Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2022/1210 Esas 2022/6526 Karar Sayılı İlamı

Mahkemesi : ... 33. İş Mahkemesi

Dava, İsviçre Sigorta Merciine bağlı sigortalı çalışmasını 2013 yılında sonlandırdıktan sonra prim ödemeye devam eden davacının kesin dönüş koşullarını yerine getirdiğinden bahisle yaşlılık aylığı bağlanması istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle davanın reddine dair verilen karara karşı davacı tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine, ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince istinaf başvurusunun esastan reddine karar verilmiştir.
... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince verilen kararın, davacı vekili tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
I-İSTEM
Davacı vekili dava dilekçesinde özetle; davacı müvekkili ...'ın İsviçre’de geçen sürelerini 3201 sayılı Kanuna borçlandığını ve bedellerini ödeyerek aylık bağlanması talebinde bulunduğunu, talebinin “İsviçre’deki çalışmaların (4) koduyla devam ettiğinden, yani hala prim ödenmeye devam ettiği” gerekçesiyle reddedildiğini, müvekkilin fiilen çalışmadığını, İsviçre sigorta mevzuatına göre, yaşlılık aylığı yaş şartını yerine getireceği 65 yaşma kadar adına İsviçre Devleti tarafından prim ödendiğini, bu çerçevede; ödenen primlerin çalışma karşılığı olarak düşünülemeyeceği ve bu durumun “kesin dönüş” şartının yerine getirilmemesi ve de çalışma durumunun devam ettiği şeklinde değerlendirilemeyeceğini, davalı Kurumun çıkarmış olduğu Genelgede de “(Hollanda örneğiyle) yurt dışında yaşlılık aylığı bağlanması için yaş şartını bekleyenler için aylık bağlanmasında aranan yurt dışında çalışma şartını ortadan kaldıran bir durum söz konusu olmadığından, sözleşmeli ülkelerde prim ödenen süreler için 3201 sayılı Kanuna göre Türkiye’deki aylık taleplerinin geçerli sayılarak aylık bağlandıktan sonra bu şekilde adlarına prim ödenmeye devam etmesi halinde de aylıklarının kesilmeyeceği” belirtilerek belli yaş şartının yerine getirilmesine kadar yapılan prim ödemelerinin yurda kesin dönüş olarak değerlendirilemeyeceği hususuna açıklık getirilmiş olduğunu, nitekim Yargıtay 10. Hukuk Dairesince onanarak kesinleşen ... 13. İş Mahkemesinin bir kararında da yurt dışında malulen emekli olan bir kişi için yaşlılık aylığı için yaş şartını yerine getireceği tarihe kadar adına prim ödenmesinin yurda kesin dönüş ihlali olarak kabul edilmeyeceğinin karara bağlandığını, 3201 sayılı Kanunun uygulanmasına yönelik olarak çıkarılan Yönetmelik’te de yurda kesin dönüşün, “Çalışmanın sona ermesi, çalışmaya bağlı ödenek ile ikamete dayalı gelir/aylık alınmaması” şartlarına bağlanmış olduğunu belirterek; davacıya tahsis talep tarihi itibari ile yaşlılık sigortasından aylık almaya hak kazandığının tespitine, aksi yöndeki kurum işleminin iptaline, aylıkların ödeme tarihinden itibaren işleyecek yasal faizi ile birlikte ödenmesine karar verilmesini talep ve dava etmiştir.
II-CEVAP
Davalı kurum vekili cevap dilekçesinde özetle; ikame edilen davanın usul ve yasalara aykırı olduğunu, reddedilmesi gerektiğini, İsviçre mevzuatına göre milliyet ayrımı yapılmaksızın ikamet eden herkesin zorunlu olarak yaşlılık ve ölüm sigortasına tabi olduğunu ve çalışılmayan süreler için de prim ödeme zorunluluğunun bulunduğunu, zira İsviçre makamlarından temin edilen belgede de “4-Çalışma kodu”nun, “Çalışma olmadan primler - Gelir elde edilmeden kayıtlı olunan sigorta” olarak tanımlanmış olduğunu, dolayısıyla, bu kapsamda ödenen primlerin “çalışılmış süre” olarak kabul edildiği, “4” kodunun ikamete dayalı sosyal sigorta veya sosyal yardım niteliğinde olmadığını, kaldı ki, bu sürelerin, Türkiye - İsviçre Sosyal Güvenlik Sözleşmesi hükümlerine göre hizmet birleştirme ve borçlanma yoluyla aylığa hak kazanmada dikkate alındığını, davacının aylık talebinin reddedilmesinde hata bulunmadığını belirterek, davanın reddine karar verilmesini istemiştir.
