aksinin yazılı eşdeğer belgelerle ispatlanmasının zorunlu olduğu davacı tarafça aksi yazılı belge ile ispatlanamadığından  üretime fiilen  katılmadığı bellidir.
Mahkemece yukarıda açıklanan bu maddi ve hukuki olgular dikkate alınarak davanın  reddine karar verilmesi gerekirken yazılı olduğu şekilde kabulüne karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup bozma nedenidir.  
O halde, davalılar vekillerinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ: Hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde davalı MKEK Genel Md.lüğü"ne iadesine, 27.1.2009 gününde oybirliğiyle karar verildi.