BÖLGE ADLİYE
MAHKEMESİ : Hukuk Dairesi
DAVA TÜRÜ : ALACAK
İLK DERECE
MAHKEMESİ : İş Mahkemesi

Taraflar arasında görülen dava sonucunda verilen kararın, temyizen incelenmesi davalı vekili tarafından istenilmekle, temyiz talebinin süresinde olduğu anlaşıldı. Dava dosyası için Tetkik Hakimi ... tarafından düzenlenen rapor dinlendikten sonra dosya incelendi, gereği konuşulup düşünüldü:

Y A R G I T A Y K A R A R I

Davacı İsteminin Özeti:
Davacı vekili, müvekkilinin davalı şirkete ait işyerinde hat şoförü olarak çalıştığını, davalı ... A.Ş.’nin mülga 3030 sayılı Kanunun verdiği yetkiye dayanılarak ... Büyükşehir Belediyesi ve ... Genel Müdürlüğü tarafından kurulan ayrı tüzel kişiliği bulunmakla birlikte sermayesinin tamamı ... Büyükşehir Belediyesi ve iştiraklerine ait olan bir kamu şirketi olduğunu ve İçişleri Bakanlığından aldığı yetkiyle ... Büyükşehir Belediyesi sınırları içerisinde şehir içi toplu taşıma işini ... Genel Müdürlüğü ile eşgüdüm içerisinde ve birlikte yerine getirdiğini, bu sebeple 6772 sayılı Devlet ve Ona Bağlı Müesseselerde Çalışan İşçilere İlave Tediye Yapılması Hakkında Kanun kapsamında bulunduğunu, Belediye şirketlerinin 6085 sayılı Sayıştay Kanunu"nun 4. maddesi kapsamında Sayıştay denetimine tabi olduğunu ve bu nedenle de kamu şirketi olarak değerlendirilmesi gerektiğini, 6772 sayılı Yasa kapsamında bulunan davalı şirkette çalışan müvekkiline ilave tediye ödenmesi gerektiğini iddia ederek fazlaya ilişkin alacakların saklı tutulması kaydıyla; 3.500,00 TL ilave tediye alacağının faizi ile birlikte hüküm altına alınmasını talep ve dava etmiştir.
Davalı Cevabının Özeti:
Davalı vekili, davacının müvekkili şirkette iddia ettiği tarihler arası çalıştığını, 5510 sayılı “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 3/21 maddesinde kamu kuruluşlarının; 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunun 3. maddesinin 1-a maddesinde zikredilen kamu idareleri, kamu teşebbüsleri ile bunlara bağlı idare, ortaklık, müessese ve işletmeleri ve bunların ödenmiş sermayesinin %50"sinden fazlasına sahip oldukları ortaklık ve işletmelerin Türk Ticaret Kanunu"na tabi olmayan özel kanunlara göre personel çalıştıran diğer kamu kurumlarını ifade eder” şeklinde tanımının yapıldığını müvekkili şirketin İzmir İli içinde toplu taşıma işini yerine getirtme amacıyla Türk Ticaret Kanunun hükümlerine göre kurulmuş Özel Hukuk tüzel kişisi (Anonim Şirketi) olduğunu, kamu kuruluşu sayılabilmesi için özel kanunla kurulması gerektiğini, ... Büyükşehir Belediyesi Eshot Genel Müdürlüğü gibi özel kanunla kurulmadığını, ... Büyükşehir Belediyesinin ve diğer Belediye kuruluşlarının şirketin ortağı olmasının TT Kanunu"na göre kurulmuş Özel Tüzel kişi niteliğini değiştirmeyeceğini, dolaysıyla müvekkili şirketin 6772 sayılı Yasa kapsamında bulunmadığını, ilave tediye alacak iddiasının yasal dayanağının bulunmadığını, diğer taraftan 1991 yılından beri ... Büyükşehir Belediyesi, ... Genel Müdürlüğü ve ... Genel Müdürlüğü ile Belediye İş Sendikasının toplu iş sözleşmeleri imzaladığını, imzaladığı bu toplu iş sözleşmelerinde yasaya göre yılda 2 akdi ikramiye ve ilave tediye olmak üzere toplam 112 günlük ücret tutarında ikramiye ve akdi ikramiye ödenmesinin kararlaştırıldığını, toplu iş sözleşmesi yapma yetkisi alan aynı sendikanın ... A.