III-MAHKEME KARARI
A-İLK DERECE MAHKEMESİ KARARI
İlk derece mahkemesince; kanıtlanamayan davanın reddine karar verilmiştir.
B-BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ KARARI
Bölge adliye mahkemesince, “…İsviçre’de çalışan sigortalıların İsviçre mevzuatına göre en az 65 yaşın ikmali tarihine kadar İsviçre sigorta merciine isteğe bağlı veya ikamete dayalı prim ödenmeye devam edildiğinin belirtilmesi karşısında, yaşlılık aylığı bağlanabilmesi için ikamet yeri İsviçre olan davacının 3201 sayılı Yasanın 6. maddesinin aradığı kesin dönüş koşulunu sağlamadığı anlaşıldığından tahsis talebinin reddine dair kurum işleminin yerinde olduğu anlaşıldığından dosya kapsamı, mevcut delil durumu ve ileri sürülen istinaf sebepleri dikkate alındığında mahkemenin vakıa ve hukuki değerlendirmesinde usul ve esas yönünden yasaya aykırılık bulunmadığı anlaşılmakla,..” gerekçesiyle Davacı vekilinin istinaf başvurusunun Hukuk Muhakemeleri Kanununun 353/1-b.1 maddesi gereğince esastan reddine karar verilmiştir.
V-TEMYİZ NEDENLERİ:
Davacı vekili, Yerel mahkeme kararının usule, yasaya ve Yargıtay yerleşik içtihatlarına aykırı olduğu, Davalı kurumun düzenleyici işlemlerinin ve Yargıtay’ın yerleşik içhitatlarının da 4 kodu ile yatırılan primlerin kesin dönüş şartını ihlal etmediği yönünde olduğu, davalı kurum işleminin haksız ve hukuki dayanaktan yoksun olduğunun sabit olduğu gerekçeleriyle kararın bozulmasını talep etmiştir.
VI-İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE ESASIN İNCELEMESİ
Dosya içindeki bilgi ve belgelerden davacının doğum tarihinin 03.03.1966 olduğu, Türkiye'de ilk defa 4/1-a kapsamında sigortalı olarak işe başladığı, 01.08.1985 tarihi ile işinden ayrıldığı 15.09.1985 tarihine kadar 33 gün çalışmasının bulunduğu, İsviçre'de, 01.03.1989 tarihinden 31.12.1999 tarihine kadar çalışmaya bağlı olarak sigortalı olduğu, 01.01.2000 tarihinden itibaren de çalışma olmadan (gelir elde edilmeden kayıtlı olunan sigorta) “4” kodu ile adına prim ödendiği, 26.10.2017 ve 25.10.2018 tarihli yurtdışı borçlanma ve talep dilekçeleriyle İsviçre'de sigortalılık ve boşta geçen sürelerinden 01.03.1989-30/10/2000 dönemi için 4200 ve 1/11/2000-30/4/2004 dönemi için de 1260 gün olmak üzere toplam 5460 gününü, 3201 sayılı Kanuna göre borçlandığı, Davacının 07.12.2018 tarihli Tahsis Talep ve Beyan Taahhüt Belgesi ile davalı Kurumdan yaşlılık aylığı bağlanması talebinde bulunduğu, Davalı Kurumca, davacının tahsis talebine verilen 12.03.2019 tarihli cevabi yazı ile " …adınıza prim ödemesinin 31.12.2017 tarihine kadar “4” kodu il devam ettiği görüldüğünden ve 2019 yılı tespit edilemediğinden aylık talebinin sonuçlandırılamamıştır.” diye belirtilerek talebin Kurumca reddedilmesi üzerine eldeki davanın açıldığı anlaşılmıştır.
