Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2022/5001 Esas 2022/9063 Karar Sayılı İlamı

Mahkemesi :... Mahkemesi

Dava, rücuan tazminat istemine ilişkindir.
Mahkemece, bozma ilamına uyularak ilamında belirtildiği şekilde davanın kısmen kabulüne, Davacının davalı ... Genel Müdürlüğü'ne karşı açtığı davanın reddi ile, ihbar olunan ... taşımacılık A.Ş' nin taraf sıfatı olduğu anlaşılmakla davanın kabulü ile, davalının % 75 kusurlu olduğu anlaşılmakla, davacının davalıdan bağlanan gelirden kaynaklı isteyebileceği alacağının 822.086,51 TL, ödenen geçici ... göremezlik ödemesinden kaynaklı alacağının 7.129,60 TL ve yapılan masraflardan kaynaklı isteyebileceği alacağının 6.598,58 TL olduğu anlaşılmakla birlikte taleple bağlı kalınarak;
Hak sahibine bağlanan gelirin ilk peşin sermaye değerinden kaynaklı alacak olarak 822.086,51 TL'nin gelirin onay tarihinden itibaren,
Hak sahibine ödenen geçici ... göremezlik ödemesinden kaynaklı alacak olarak 6.598,58 TL'nin ödeme tarihinden itibaren,
Kurum tarafından yapılan masraflardan kaynaklı alacak olarak 7.129,60 TL'nin sarf tarihinden itibaren yasal faiziyle davalı ... Taşımacılık A.Ş.’den alınarak davacıya verilmesine, dair karar vermiştir.
Hükmün, davacı kurum ve davalılardan ... Taşımacılık A.Ş. vekilleri tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteklerinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kâğıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
Dava ehliyeti, kişinin bizzat veya vekili aracılığıyla bir davayı davacı veya davalı olarak takip etme ve usuli işlemleri yapabilme ehliyetidir.
Dava ehliyeti, medeni hakları kullanma ehliyetinin usul hukukunda büründüğü şekildir; dolayısıyla, medeni hakları kullanma ehliyetine ( fiil ehliyetine ) sahip gerçek ve tüzel kişiler dava ehliyetine de sahiptirler.
Taraf sıfatına gelince; bir hakkı dava etme yetkisi ( dava hakkı ) kural olarak o hakkın sahibine aittir. Bir hakkın sahibinin kim olduğu, dolayısıyla o hakkı dava etme yetkisinin kime ait olduğu, (o davada davacı sıfatının kime ait olacağı) tamamen maddi hukuk kurallarına göre belirlenir. Ancak, bir davanın davacısının o dava yönünden davacı sıfatına sahip bulunmadığının belirlenmesi halinde, mahkeme dava konusu hakkın mevcut olup olmadığını inceleyemeyeceği ve sıfat yokluğundan davanın reddine karar vermek zorunda olduğu için, taraf sıfatı usul hukukunun da düzenleme alanındadır.
Eş söyleyişle, sıfat, dava konusu sübjektif hak (dava hakkı) ile taraflar arasındaki ilişkidir. Taraf ehliyeti, dava ehliyeti ve davayı takip yetkisi, davanın taraflarının kişilikleriyle ilgili olduğu halde, taraf sıfatı dava konusu sübjektif hakka ilişkindir (...- ...- ... ..., Medeni Usul Hukuku, 7. baskı, ... 1995, s. 231). Bu nedenle davanın tarafları, taraf ehliyetine sahip olmalıdır. Yani bir davada taraf olabilmek için, ya hakiki şahıs; ya da hükmi şahıs olmak gerekir. Zira taraf ehliyeti, medeni hukukun haklardan istifade ehliyetine tekabül eder ( Saim Üstündağ, Medeni Yargılama Hukuku, C. I-II, 7. Baskı, ... 2000, s. 288 ).