Ş. ile bağıtladığı toplu iş sözleşmelerinde de diğer Belediye ve Belediye kuruluşlarında çalışanlara toplu iş sözleşmesi ile verilmesi kabul edilen miktarlarda ikramiye ve ilave tediye verilmesine yer verildiğini, bu nedenle 01.01.2011 tarihine kadar İzulaş A.Ş. işyerinde çalışan sendika üyesi işçilere “İkramiye ve İlave Tediye” başlıklı Toplu İş Sözleşmesi maddesi ile Mart ayında 30 günlük, Haziran ayında 30 günlük, Eylül ayında 30 günlük, Aralık ayında 22 günlük olmak üzere toplam 112 günlük ikramiye ve ilave tediye ödenmesinin kabul edildiğini ve ödendiğini, 6772 sayılı Yasa kapsamında bulunan kamu kuruluşları işçilere ödenen ikramiye ve ilave tediye miktarı kadar ödeme yapıldığını, 01.01.2011 tarihinden sonra işe girenlere ise eski işe girişli işçilere ödenen ikramiyenin yarısı kadar (52 günlük ilave tediyeyi de karşılayacak şeklide 56 günlük) ikramiye ve ilave tediye ödenmesinin kabul edildiğini, 01.01.2011 tarihinden sonra işe giren sendika üyesi işçilere yılda yapılan 56 günlük ilave tediye ve ikramiyenin de öncelikle 52 günlük kısmının ilave tediyeye sayılması gerektiğini, sonuç itibariyle müvekkili şirkette tüm çalışanlara ilave tediyelerinin ödenmiş olduğunu, kabul anlamına gelmemek üzere talep ve dava konusu yapılan bir kısım alacakların zamanaşımına uğradığını savunarak davanın reddini savunmuştur.
İlk Derece Mahkemesi Kararının Özeti:
İlk Derece Mahkemesince; "Brüt 11.855,09 TL ilave tediye alacağının 3.500,00 TL"sinin dava tarihinden, bakiyesinin 14/04/2017 ıslah tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan alınıp davacıya verilmesine,
-Brüt miktarlar üzerinden yapılacak kesintiler tahsilat sürecinde dikkate alınmasına," karar verilmiştir.
İstinaf Başvurusu:
Davalı vekilince istinaf yoluna başvurulmuştur.
Bölge Adliye Mahkemesi Kararının Özeti:
Bölge Adliye Mahkemesince, Hukuk Muhakemeleri Kanunu 353/1-b-1. maddesi uyarınca istinaf başvurusunun esastan reddine karar vermiştir.
Temyiz Başvurusu:
Kararı davalı vekili temyiz etmiştir.
Gerekçe:
1-Dosyadaki yazılara toplanan delillerle kararın dayandığı kanuni gerektirici sebeplere göre, davalının aşağıdaki bendin kapsamı dışında kalan temyiz itirazları yerinde değildir.
2-Dosya içeriğine göre davacı işçi ile davalı işveren arasında ilave tediye alacağı uyuşmazlık konusudur.
İlave tediye alacağının kapsamı, yararlanacaklar, yararlanma şartları, miktarı ve ödeme zamanı 6772 sayılı Devlet ve Ona Bağlı müesseselerde Çalışan İşçilere İlave Tediye Yapılması hakkındaki kanun ile düzenlenmiştir. Kanun 1. maddesinde devlet ve ona bağlı kurumların hangileri olduğu, ayrıca yararlanacak kişiler açıkça belirtilmiştir.
Buna göre;
A. İşveren kapsamı yönünden devlete ve ona bağlı olmak üzere,
Genel, Katma ve Özel bütçeli daireler,
Sermayesi değişen kurumlar,
Sermayesinin yarısından fazlası devlete ait olan şirket ve kurumlar ve bunlara bağlı kuruluşlar,
Belediyeler ve belediyelere bağlı kuruluşlar,
3460 ve 3659 sayılı kanun kapsamına giren, sermayesinin tamamı devlete ait olan veya bu sermeye ile kurulan iktisadi devlet kuruluşları,
Yukarda belirtilenlerden olmayan diğer kurum, banka ve ortaklıklar olarak yasada açıkça belirtilmiştir.
