........

Taraflar arasında görülen İstirdat ve birleşen tazminat davasının mahkemece yapılan yargılaması sonucunda, asıl davanın kabulüne ve birleşen davanın reddine yönelik olarak verilen hükmün, duruşmalı olarak incelenmesi davacı-karşı davalı ve davalı-karşı davacı ile davalı tarafından istenilmekle daha önceden belirlenen 17.04.2018 duruşma günü için tebligat üzerine gelen olmadı. Açık duruşmaya başlandı. İşin daha derinlemesine incelenmesi ve bu konuda bir araştırma yapılması gerektiği heyetçe zorunlu görüldüğünden, Yargıtay Kanununun 24/1 ve Yargıtay İç Yönetmeliğinin 21/3 maddeleri uyarınca görüşmenin başka bir güne bırakılması uygun görüldüğünden, belli gün ve saatte dosyadaki bütün kağıtlar okunarak, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlenip, gereği düşünüldü:

Y A R G I T A Y K A R A R I

Davacı asıl davada; davalılardan ....17.10.2011 tarihli sözleşme ile davalı ..."e ait 38 ve 28 nolu ruhsatlara konu kum ocağı alanlarının işletilme hakkının 325.000 TL değerinde çekler verilerek satın alındığını, bu çeklerden 192.000 TL"lik kısmının ödendiğini, vadesi gelmeyen 133.000 TL toplam bedelli 4 adet çekin ise davalı elinde olduğunu, 19.10.2011 tarihinde yapılan ayrı bir protokolü davalılar ile imzaladıklarını, bu protokole göre daha önceden iki davalı arasında düzenlenmiş olan 20.12.2010 günlü rödovans sözleşmenin feshedildiğinin ve davalı....... sorumluluğunun devam ettiğinin belirtildiğini, ruhsat sahibi olan davalı ... ile davacı arasında 20.10.2011 günlü yeni bir sözleşme yapılarak devir-teslimin gerçekleştirildiğini, davacının yatırımlara başladığını, kiracılığın ..... bildirildiğini, her iki davalıya karşı sözleşmelerden doğan sorumluluk ve edimlerin yerine getirildiğini, Manisa İl Özel İdaresine harç ve ödemelerin yapıldığını, izinlerin alınabilmesi için bütün prosedürlerin gerçekleştirildiğini, ancak Orman Genel Müdürlüğünün 06.03.2012 günlü yazısı ile 28 nolu ruhsata konu alandan "Faaliyetten men" yazısı gönderildiğini, Manisa .../...



