MAHKEMESİ : AKSARAY 2. ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ
TARİHİ : 16/01/2014
NUMARASI : 2007/139-2014/90


Taraflar arasındaki men"i müdahale ve alacak davasının mahkemece yapılan yargılaması sonucunda, davanın reddine yönelik olarak verilen hükmün, süresi içinde davacı tarafından temyiz edilmesi üzerine; temyiz dilekçesinin kabulüne karar verildikten sonra, dosya içerisindeki kağıtlar okunup gereği düşünüldü:

Y A R G I T A Y K A R A R I

Davacı vekili dilekçesinde; müvekkili davacının, dava konusu edilen toplam 108.007 m² yüzölçümlü tarlanın maliki olduğunu; geçen mahsul döneminde, davalı tarafından, 102, 103 ve 104 parsel sayılı tarlalara pancar ekildiğini; bu ekimin yarı yarıya yapıldığını, yarıcılık anlamında tüm masrafların davacı tarafından ödendiğini ve buna rağmen, tüm avansların davalı tarafından alındığını; kaldırılan ürün bedellerinden, davacıya bir ödeme yapılmadığını ileri sürerek; 12.000,00 TL alacağın, dava tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte davalıdan tahsiline, davalının Aksaray Merkez Hasas Mahallesi 1367 ada, 102- 103- 104 ve Aksaray Merkez İsmailağatolu 86 parsel sayılı tarlarara yaptığı haksız müdahalenin men"ine karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
Davalı cevap dilekçesinde; dava konusu taşınmazların iştirak halinde mülk olduğunu, davacınında iştirak halindeki maliklerden birisi olduğunu; müdahalenin meni davasını, davacının tek başına açma ve sürdürme yetkisinin olmadığını; zira, davayı bütün mirasçıların birlikte yürütmesi gerektiğini, bu nedenle diğer mirasçıların davaya katılımının sağlanması, muvafakatlarının alınması veya terekeye bir temsilcinin atanmasının zorunlu olduğunu; ortada zorunlu dava arkadaşlığı bulunduğunu, davacının, bu eksikliği gidermeden davaya devam edemeyeceğini, iştirak halindeki taşınmazda hissedar olarak taşınmazların tamamını kapsar şekilde talepte bulunamayacağını; ancak, kendi hissesi oranında hak talebinde bulunabileceğini savunarak; usul ve esas yönünden davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
Mahkemece, ispatlanamayan davanın reddine karar verilmiş, hüküm davacı tarafından süresinde temyiz edilmiştir.
Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle kanuni gerektirici sebeplere ve özellikle delillerin takdirinde bir isabetsizlik görülmemesine göre, davacının sair temyiz itirazları yerinde değildir.
HUMK.’nun 76.maddesi (HMK.m. 33) uyarınca, davada maddi olguların açıklanması taraflara, ileri sürülen maddi olguların hukuki nitelendirilmesi ve uygulanacak kanun maddelerinin tespit edilmesi ise, hakime ait bir görevdir.
Dosya kapsamından anlaşıldığı üzere taraflar arasında geçerli bir adi ortaklık ilişkisinin kurulduğunun kabulü zorunludur. Zira, yargılama sırasında, davacı tarafından davalıya yemin teklifinde bulunulmuş, davalı yemininde özetle "...aralarındaki ortaklık ilişkisinin bulunduğunu, taşınmazları 2006 yılından sonra kullanmadığını, ayçiçeği hesabını davacı ile yaptıklarını, ayçiçeği yönünden borcunun kalmadığını, çalışan işçilerin parasını kendisinin ödediğini, davacının ödeme yapmadığını, şekerpancarı hasadından sonra, elde ettiği paradan, davacının hesaplaşmaya yanaşmaması nedeni ile davacıya ödeme yapmadığını.." yemin etmiştir.
Hal böyle olunca; taraflar arasındaki uyuşmazlığın ortak pancar ekimine dayalı adi ortaklık ilişkisinden kaynaklandığının kabulü gerekir.