Öte yandan, HMK. nın “Tarafta iradi değişiklik” başlıklı 124. maddesinde, bir davada taraf değişikliğinin, ancak karşı tarafın açık rızası ile olanaklı olduğu bildirildikten sonra, ancak, maddi bir hatadan kaynaklanan veya dürüstlük kuralına aykırı olmayan taraf değişikliği isteminin, karşı tarafın rızası aranmaksızın hâkim tarafından kabul edileceği, dava dilekçesinde tarafın yanlış veya eksik gösterilmesi kabul edilebilir bir yanılgıya dayanıyorsa, hâkimin karşı tarafın rızasını aramaksızın taraf değişikliği istemini kabul edebileceği açıklanmıştır.
Dava açan veya aleyhine dava açılan kişiler o davada davacı veya davalı olarak taraf sıfatına sahip değillerse, mahkemece dava konusu hakkın esası (var olup olmadığı) hakkında inceleme yapılmadan dava sıfat yokluğundan reddedilir ve bu karar davanın dinlenemeyeceğine ilişkin değil esasına yönelik bir karar niteliğindedir. Davacı veya davalıdan birinin taraf sıfatına sahip olmaması durumunda verilecek olan red kararı o davadaki taraflar arasında maddi anlamda kesin hüküm oluştursa da, dava konusu hak ve taraf sıfatına sahip olan kişiler bakımından kesin hükümden söz edilemeyecektir. Dava konusu hakkın özüne ilişkin bir maddi hukuk sorunu olan taraf sıfatı (husumet) ve sıfat yokluğu, davada taraf olarak görünen kişiler arasında dava konusu hakkın doğumuna engel olan bir itiraz niteliğindedir. HMK. m.116 yer alan ilk itirazlardan olmadığından davanın her aşamasında ileri sürülebilir. Taraflarca ileri sürülmese dahi gerek mahkemece, gerekse Yargıtay'ca tarafların bu yönde bir savunmasının olup olmadığına bakılmaksızın kendiliğinden göz önünde tutulur.
Eldeki davada ise yargılama aşamasında, 6461 sayılı Türkiye Demiryolu Ulaştırmasının Serbestleştirilmesi Hakkındaki Kanun 01.05.2013 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe girmiş ve Yasa’da gösterilen ... Taşımacılık A.Ş. 17.06.2016 tarih 9099 sayılı Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi’nde yayınlanarak tüzel kişilik kazanmıştır.
6461 sayılı Kanun’un “Devir Hükümleri” başlıklı geçici 1. Maddesinde:
“ (1) ... Taşımacılık A.Ş. ticaret siciline kayıtla tüzel kişilik kazanır.
(2) ... Taşımacılık A.Ş. tüzel kişilik kazandıktan sonraki bir yıl içinde:
a) ...’nin ilgili hizmet birimlerinden ... Taşımacılık A.Ş.’ye devredilecek personel ile cer, yük ve yolcu taşımalarıyla ilgili hizmetlerinde kullanılan çeken ve çekilen araçlar ve bunlarla ilgili her türlü diğer araç, gereç ve cihazlar ... Yönetim Kurulu tarafından belirlenir. Personel kadro ve pozisyonlarıyla, araç, gereç ve cihazlar ise hak, alacak, borç ve yükümlülükleriyle birlikte başka bir işleme gerek kalmaksızın ... Taşımacılık A.Ş.’ye devredilmiş sayılır.
b) (a) bendi kapsamında devredilen personel ile araç, gereç ve cihazlarla ilgili ...’ce taraf olunan işlem ve sözleşmelerde ... Taşımacılık A.Ş. taraf olur. Bu hususlara ilişkin olarak ... leh ve aleyhine açılmış olan davalar ile başlatılmış olan takiplerde ... Taşımacılık A.Ş. kendiliğinden taraf sıfatını kazanır. Söz konusu hususlarla ilgili olarak bu maddenin yürürlüğe girmesinden önce ... tarafından yapılmış ... ve işlemler sebebiyle açılacak davalar ... Taşımacılık A.Ş.’ye yöneltilir.
c) Devredilen varlıklar, defter değeri üzerinden ...’nin bilançosunda, ... Taşımacılık A.Ş. bağlı ortaklık ödenmiş sermayesi olarak kaydedilir. ... Taşımacılık A.Ş. bilançosunda ise ...’nin payı ayni ödenmiş sermaye olarak kaydedilmiş sayılır.
