BAŞVURUSU : ... BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ



Sakarya BAM 6. ve ... Hukuk Dairesi kesin kararları arasındaki uyuşmazlığın giderilmesi konusundaki Sakarya Bölge Adliye Mahkemesi Başkanlar Kurulu 14.03.2019 tarih ve ... E.K. sayılı başvurusunda; Sakarya Bölge Adliye Mahkemesi 6 .Hukuk Dairesi"nin ... E.K., 2019/72-127 E.K. ve 2019/55-131 E.K. Sayılı dava dosyalarında istinaf kanun yolu incelemelerinde davanın 4857 Sayılı İş kanunun 2/6 maddesinden doğan sorumluluk nedeniyle asıl işveren sıfatıyla alt işveren işçisine ödenmek zorunda kalınan tazminatın alt işverenden rücuen tahsili istemine ilişkin olduğu ve bu uyuşmazlığın rödövans sözleşmesi hükümlerine aykırı davranmaktan ve kira bedeli veya kira ilişkisinden kaynaklanmadığı halde Sulh Hukuk mahkemesinde görüldüğünden ilk derece mahkemesi kararının 6100 sayılı HMK .m. 353/1-a-3 uyarınca kesin olarak kaldırılması kararı verildiği halde Ankara 15. Hukuk Dairesinin ise ...K. ve 2018/584-1910 E.K, sayılı dava dosyalarında yapılan istinaf incelemelerinde ise bu davaların taraflar arasındaki rödövans sözleşmelerinden kaynaklandığından ilk derece mahkemesi olarak Sulh Hukuk Mahkemesinde görevli olduğu halde Zonguldak Asliye Hukuk mahkemesi tarafından bakıldığından bu kararların 6100 sayılı HMK 353/1-a-3 maddesi uyarınca kesin kaldırma kararları verildiğinden ilgili dairelerin bu kesin kararları arasındaki görüş farklılıklarının Sakarya BAM 6. Hukuk Dairesinin hukuki nitelendirilmesi doğrultusunda giderilmesi için 5235 sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun"un "Başkanlar Kurulunun Görevleri" başlıklı 35/1-3 maddesi kapsamında uyuşmazlıkların giderilmesi için dairemize başvuruda bulunulmuştur.
Sakarya Bölge Adliye Mahkemesi 6.Hukuk Dairesi"nin 2019/44-126 E.K., 2019/72-127 E.K. Ve 2019/55-131 E.K. Sayılı kararlarına konu Zonguldak 1.Sulh Hukuk mahkemesinin 19.09.2018 Tarih 2017/862-2018/705 E.K., 31.10.2018 Tarih 2017/363-2018/816 E.K ve 05.11.2018 Tarih 2017/837 -2018/840 E.K, sayılı kararlarında; 4857 Sayılı İş kanunun 2/6 maddesinden doğan sorumluluk nedeniyle asıl işveren sıfatıyla alt işverenin işçisine İş Mahkemesi kararlarına göre ödenmek zorunda kalınan tazminatın alt işverenden rücuen tahsili istemine ilişkin davalarda taraflar arasında davacı TTK Genel müdürlüğüne ait Maden İşletme Ruhsatındaki işletme hakkının belirli bir süre için akdedilen Rödövans sözleşmesi ile davalı şirketlere devrinin gerçekleştirildiği, bu sözleşme kapsamında olup rödövansçı firma işçisinin iş ve sosyal güvenlik hukukundan kaynaklanan hakları
bakımından İş mahkemesinde Maden işletme ruhsat sahibi olarak davacı TTK ile diğer davalılar olan Rödövansçı şirketlere karşı açılan davalarda 4857 Sayılı İş kanunun 2/6 maddesine göre davacı TTK ile Rödövansçı şirketlerin asıl işveren ve alt işveren ilişkisi nedeniyle müteselsil sorumlu tutulduklarından rödövansçı işçisine maden işletme ruhsat sahibi olarak TTK tarafından yapılan ödemelerin rödövansçı şirketlerden rücuan tahsili talepli olarak açtıkları davalar rödövans sözleşmeleri ürün kirası niteliğinde oldukları kabul edilerek bu davalar Sulh Hukuk Mahkemelerinde görülüp bakılarak sonuçlandırılmış ise de bu Sulh Hukuk Mahkemesi kararlarının istinaf edilmesi üzerine ise bu davaların 4857 Sayılı İş kanunun 2/6 maddesinden doğan sorumluluk nedeniyle üst işveren sıfatıyla işçiye ödenmek zorunda kalınan tazminatın alt işverenden rücuen tahsili istemine ilişkin olduğu ve bu uyuşmazlığın rödövans sözleşmesi hükümlerine aykırı davranmaktan ve kira bedeli veya kira ilişkisinden kaynaklanmadığından davaya bakmakta Asliye hukuk Mahkemesi görevli olduğundan ilk derece mahkemesi kararının 6100 sayılı HMK .m. 353/1-a-3 uyarınca kesin olarak kaldırılması kararı verilmiştir.