818 sayılı Borçlar Kanununda "Adi şirket" ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanununda "Adi ortaklık sözleşmesi" başlıkları altında yapılan tanımlarda adi ortaklık, "iki ya da daha fazla kişinin emeklerini ve mallarını ortak bir amaca erişmek üzere birleştirmeyi üstlendikleri sözleşmedir" şeklinde tanımlanmıştır.
Adi ortaklık sözleşmesi geçerlilik şekli olarak herhangi bir şekle bağlı değildir. Ancak, ispat şekli bakımından yasal delillerle kanıtlanması gerekir.
Ayrıca, Adi ortaklık ilişkisinde, bir ortak tarafından istenen alacak talebi, ortaklığın fesih ve tasfiyesi istemini de kapsar. Somut olayda, davacı, yarıcılık usulü ektikleri taşınmazdan elde edilen gelirden payını istediğine göre, uyuşmazlığın Türk Borçlar Kanunu"nun 620 ve devamı maddelerinde düzenlenen Adi ortaklık sözleşmesi hükümlerine göre çözümlenmesi gerekmektedir.
Adi ortaklık ilişkisi, TBK"nun 639.maddesinde sayılan sona erme sebeplerinden birinin gerçekleşmesi ile sona erer. Bu şekilde ortaklığın sona ermesinin başlıca iki sonucu ortaya çıkar.Bunlardan ilki, yöneticilerin görevlerinin sona ermesi, diğeri de ortaklığın tasfiyesidir.
Tasfiye, ortaklığın bütün malvarlığının belirlenip, ortakların birbirleri ile alacak verecek ve ortaklıktan doğan tüm ilişkilerinin kesilmesi yoluyla ortaklığın sonlandırılması, malların paylaşılması ya da satış yoluyla elden çıkarılmasıdır. Diğer bir anlatımla tasfiye memuru tarafından yapılacak bir arıtma işlemi olup; hesap ve işlemlerin incelenip, bir bilanço düzenlenerek, ortaklığın aktif ve pasifi arasındaki farkı ortaya koymaktır.
Tasfiye usulünü düzenleyen Türk Borçlar Kanununun 644.maddesine göre; "Ortaklığın sona ermesi hâlinde tasfiye, yönetici olmayan ortaklar da dâhil olmak üzere, bütün ortakların elbirliğiyle yapılır. Ancak, ortaklık sözleşmesinde, ortaklardan biri tarafından kendi adına ve ortaklık hesabına belirli bazı işlemlerin yapılması öngörülmüşse, bu ortak, ortaklığın sona ermesinden sonra da o işlemleri tek başına yapmak ve diğerlerine hesap vermekle yükümlüdür. Ortaklar, tasfiye işlerini yürütmek üzere tasfiye görevlisi atayabilirler. Bu konuda anlaşamamaları hâlinde, ortaklardan her biri, tasfiye görevlisinin hâkim tarafından atanması isteminde bulunabilir.
Tasfiye görevlisine ödenecek ücret, sözleşmede buna ilişkin bir hüküm veya ortaklarca oybirliğiyle verilmiş bir karar yoksa tasfiyenin gerektirdiği emek ile ortaklık malvarlığının geliri göz önünde tutularak hâkim tarafından belirlenir ve ortaklık malvarlığından, buna imkân bulunamazsa, ortaklardan müteselsilen karşılanır.
Tasfiye usulüne veya tasfiye sonucunda her bir ortağa dağıtılacak paya ilişkin olarak doğabilecek uyuşmazlıklar, ilgililerin istemi üzerine hâkim tarafından çözüme bağlanır.". Aynı yasanın kazanç ve zararın paylaşımı başlıklı 643. maddesinde ise " Ortaklığın borçları ödendikten ve ortaklardan her birinin ortaklığa verdiği avanslar ile ortaklık için yaptığı giderler ve koymuş olduğu katılım payı geri verildikten sonra bir şey artarsa, bu kazanç, ortaklar arasında paylaşılır.
