Mahkemesi :Asliye Hukuk (İş) Mahkemesi


Dava, hizmet tespiti istemine ilişkindir.
Mahkeme, ilâmında belirtildiği üzere davanın davalılardan Tarım İşletmesi Genel Müdürlüğü yönünden husumetten reddine, diğer davalılar yönünden davanın reddine karar vermiştir.
Hükmü, davacı vekili ile davalılardan Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteklerinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
Davanın yasal dayanağı 5510 sayılı Kanun’un 86. maddesi ile 506 sayılı Kanun’un 79. maddesidir. Anayasal haklar arasında yer alan sosyal güvenliğin yaşama geçirilmesindeki etkisi gözetildiğinde, sigortalı konumunda geçen çalışma sürelerinin saptanmasına ilişkin davalar, kamu düzenine ilişkin olduğundan, özel bir duyarlılık ve özenle yürütülmesi zorunludur.Bu bağlamda, hak kayıplarının ve gerçeğe aykırı sigortalılık süresi edinme durumlarının önlenmesi, temel insan haklarından olan sosyal güvenlik hakkının korunabilmesi için, bu tür davalarda tarafların gösterdiği kanıtlarla yetinilmeyip, gerek görüldüğünde, re’sen araştırma yapılarak kanıt toplanabileceği de göz önünde bulundurulmalıdır.
506 sayılı Kanunun ”Üçüncü Kişinin Aracılığı” başlıklı 87 nci maddesi hükmünde, aracı, bir işte veya bir işin bölüm veya eklentilerinde işverenden iş alan ve kendi adına sigortalı çalıştıran üçüncü kişi olarak tanımlanmış, sigortalıların üçüncü bir kişinin aracılığı ile işe girmiş ve bununla sözleşme yapmış olsalar bile, bu kanunun işverene yüklediği ödevlerden dolayı, aracı olan üçüncü kişi ile birlikte asıl işverenin de sorumlu olacağı belirtilmiştir. Maddede “aracı” olarak nitelenen üçüncü kişi, gerek mevzuatta, gerekse öğreti ve yargı kararlarında; alt işveren, tali işveren, taşeron, alt müteahhit, alt ısmarlanan gibi adlarla anılmaktadır. Aracı kavramı, her şeyden önce, asıl işverenin varlığını, bir başka işverenin asıl işverene ait işin bir bölümünü yapmayı üstlenmesini ve asıl işverene ait iş yerinde veya iş yerinin bir bölümünde iş alanın kendi adına sigortalı çalıştırmasını gerektirir. Asıl işverenle aracı arasındaki ilişki taşıma, eser ve benzeri sözleşmelere dayanabilir ise de, hiç bir şekilde hizmet akdi unsurları bulunmamalıdır. Burada önemli olan yön, asıl işverene ait işin bir bölümünün aracı tarafından görülmesidir. Aracı kavramının belirleyici özelliği, asıl işverene ait işten bir bölüm iş alınması ve bu işte kendi adına sigortalı çalıştırılmasıdır.
506 sayılı Kanunun 4. maddesinde ise, “sigortalıları çalıştıran gerçek ve tüzel kişiler” işveren olarak tanımlanmıştır. "Çalıştıran" olgusu, tespiti istenen sürelere ilişkin hizmet akdinin tarafı konumunda olan ve hizmet akdini düzenleyen “işvereni” ifade etmektedir. Sigortalının taraf olduğu hizmet akdinin alt işverenler tarafından düzenlenmiş olması durumunda, hizmet tespitine yönelik davanın, anılan Yasanın 79/10. maddesine göre, sigortalıyı fiilen çalıştıran işverenlere yöneltmesi gerekir.
506 sayılı Kanunun 87. maddesi ile, asıl işveren-alt işveren arasındaki ekonomik ve malî yönden sorumluluk hukukunun sınırlarını belirlediği, maddede geçen “bu Kanunun işverene yüklediği ödevler” tanımlamasının asıl işverene, alt işverenin taraf olduğu hizmet sözleşmeleri nedeniyle açılacak hizmet tespiti davalarında “pasif husumet ehliyetini” amaçlamadığı anlaşılmaktadır.
5510 sayılı Yasanın “İşveren, işveren vekili, geçici iş ilişkisi kurulan işveren ve alt işveren” başlıklı 12 nci maddesi hükmünde, bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin bir işte veya bir işin bölüm veya eklentilerinde, iş alan ve bu iş için görevlendirdiği sigortalıları çalıştıran üçüncü kişiye alt işveren denildiği, sigortalılar, üçüncü bir kişinin aracılığı ile işe girmiş ve bunlarla sözleşme yapmış olsalar dahi, asıl işverenin, bu Kanunun işverene yüklediği yükümlülüklerden dolayı alt işveren ile birlikte sorumlu olacağı belirtilmiştir. Alt işveren kavramı, her şeyden önce, asıl işverenin varlığını, bir başka işverenin asıl işverene ait işin bir bölümünü yapmayı üstlenmesini ve asıl işverene ait iş yerinde veya iş yerinin bir bölümünde iş alanın kendi adına sigortalı çalıştırmasını gerektirir. Asıl işverenle alt işveren arasındaki ilişki taşıma, eser ve benzeri sözleşmelere dayanabilir ise de, hiç bir şekilde hizmet akdi unsurları bulunmamalıdır. Burada önemli olan yön, asıl işverene ait işin bir bölümünün alt işveren tarafından görülmesidir. Bu kavramın belirleyici özelliği, asıl işverene ait işten bir bölüm iş alınması ve bu işte kendi adına sigortalı çalıştırılmasıdır.