3460 sayılı yasa bugün itibari ile yürürlükte olan bir yasa değildir. 3659 sayılı yasa ise, banka ve devlet kurumlarında çalışan memurların aylıkları ile ilgili düzenleme getirmiş ve halen yürürlüktedir. Bu yasanın 1. maddesinde, kapsama giren kurumlar daha ayrıntılı açıklanmıştır.
Bu kapsamda yukarda belirtilen kurumlarca, sermayesinin yarısından fazlasına iştirak suretiyle kurulan kuruluşlar ve bunların aynı nispette iştirakleriyle vücut bulan kurumlar, ticaret ve sanayi odaları ve borsalar veya satın alınıp belediyelere bağlanan müesseseler de kanun kapsamına alınmıştır.
Keza 5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanunu’nun merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri, sosyal güvenlik kurumları ve mahalli idarelerden oluşan genel yönetim kapsamındaki kamu idareleri ekli cetvellerde sayılmıştır. Bu cetvellerde Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu idareleri, Özel Bütçeli İdareler, Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar ve Sosyal Güvenlik Kurumlarında çalışanların kanun kapsamında olduğunun kabulü gerekir.
Sonuç itibari ile kapsam bakımından, devlet tarafından yasa ve yasanın verdiği yetki ile idari işlemle kurulan ve kamusal yetki ve ayrıcalıklardan yararlanan kamu tüzel kişilikleri ve bunlara bağlı kuruşlarda iş sözleşmesi ile çalışanlara uygulanacağı görülmektedir.
B. İşçi yönünden kapsama gelince:
İş Kanunu kapsamına girsin girmesin, yukarda belirtilen devlet ve ona bağlı kurumlarda İş Kanunu’nun 1. maddesindeki tanıma göre işçi sayılan herkes bu alacaktan yararlanacaktır. Kanun, 4857 ve mülga 1475 sayılı İş Kanunu’ndan önceki İş Kanunu’na atıfta bulunmuştur. 4857 sayılı İş Kanunu işçi tanımına 2. madde de yer vermiştir. Buna göre “bir iş sözleşmesine dayanarak çalışan gerçek kişiye işçi” denir. O halde bir iş sözleşmesine dayanarak, yukarda belirtilen kurumlarda çalışan her işçiye ilave tediye ödemesinin yapılması gerekir.
C. Ödenecek ücret yönünde kapsam:
Maddenin son cümlesinde yukarda belirtilen işyerlerinde çalışan işçilere ücret sistemleri ne olursa olsun her yıl için birer aylık ücret tutarında ilave tediye ücreti ödeneceği belirtilmiştir. Devlet ve ona bağlı maden işletmelerinin yeraltında çalışan işçilere, ayrıca bir aylık ödeme dışında birer aylık daha ödemenin yapılacağı Kanun"un 2. maddesinde açıklanmıştır.
Kanun"un 3. maddesinde, işçilere her yıl için birer aylık (yeraltında çalışan işçilere her yıl için ikişer aylık) ilave tediye dışında, birer aylık ücret istihkaklarını geçmemek üzere Bakanlar Kurulu kararı ile aynı oranda bir ilave tediye ödemesi yapılabileceği belirtilmiştir.
Keza kanunun Ek 1. maddesi ile ilave tediyelerin Toplu İş Sözleşmesi ile kararlaştırılması halinde buna sınır getirilmiş ve “Bu Kanun uyarınca işçilere yapılan ilave tediyelerden ayrı olarak, her yıl için her biri bir aylık istihkakları tutarını (hafta ve genel tatil ücretleri dahil) geçmemek şartıyla toplu iş sözleşmeleri ile en çok iki ikramiye daha verilebilir” düzenlemesine yer verilmiştir. Toplu iş sözleşmesi ile yukarda belirtilen kurumlarda çalışan işçilere en çok iki ay daha ilave tediye ödeneceğinin kararlaştırılabileceği, bu miktar üzerinde ödeme yapılacağı şeklindeki düzenlemenin yasal sınırı aşan miktarda geçersiz olacağını kabul etmek gerekir.