Ortaklığın, borçlar, giderler ve avanslar ödendikten sonra kalan varlığı, ortakların koydukları katılım paylarının geri verilmesine yetmezse, zarar ortaklar arasında paylaşılır." hükmü yer almaktadır. Katılım payı olarak bir şeyin mülkiyetini koyan ortak, ortaklığın sona ermesi üzerine yapılacak tasfiye sonucunda, o şeyi olduğu gibi geri alamaz; ancak koyduğu katılım payına ne değer biçilmişse, o değeri isteyebilir. Bu değer belirlenmemişse, geri alma, o şeyin katılım payı olarak konduğu zamandaki değeri üzerinden yapılır. ( TBK" nun 642. md.)
Keza, aynı yasanın kazanç ve zarara katılma başlıklı 623. maddesine göre de; "Sözleşmede aksi kararlaştırılmamışsa, her ortağın kazanç ve zarardaki payı, katılım payının değerine ve niteliğine bakılmaksızın eşittir. Somut olayda, taraflar arasında yazılı bir adi ortaklık sözleşmesi bulunmadığından dolayı tarafların kâr ve zarara katılım payları eşittir.
Mahkemece yapılacak iş; yukarıdaki yasa hükümlerine göre, taraflar arasında yazılı bir ortaklık sözleşmesinin bulunmadığı da gözetilerek, ortakların anlaşarak tasfiye memuru belirlemelerini istemek; bu konuda anlaşamamaları halinde ise hakim tarafından tasfiye işlemini gerçekleştirecek (ortaklığın faaliyet alanına göre konusunda uzman bir veya üç kişiyi) tasfiye memuru olarak resen atamak olmalıdır. Bundan sonra ise, tasfiye işlemleri; hakim tarafından öngörülecek üçer aylık (uyuşmazlığın mahiyetine göre süreler uzatılıp kısaltılabilir) dönemlerde tasfiye memuru tarafından 3 aşamada gerçekleştirilmelidir. Birinci aşamada; ortaklığın sona erdiği tarih itibariyle ortaklığın tüm malvarlığı (aktif ve pasifi ile birlikte) belirlenmeli, verilen hesapta uyuşmazlık çıktığı takdirde, taraflardan delilleri sorularak toplanmalı, tasfiye memurunun belirlediği malvarlığı bilançosu taraflara tebliğ edilmeli, bu husustaki itirazları da karşılanıp, toplanacak delillere göre değerlendirilmelidir.
İkinci aşamada; ortaklığın malvarlığına ilişkin satış ve nakte çevirme işlemi (TMK"nun 634. vd. maddelerinde düzenlenen resmi tasfiye işlemi kıyasen uygulanmak suretiyle) gerçekleştirilmeli, şayet bu mallar mevcut değilse, değerleri bilirkişi marifetiyle saptanmalıdır.
Üçüncü ve son aşamada ise; yukarıdaki işlemler sonucu oluşan değerden, öncelikle ortaklığın borçları ödenmeli ve ortaklardan herbirinin, ortaklığa verdiği avanslar ile ortaklık için yaptığı giderler ve katılım payı geri verilmeli, bundan sonra bir şey artarsa, bu kazanç veya (ortaklığın, borçlar, giderler ve avanslar ödendikten sonra kalan varlığı, ortakların koydukları katılım paylarının geri verilmesine yetmezse) zarar da belirlenerek ortaklara paylaştırılmak üzere son bilanço düzenlenmelidir.
Bu aşamalardan sonra ise; tasfiye memurunun yaptığı tasfiye işleminin sonuç bilançosuna göre hakim, (HMK"nun 297.maddesi uyarınca) tarafların hak ve yükümlülüklerini saptayıp, tasfiye işlemini sonlandırmalı ve bu doğrultuda hüküm oluşturmalıdır.
Öyle ise, mahkemece; değinilen bu yönler dikkate alınmadan eksik inceleme ve yanılgılı değerlendirme sonucu davanın reddine karar verilmesi doğru görülmemiş, bozmayı gerektirmiştir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan esaslar gözönünde tutulmaksızın yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsiz, temyiz itirazları bu nedenlerle yerinde olduğundan kabulü ile hükmün HUMK.nun 428.maddesi gereğince BOZULMASINA ve peşin alınan temyiz harcının istek halinde temyiz edene iadesine, 17.03.2015 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.