ç) ...’nin taşınmazlarından ilgili olanlar ... Yönetim Kurulu tarafından belirlenir ve ... Taşımacılık A.Ş.’ye bedelsiz olarak on yıl süreyle tahsis edilir.
(3) Devir ve tahsis işlemleriyle ilgili olarak ... ile ... Taşımacılık A.Ş. arasında protokoller yapılabilir.
(4) Devir ve tahsis işlemleri konusunda ortaya çıkabilecek ihtilafları gidermeye Bakanlık yetkilidir.
(5) ... ve ... Taşımacılık A.Ş. arasındaki devir ve tahsise yönelik düzenlenecek her türlü kâğıtlar damga vergisinden ve yapılacak işlemler harçlardan müstesnadır. (6) ... ile ... Taşımacılık A.Ş. arasındaki devir işlemleri tamamlanıncaya kadar, ... Taşımacılık A.Ş.’ye verilen görevlerin ... tarafından yürütülmesine devam olunur.” Hükümleri mevcuttur.
Diğer taraftan, sözü edilen yasa maddesi uyarınca ... işletmesi Genel Müdürlüğü ile ... Taşımacılık A.Ş. arasında 28.12.2016 tarihinde yapılan devir protokolünde; taraflar arasında devredilen taşınır ve taşınmaz mallar ve personellerin eğitim, sosyal hakları ve devre konu haklar üzerinde tasarruf yetkilerinin ayrıntılı bir şekilde düzenlendiği anlaşılmakta olup, gerek bu protokolün 2. Maddesinde yer alan: a-Personelin cer, yük ve yolcu taşımalarıyla ilgili hizmetlerinde kullanılan çeken ve çekilen araçlar ve bunlarla ilgili diğer araç gereç ve cihazların; demirbaş niteliğindeki diğer araç gereç ve cihazların; sözleşmelerin; dava dosyalarının ve icra takiplerinin ... Taşımacılık A.Ş.’ye devredileceğinin kararlaştırılması ve gerekse 6461 Sayılı Yasanın yukarıda bahsedilen geçici 1. Maddesinin 2. Bendinin b alt bendi hükmünde yer alan “…b) (a) bendi kapsamında devredilen personel ile araç, gereç ve cihazlarla ilgili ...’ce taraf olunan işlem ve sözleşmelerde ... Taşımacılık A.Ş. taraf olur. Bu hususlara ilişkin olarak ... leh ve aleyhine açılmış olan davalar ile başlatılmış olan takiplerde ... Taşımacılık A.Ş. kendiliğinden taraf sıfatını kazanır. Söz konusu hususlarla ilgili olarak bu maddenin yürürlüğe girmesinden önce ... tarafından yapılmış ... ve işlemler sebebiyle açılacak davalar ... Taşımacılık A.Ş.’ye yöneltilir.“ hükümlerinin yer alması karşısında, husumetin ... Taşımacılık AŞ’ye yöneltilerek taraf teşkilinin sağlanması ve varılacak sonuca göre hüküm tesis edilmesi gereğinin gözetilmemesi, usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.
Kabule göre de, ... Genel müdürlüğünün taraf sıfatının açıklanan yasal gereklilik nedeniyle kalkmış olduğunun mahkemece benimsenmesi karşısında bu davalı hakkında husumetten redde dair karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde esastan redde dair karar verilmesi de usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.
O hâlde, davacı kurum ve davalı ... Taşımacılık A.Ş. vekillerinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve hüküm sair hususlar incelenmeksizin bozulmalıdır.
SONUÇ: Temyiz edilen hükmün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde davalı ... Taşımacılık A.Ş.’ye iadesine, 14.06.2022 gününde oybirliğiyle karar verildi.