7247 sayılı Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 3 üncü maddesi ile 3201 sayılı Yurtdışında Bulunan Türk Vatandaşlarının Yurtdışında Geçen Sürelerinin Sosyal Güvenlikleri Bakımından Değerlendirilmesi Hakkında Kanunun 6 ncı maddesine; "(C) Yurt dışında zorunlu sigortalılığa tabi olsalar dahi kısa süreli olarak adlandırılan işlerde çalışanların aylıkları bu madde kapsamında değerlendirilmez ve kesilmez. Bu maddede geçen kısa süreli çalışmaya tabi işler yönetmelikle belirlenir." hükmü eklenmiş ve eklenen bu hüküm 26/6/2020 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Anılan maddenin gerekçesinde, "... yurt dışında bulunan vatandaşlarımızın, zorunlu sigorta kapsamında olmakla birlikte sigorta primi ödemesinden muaf olacak şekilde kısa süreli çalışabildiği ve bu çalışmaların da hizmet belgelerinde gösterildiği, yapılan düzenleme ile bu kapsamda çalışan vatandaşlarımıza aylık bağlanabilmesi, aylık alanların ise aylıkları kesilmeksizin ödenmesine devam edilmesinin amaçlandığı, ..." belirtilmiştir.
6/11/2020 tarihli ve 31296 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Yurtdışında Geçen Sürelerin Borçlandırılması ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmeliğin 3 üncü ve 12 nci maddeleri ile 6/11/2008 tarihli ve 27046 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Yurtdışında Geçen Sürelerin Borçlandırılması ve Değerlendirilmesine İlişkin Yönetmeliğin; - 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (d) bendine “bulunanların” ibaresinden sonra gelmek üzere “kısa süreli çalışmaya tabi işler hariç olmak üzere” ibaresi eklenmiş, kısa süreli çalışmaya tabi işler ise aynı fıkraya eklenen (k) bendi ile "Yurtdışında zorunlu sigortalılığa tabi olsalar dahi, Ülkemiz dış temsilciliklerince veya sosyal güvenlik sözleşmesi imzalanmış ülke sigorta kurumlarınca düzenlenmiş hizmet belgesinde kayıtlı olan ve ilgili ülke mevzuatına göre elde edilen kazanç üzerinden çalışandan zorunlu sigorta prim kesintisi yapılmadığı bildirilen süreleri" şeklinde tanımlanmış, - 15 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde yer alan “herhangi bir ülkede” ibaresi “yurtdışında kısa süreli çalışmaya tabi işler hariç olmak üzere” şeklinde değiştirilmiştir.
Yasa ve yönetmelik değişikliğini takiben, Sosyal Güvenlik Kurumunca yayınlanan 11.12.2020 tarihli ve Kısa Süreli Çalışmaya Tabi İşler konulu, 2020/51 sayılı genelgede “Kısa süreli çalışmaya tabi işler; ... İsviçre hizmet belgelerinde 4 kodlu hizmet (İsviçre sigorta kurumunca hizmet süreleri bildirilirken kullanılmakta olan hizmet cetvellerinde (E-205-CH formu) kısa süreli çalışmaya tabi işlerde geçen süreler nevi belirtilmeksizin 4 kodu ile bildirilmektedir.) olarak gösterilmektedir.” Şeklinde tanımlanmıştır.
Somut olayda; 07.12.2018 tarihinde yaşlılık aylığı tahsis talebinde bulunan davacının “4” kodunda yapılan prim ödemelerinin yukarıda yazılı mevzuat ve madde gerekçesi kapsamında aylık tahsisine engel olmadığı anlaşıldığından, davanın kabulüne karar verilmesi gerekirken, yazılı şekilde reddine karar verilmiş olması, usul ve yasaya aykırıdır.
O halde, davacı vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesinin istinaf başvurusunun esastan reddine ilişkin kararının kaldırılarak İlk Derece Mahkemesince verilen hüküm bozulmalıdır.
SONUÇ: ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi kararının HMK'nın 373/1 maddesi gereğince kaldırılarak temyiz edilen ilk derece mahkemesi hükmünün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, karardan bir örneğin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, 27.04.2022 gününde oybirliğiyle karar verildi.