-2-

İl Özel İdaresinin, ruhsat sahibi ... hakkında,.......karar sayılı temerrüt nedeniyle tahliye kararı nedeniyle, 22.03.2012 günlü yazısı ile de 38 nolu ruhsata konu alandan tahliye kararı verildiğini, düzenlenen tüm sözleşmelerin ilgili idareler yazıları karşısında konusuz kaldığını, davalıların tahliye kararını bildiği halde kötü niyetli olarak durumu gizlediklerini, satış ve devre konu hakların ayıplı olduğunun bilindiği halde davacıdan saklandığını, ruhsatların iptalinde davacının hiçbir ihmal ve fonksiyonu bulunmadığını, sözleşmeler gereği davalı.......192.000 TL nakit ödeme yapıldığını, vadesi gelmeyen 133.000 TL toplam bedelli 4 adet çekin davalı elinde olduğunu, bu nedenlerle bedelsiz kalan 4 adet bu çeklerin iptaline, bu çeklerden dolayı borçlu olmadığının tespitine karar verilmesini istemiş, yargılama sırasında dava konusu yapılan çeklerin bedellerinin ödenmek zorunda kalındığını belirterek 133.000 TL"nin davalılardan tahsiline karar verilmesini istemiştir.
Davalı........ ; davacı şirketin büyük pay sahibi olan.....tarafından kefil sıfatıyla imzalanan maden işletme sahası kira devir sözleşmesi ve muvafakatname hükümleri gereği 325.000 TL lik sözleşme yapıldığından muhtemel çıkacak borçlara yatırılacak miktar 30.000 TL kesinti yapıldıktan sonra 295.000 TL olacak şekilde 9 adet çeklerin keşide edilerek kendilerine verildiğini, bu çeklerin anlaşılacağı üzere işletme devri karşılığı değil, bu bedelin kum ocağında kullanılan iş makinelerinin kiralanması karşılığında dava dışı ......... Ltd. Şti."nin borcunun davalı ...... Ltd. Şti tarafından üstlenilmesi ve işletmeye yapılan yatırım karşılığı olduğunu, davaya konu edilen çeklerden bir tanesinin davacı şirket tarafından ödenmediğini, taraflar arasında imzalanmış 19.10.2011 günlü sözleşmede, 22.10.2010 tarihli sözleşmeden kaynaklanan ödemelerden işletmecinin sorumlu olacağının düzenlendiği, ..... 2008/54 esas sayılı dosyasında verilen tahliye kararı nedeniyle davalı şirket olarak sorumlulukları bulunmadığını savunarak, davanın reddine karar verilmesini dilemiştir.
Davalı-karşı davacı ... birleşen davada ve savunmasında; davacı ile davalı şirket arasında yapılan 17.10.2011 günlü sözleşmeye taraf olmadığınıdan, davacının herhangi bir zararı var ise sorumluluğu bulunmadığını, kendisine ait 28 ve 38 nolu maden ruhsat alanlarını, 20.12.2010 başlangıç tarihli rödovans sözleşmesi ile..... kiraya verdiğini,...... bu sözleşme gereği edimlerini yerine getirmediğinden ......0.09.2011 tarih ve 12002 yevmiye nolu ihtarnamesi ile sözleşmenin feshi bildirimi yapıldığını,...... zamanında kum çıkarma faaliyetine başlamadığını, kendisini zarara uğrattığını, davalı şirketin davacı ile birlikte üretim yapma isteğinden dolayı yeni sözleşme talep ettiğini, davacı ......borçları ödeme ve kefaleti kabulü nedeniyle 22.10.2010 günlü sözleşme feshedilerek, 19.10.2011 günlü protokol imzalandığını, daha sonra taşeron konumundaki davacı ...... maden ocaklarından kum çıkarmaya başladığını, faaliyetine kesintisiz olarak devam ettiğini,....... 06.03.2012 günlü faaliyetten men yazısının ruhsat süresi bittiği için geldiğini ve yenilenmesinin mümkün olduğunu,..... 38 nolu ruhsata konu 22.03.2012 günlü tahliye kararının Kanuna aykırı olduğunu, bu kararın iptali için .... İdare Mahkemesinde 2012/1030 esas sayılı olarak iptal davası
......
açıldığını, ayrıca tahliye kararının davacının ve diğer davalı ......İl Özel İdaresine ödemesi gereken kira (ihale) bedellerini ödemediği için alındığını, kira bedeli ödenmediğinden ruhsatlarını uzatamadığını ve büyük zarara uğradığını, taraflar arasındaki sözleşmenin 4/d maddesine göre; "işletmecinin mevcut kanun ve yönetmeliklere uymaması halinde ruhsatın iptal edilmesi veya geçici olarak işletmenin mühürlenmesi halinde işletmeci ruhsat sahibine 100.000 Amerikan doları ödemeyi kabul ve taahhüt eder." hükmü gereğince davalı ve davacı şirketin ruhsatın iptaline sebep oldukları için tazminat ödemeleri gerektiği, ayrıca sözleşme süresi sonuna kadar aylık 1.500 ton kum ödenmediği için 1.080.000 TL"lik kardan mahrum kaldıklarını, davalıların sözleşme gereği ödenmesi gereken aylık 1.500 ton kumu ödemedikleri ve sözleşmeye göre kendilerine teslim edilen 14 adet demirbaşları iade etmediklerini ve davalılar tarafından ödenmesi gereken elektrik faturalarını ödemediklerini belirterek fazlaya dair haklarını saklı tutarak şimdilik toplam 850.000 TL"nin davalılardan müteselsilen tahsilini istemiştir.
Mahkemece; asıl davanın davalı ......yönünden kabulüne karşı davanın reddine karar verilmiş, hüküm taraf vekillerince temyiz edilmiştir.