Ankara 15. Hukuk Dairesi ise 2017/2150, 2018/314 E.K. ve 2018/584-1910 E.K, sayılı kararlarına konu olan ... Asliye Hukuk mahkemesinin 27.04.2017 tarih, 2016/325-2017/251 E.K ve 8.05.2017 tarih 2015/741-2017/285 E.K, Sayılı kararlarında; Türkiye Taşkömürü Kurumu işletmesinin asıl işveren olup alt iş vereni olan davalı şirkette işçi olarak çalışan yakınlarına Zonguldak iş mahkemesinin kararı ile Türkiye Taşkömürü Kurumu tarafından ödenen tazminattan asıl işveren ile alt iş verenin müştereken ve müteselsilen sorumlu tutuldukları, Türkiye Taşkömürü Kurum ile diğer davalı şirket arasında rödövans sözleşmesinin imzalandığı bu sözleşme hükümlerine göre de gerekli tedbirlerin alınmasına rağmen meydana gelen kazalarda yüklenicinin işçi ve personelinden kazaya uğrayanlar ile meslek hastalıkları bakımından ve SGK alacakları için alt işveren olarak rödövansçı şirket sorumluluğunun Rödövans Sözleşmesinde düzenlendiği, bu sözleşmede Türkiye Taşkömürü Kurumunun rücu hakkı olduğu kabul edildiğinden ödenen tazminatın rödövansçıdan rücuan tahsiline karar verilmiştir. Ancak bu kararın istinaf edilmesi üzerine ise Ankara BAM 15. Hukuk Dairesince davacı Türkiye Taşkömürü Kurumu ile davalı şirket arasındaki uyuşmazlığın aralarında imzalanan kira sözleşmesi niteliğinde olan rödövans sözleşmesinden kaynaklandığından HMK m. 4/1-a maddesine göre bu uyuşmazlıklarda Sulh hukuk Mahkemesi görevli olduğundan HMK 353/1-a-3 maddesi gereğince İstinaf kanun yolu başvurusunun kabulü ile ilk derece mahkemesi kararının kesin olarak kaldırılması kararı verilmiştir.
Sakarya Bölge Adliye Mahkemesi 6.Hukuk Dairesi ve Ankara 15. Hukuk dairelerinin benzer olayda verdikleri kesin nitelikteki kararları arasında uyuşmazlık bulunduğundan bu uyuşmazlıkların 5235 sayılı Adli Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun"un 35/1-3 maddesine göre giderilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
Bilindiği üzere; Madencilik sektöründe çoğu zaman arama veya işletme ruhsatı alan gerçek veya tüzel kişiler bu ruhsatlarına göre faaliyette bulunmayıp ruhsat gereğince sahip oldukları haklarının tamamını veya bir bölümünü geçici bir süre için üçüncü kişilere devretmektedirler. Ruhsat sahibi olan madenci bu ruhsattaki işletme hakkını devretme karşılığında elde edilen cevher üzerinden veya dönemsel olarak kararlaştırılan maktu bir ücreti üçüncü kişiden almaktadır.Ruhsat sahibi ile geçici olarak maden işletme hakkını elde eden bu üçüncü kişi arasında yapılan bu sözleşme Maden işletme ruhsatı kiralama sözleşmesi olup madencilik sektöründe ve hukuksal uygulamadaki ismi ise Rödövans sözleşmesidir.
İşletme hakkının üçüncü kişiye rodövans sözleşmesi ile devri halinde devralan kiracı haline gelmekle sahayı bu rödövans sözleşmesi koşullarına uygun olarak işletmek ve bunun karşılığı kiraya veren ruhsat sahibine rodövans bedelini ödemekle yükümlenmektedir.
Rödövans sözleşmesi; ruhsatı alınan maden sahasının bir kısmı veya tamamı üzerindeki işletme hakkının, hak sahibi tarafından gerçek veya tüzel üçüncü kişilere geçici bir süre için tahsisini konu alan iki taraflı ürün kira sözleşmesi niteliğine sahiptir.
Yargıtayın istikrar kazanan uygulamasında (YHGK nun 11.10.2006 Tarih E.2006/11-617, K.2006/642, Yargıtay 3.Hukuk Dairesinin 05.07.2017 Tarih E. ... sayılı kararlarında da belirtildiği gibi ); Rödovans sözleşmesinin tarafları arasında çıkan uyuşmazlıklarda sözleşme hükümleriyle 3213 sayılı Maden Kanunun ilgili hükümleri ve 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 357 ve devamı maddelerinde düzenlenen ürün kirasına ilişkin hükümlerin bünyesine uygun düştüğü ölçüde uygulanacağı kabul edilmektedir.
İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku düzenlemeleri bakımından ise Yargıtay uygulamasında rödovans sözleşmesi, doktrinde aksi görüşü savunanlar (UYUMAZ, Alper/GÜNGÖR,Fatma; Rödovans Sözleşmesi, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XIX, 2015, s. 160) olsa da, ( 24.06.2010 tarihinde 5995 sayılı Yasa ile yürürlüğe giren 3213 sayılı Maden Kanunu"nunda işletme ruhsat sahibinin sorumluluğunu daraltan ya da ortadan kaldıran Ek 7. maddesinin yürürlüğe girmiş ise de) hizmet sözleşmesinden kaynaklanan uyuşmazlıklar bakımından 5995 Sayılı kanun değişikliği öncesine ait hizmet sözleşmeleri için işçilerin işçilik veya Sosyal Güvenlik Kurumunun prim alacaklarından ruhsat sahibi ile rödovans verenin birlikte sorumluluğuna gidilmiştir.
Asıl iş veren, alt işverenin hizmet akdi ile çalıştırmakta olduğu işçisine ödeme yapması halinde alt iş vereni olan rödövansçısından aralarındaki rödövans sözleşmesi hükümlerine göre bu ödeme için rücu hakkı bulunmaktadır.
Başkanlar kurulu kararına konu olan kesin nitelikli kararlarda asıl iş veren olan ruhsat sahibi alt iş veren olan rödövansçının iş sözleşmesi ile çalıştırdığı işçisi veya hak sahiplerine ödediği tazminatları rücu yolu ile alt iş verenden talep edilmekte olup istinaf edilen bu davaya konu uyuşmazlıklarda çalışan işçiler taraf olmadığından bu uyuşmazlığın bir tarafında işçi bulunmadığından 7036 sayılı kanunun 5. Maddesi (5521 Sk İMK m.1 uyarınca) uyarınca İş mahkemesi görevli değildir.
İşçiye karşı olan sorumlulukta; Asıl işveren olarak ruhsat sahibi ile alt iş veren olarak rödövansçı müteselsil olarak asıl iş veren -alt işveren ilişkisi kapsamında sorumlulukları bulunmakta ise de, bu sorumluların (asıl işveren-alt işveren olarak) sorumluluk sınırı, niteliği ile kapsamının belirlenmesinde kendi aralarındaki Rödövans sözleşmesi hükümleri de göz önünde tutulmalıdır. Asıl iş verenle alt iş veren arasındaki sözleşme 6098 Sayılı TBK "nun 357 maddesi ile devamında düzenlenen ürün kira sözleşmesi niteliğinde olmakla rücu ilişkisi taraflar arasındaki bu sözleşme hükümleri ile ilgili diğer yasal kurallara göre çözümlenecektir.
Maden işletme ruhsat sahibi ile kiracısı olan rödövansçı arasındaki davaya konu olan rücu talebi işçiye karşı olan sorumlulukta bir iç ilişki mahiyetinde olup sözleşmelerde de ruhsat sahibi ile rödövansçının işçiler yönünden sorumlu olup olmayacağı veya sorumluluğun kapsamı bakımından özel hükümlerde olduğuna göre, davalının çalıştırdığı işçilere yapılan ödemelerin rücuen tahsili talebine ilişkin bu davada öncelikle bu taraflar arasındaki ürün kirası niteliğinde olan rödövans sözleşmesi hükümleri ile sözleşmede hüküm bulunmayan hallerde veya emredici düzenlemelerde 6098 sayılı TBK ve Maden Kanunun ilgili hükümleri uygulanacağı muhakkaktır.
Buna göre maden ruhsat sahibi davacı ile rödövansçı davalı arasındaki sözleşme TBK m. 357 uyarınca ürün kirası niteliğinde olmakla kiraya veren davacı tarafından kiracı rödövansçıya karşı açılan bu davada akdi sorumluluğun değerlendirilmesi gerekeceğinden bu nitelikteki davalarda 6100 sayılı HMK m. 4 /1-a uyarınca Sulh Hukuk Mahkemesi görevli olup Sakarya Bölge Adliye Mahkemesi 6.Hukuk Dairesi ile ... Hukuk dairesinin kesin kararları arasındaki uyuşmazlığın bu şekilde giderilmesi gerekmiştir.
SONUÇ: Yukarıda açıklanan nedenlerle " Maden işletme ruhsat sahibi olan kiraya veren ile maden işletme ruhsatı kiracısı olan rödövansçı arasındaki rödövansçı çalışanı olan işçiler için işletme ruhsat sahibince yapılan ödemelerin rödövansçıdan tahsiline ilişkin uyuşmazlıklardan doğan davalarda 6100 sayılı HMK m. 4/1-a uyarınca Sulh Hukuk Mahkemelerinin görevli olduğu " nun kabulü ile Sakarya Bölge Adliye Mahkemesi 6.Hukuk Dairesi ve Ankara Bölge Adliye mahkemesi 15.Hukuk Dairelerinin kesin kararları arasındaki uyuşmazlıkların bu şekilde giderilmesine, oy birliği ile kesin olarak 07.05.2019 tarihinde karar verildi.Başkan