5510 sayılı Yasanın aynı maddesinde “sigortalı sayılan kişileri çalıştıran gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar” işveren olarak tanımlanmıştır. "Çalıştıran" olgusu, tespiti istenen sürelere ilişkin hizmet akdinin tarafı konumunda olan ve hizmet akdini düzenleyen “işvereni” ifade etmektedir. Sigortalının taraf olduğu hizmet akdinin alt işverenler tarafından düzenlenmiş olması durumunda, hizmet tespitine yönelik davanın, anılan Yasanın 86. maddesine göre, sigortalıyı fiilen çalıştıran işverenlere yöneltmesi gerekir.
5510 sayılı Yasanın 12/6. maddesi ile, asıl işveren-alt işveren arasındaki ekonomik ve malî yönden sorumluluk hukukunun sınırlarını belirlediği, maddede geçen “bu Kanunun işverene yüklediği yükümlülükler” tanımlamasının asıl işverene, alt işverenin taraf olduğu hizmet sözleşmeleri nedeniyle açılacak hizmet tespiti davalarında “pasif husumet ehliyetini” amaçladığı anlaşılmaktadır.
1-Kabule göre; Eldeki davada, dava, üst işveren dahil diğer davalılar olan... Süt Ürünleri Tar. İnş. Pet. Nak. San. ve Tic. Ltd. Şti. ve Kurum aleyhine açılmıştır. Tarım İşletmesi Genel Müdürlüğü ile davalı ... Tar. İnş. Pet. Nak. San. ve Tic. Ltd. Şti. arasında üst ve alt işverenlik hususunda bir uyuşmazlık bulunmadığının anlaşılması karşısında ve üst işverenliğin gerek 506 sayılı gerek 5510 sayılı yasa kapsamında, anılan kanunlarda belirtilen işveren yükümlülükleri bakımından alt işverenle müştereken ve müteselsilen sorumlu olduğu hususu ilgili kanunların bir hükmü olup dolayısı ile Tarım İşletmesi Genel Müdürlüğü hakkında davanın husumet nedeniyle reddine karar verilmesi isabetsizdir. Ne var ki, dava dilekçesinde husumetin Tarım İşletmesi Genel Müdürlüğü yerine ... İşletme Müdürlüğü’ne yöneltilmesi yerinde değilse de ilgili işletmenin dava sonrasında Tarım İşletmesi Genel Müdürlüğü avukatları tarafından temsil edilmesi karşısında bu usuli eksikliğin ve temsilcide yapılan hatanın giderilmiş olduğu anlaşılmaktadır. Karar başlığında ... İşletme Müdürlüğü’ne de yer verilmesi uygun değilse de, bozma sonrası yapılacak yargılama sürecinde verilecek kararla bu eksikliğin giderilmesi mümkün olup ayrıca bozma nedeni görülmemiştir.
2-Diğer taraftan esasa ilişkin olarak ise, davacının 13.01.2007-01.08.2012 arası dönemde çobanlık yaptığını beyan etmesi ve 03.06.2009-31.07.2012 arası çerçeve döneminde (03.06.2009-31.05.2010,01.08.2010-31.05.2010,01.08.2011-31.07.2012 ara dönemlerinde olmak üzere) davalı Tarım İşletmesi Genel Müdürlüğü ile davalı ... Tar. İnş. Pet. Nak. San. ve Tic. Ltd. Şti. arasında hayvan bakım besleme, yemleme, sağım ve çobanlık hizmetleri konusunda ihale sözleşmelerinin yapıldığının anlaşılması karşısında öncelikle talep başlangıcı ile 2009 dönemi arasında çobanlığa konu işle ilgili olarak Tarım İşletmesi Genel Müdürlüğü ile başka şirketler arasında ihale sözleşmesi yapılıp yapılmadığı araştırılmalı varlığı halinde davacının da beyanı alınmak suretiyle muhtemel bu işyerinde, çalışma iddiasının bulunup bulunmadığı belirlenip bu yönde ileri sürülen iddia mevcutsa anılan işverenliğin de davaya Hukuk Muhakemeleri Kanununun 124. maddesi kapsamında katılımının sağlanması gerekir.
Bütün bunlardan sonra, talep dönemindeki işverenliklere ait tüm bordrolar celbedilmeli, bordro tanıkları dinlenmek suretiyle çalışma olgusunun mevcut olup olmadığı, böyle bir hizmet ilişkisi varsa süresi toplanan ve toplanacak delillere göre belirlenerek sonucuna göre karar verilmelidir.
Mahkemece, bu maddi ve hukuki olgular göz önünde tutulmaksızın, yazılı şekilde hüküm kurulması, usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.
O hâlde, davacı ile davalılardan Kurum vekillerinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ : Temyiz edilen hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde davacıya iadesine, 18.11.2020 gününde oybirliğiyle karar verildi.