1-)Dosya kapsamına, toplanan delillere, mevcut deliller mahkemece takdir edilerek karar verilmiş olmasına, takdirde de bir isabetsizlik bulunmamasına göre, asıl davanın kısmen kabulüne yönelik davacı ve davalıların temyiz itirazları ile birleşen davanın reddine yönelik olarak verilen aşağıdaki bendin kapsamın dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2-) Birleşen dosya yönünden davacı-karşı davalının demirbaşlar, tahliye tarihine kadar olan kira bedeli ve elektrik bedeline ilişkin temyiz itirazlarına gelince;
6100 S. HMK’nın 33.maddesi (HUMK 76) uyarınca, hâkimin bir davaya uygulanacak hukuku re’sen tespit görevi bulunmaktadır. Diğer bir anlatımla, maddi vakıaları dile getirmek tarafa, hukuki vasıflandırma ise hâkime ait bir görevdir. Diğer taraftan, HMK."nun 31.maddesi uyarınca “Hakim, uyuşmazlığın aydınlatılmasının zorunlu kıldığı durumlarda, maddi veya hukuki açıdan belirsiz yahut çelişkili gördüğü hususlar hakkında, taraflara açıklama yaptırabilir; soru sorabilir; delil gösterilmesini isteyebilir” hükmü uyarınca, davayı aydınlatma görevi bulunmaktadır.
Somut olayda; davada dayanılan ve hükme esas alınan 20.12.2010 başlangıç tarihli ve 5 yıl süreli rödovans sözleşmesi ile davalı karşı-davacı ... kendisine ait 28 ve 38 nolu kum ocağı ruhsatlarını davalılardan .....kiralamış, sonrasında ise davalı ..."in kiraya veren ve davacı-karşı davalı...... kiracı olarak imzaladığı 01.11.2011 tarihli ve 5+5 yıllık rödovas sözleşmesi ile bahsi geçen ruhsatlar davacı şirkete kiralanmış ve bu sözleşmeye davalı ...... müteselsil olarak kefil olmuşlardır. Sözleşmenin özel şartlar 4/e maddesinde; "20.10.2010 başlangıç tarihli sözleşmeye göre işletmecinin bütün kamu kurum ve kuruluşlarına ödemesi gereken her çeşit vergi resim harç ruhsat elektrik ve su faturaları ve buna benzer ödemelerden de İş bu işletmecinin sorumluluğu devam edecektir. 20.10.2011 tarihinden sonra işletme ile ilgili tüm harcamalar ve ödemeler sözleşmede adı geçen işletmeci firma ve müşterek borçlular tarafından yapılacaktır..." 4/o maddesinde ise; "Dökümü yazılı 14 madde halindeki demirbaşlar ruhsat sahibine aittir. Sözlesme süresince kullanım hakkı işletmecidedir. Sözleşmenin İptal edilmesi halinde belge karşılığında eksiksiz ve faal olarak ruhsat sahibine teslim edilecektir." hükümleri kararlaştırılmıştır.
......
Tarafların özgür iradesi ile kararlaştırılan bu şartlar geçerli olup tarafları bağlar...... 22.03.2012 tarihli 38 nolu ruhsata konu alandan tahliye kararı.....2008/54 esas sayılı kesinleşen tahliye kararına dayandığı için sözleşmenin feshi haklı ise de; Birleşen davada davacı, davalıların kendisine ait olan ruhsatların iptaline sebep oldukları gerekçesi ile tazminat talebinin yanında, sözleşmede belirtilen 14 adet demirbaşın kendisine teslim edilmediği, kira bedellerinin tahliye tarihine kadar ödenmediği ve elektrik bedellerinin de ödenmediği gerekçesi ile de tazminat talep etmiştir. Ancak davacı bu konudaki taleplerini ve her bir kalem için ne kadar alacak ve tazminat talebi olduğunu açıklamamıştır.
Hakim kanunda öngörülen istisnalar dışında iki taraftan birinin söylemediği şeyi veya vakıaları kendiliğinden dikkate alamaz ise de, 6100 sayılı HMK’nun 31. maddesi uyarınca uyuşmazlığın aydınlatılmasının zorunlu kıldığı durumlarda maddi ve hukuki açıdan belirsiz veya çelişkili gördüğü hususlar hakkında taraflara açıklama yaptırabilir. Bu bakımdan davacının 850.000 TL olarak belirlediği alacağa ilişkin talebi HMK’nun 31. maddesi kapsamında açıklamaya muhtaç olup, mahkemece davacıya talep etmiş olduğu 850.000 TL alacak miktarının içerisindeki; kar kaybı, cezai şart, demirbaşların bedelleri, tahliye tarihine kadar olan ödenmeyen kira bedelleri ve elektrik bedelleri alacağının miktarları kalem kalem açıklattırılarak ve tarafların bu husustaki tüm deliler toplanıp ticari defterlerin de incelenip sonucuna göre karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde gerekçesiz olarak bahsi geçen alacak kalemleri yönünden davanın reddine karar verilmesi doğru değildir.
Hüküm bu nedenlerle bozulmalıdır.
SONUÇ: Yukarıda birinci bentte açıklanan nedenlerle yerinde görülmeyen bütün temyiz itirazlarının reddi ile usule ve kanuna uygun olan asıl davaya yönelik hükmün ONANMASINA, ikinci bentte açıklanan nedenlerle temyiz itirazlarının kabulü ile 6100 sayılı ...ya 6217 Sayılı Kanunla eklenen geçici 3.madde hükmü gözetilerek HUMK.nın 428.maddesi uyarınca birleşen davaya yönelik hükmün davalı-karşı davacı ..."in yararına BOZULMASINA, 6100 sayılı HMK"nun geçici madde 3 atfıyla 1086 sayılı HUMK"nun 440.maddesi gereğince kararın tebliğinden itibaren 15 günlük süre içerisinde karar düzeltme yolu açık olmak üzere, 02.10.2017 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

.......