Kanun, kapsam içinde olmayan ancak toplu iş sözleşmesi uygulanacak işyerleri içinde ek 2. madde ile bir sınırlama getirmiş ve kapsamda kalmayan işyerlerinde Toplu İş Sözleşmeleri ile en çok 4 aylık, yeraltındaki işyerlerin de ise en çok 5 aylık ilave tediye oranında ücret ödeneceği kuralına yer vermiştir. Ancak bu tür işyerlerinde Toplu İş Sözleşmesi ile kararlaştırılan bu tür ödemeleri ilave tediye olarak değil, akdi ikramiye olarak kabul etmek yerinde olacaktır.
Kanun"un 4. maddesine göre, ilave tediye alacağının ödeme zamanını, Bakanlar Kurulu belirler. Bakanlar Kurulunun kararı ile ilave tediye alacağı muaccel hale gelir. Ödeme zamanı belli taraflarca kararlaştırılmadığından, Borçlar Kanunu 101. maddesi uyarınca, temerrüt için alacaklının ihtarına gerek vardır. İlave tediye alacağı yasadan kaynaklandığından, talep halinde temerrüt tarihinden itibaren yasal faiz yürütülmesi gerekir.
Aynı madde de ilave tediye alacağının nasıl hesaplanacağı ve kesinti yapılıp yapılmayacağı belirtilmiştir. Buna göre aylık olarak bu alacağın hesaplanmasında, fazla mesai, evlilik, çocuk zamları veya primleri, ayni yardımlar, hafta ve genel tatil ücretleri gibi esas ücrete dahil olan ödemeler dikkate alınmaz. Bu düzenleme nedeni ile ilave tediye alacağının bir ay için 26 gün üzerinden hesaplanması gerekir.
İlave tediye alacağından sigorta primleri kesilmez. Ancak 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe giren 5510 sayılı yasanın 80/c ve 105. maddeleri uyarınca ücretin eki niteliğindeki bu ödeme, 01.10.2008 tarihinden itibaren sigorta prim kesintisine tabidir.
İlave tediye alacağı, ödeme tarihinde işçinin işinden ayrılmış olup olmadığına bakılmaksızın hak edilen yıl içinde o yerde veya aynı idare, teşekkül ve müesseseye ait muhtelif yerlerde geçmiş olan hizmetlerinin toplamı oranında ve son çalıştığı yerde ödenir. İşçi tam yıl çalışmamış ise, ilave tediye o yıl için kıstelyevm esasına göre hesaplanıp ödenecektir.
İşçinin ilave tediye alacağına, esas olacak çalışma süresinin hesaplanmasında iş sözleşmesinin devamı müddetine rastlayan yasal ve idari izinler, hastalık izinleri, hafta tatili ile ulusal, bayram ve genel tatil günleri, çalışılmış gibi hesaba katılır.
Somut olayda, davacının, yukarıda belirtilen devlet tarafından yasa ve yasanın verdiği yetki ile idari işlemle kurulan ve kamusal yetki ve ayrıcalıklardan yararlanan kamu tüzel kişilikleri ve bunlara bağlı kuruşlardan olmayan, özel hukuk hükümlerine tabi şirket işçisi olduğu gözetilmeksizin ilave tediye alacağı talebinin reddine karar verilmesi gerekirken kabulüne karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
Sonuç:
Temyiz olunan ... Bölge Adliye Mahkemesi 3. Hukuk Dairesi 2017/1384 esas 2017/1691 karar sayılı kararının ve ... 4. İş Mahkemesi 2017/77 esas - 2017/199 karar sayılı kararının yukarıda yazılı sebepten dolayı BOZULMASINA, dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine gönderilmesine, bozma kararının bir örneğinin kararı veren Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, peşin alınan temyiz karar harcının istek halinde ilgililere iadesine, 15/02/2018 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.