Danıştay İdare Dava Daireleri Kurulu 2021/2974 Esas 2022/1000 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
İDARİ DAVA DAİRELERİ KURULU
Esas No : 2021/2974
Karar No : 2022/1000

TEMYİZ EDENLER : 1-(DAVACI) ...Büyükşehir Belediye Başkanlığı
VEKİLİ:Av. ...

2-(DAVALI) ... Bakanlığı
VEKİLİ: Av. ...

İSTEMİN KONUSU : Danıştay Altıncı Dairesinin 17/02/2021 tarih ve E:2019/12923, K:2021/2016 sayılı kararının, taraflarca aleyhlerine olan kısımlarının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığınca yürütülen Deniz Ulaşımını Geliştirme Projesi kapsamında, Konak İskelesi kısmına ilişkin 1/5000 ölçekli koruma amaçlı nazım ve 1/1000 ölçekli koruma amaçlı uygulama imar planı değişikliği ve ilavesi teklifinin, Çevre ve Şehircilik Bakanlığınca onaylanabilmesi amacıyla İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığından plan inceleme ve işlem hizmet bedeli olarak 10.880,00-TL talep edilmesine dair Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğü'nün ...tarih ve ...sayılı işleminin ve bu işlemin dayanağı olduğu ileri sürülen Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Müdürlüğünün 2019 Yılı Birim Fiyat Listesinin "1 no'lu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97/H Kapsamında Ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İşlem Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller" kısmının IV.Özel Ücretlendirme bölümünün
7. maddesinin II. fıkrasının (a), (b) ve (c) bentlerinin iptali ve imar planlarının değerlendirilmesi için ihtirazi kayıtla ödenen 2.000,00-TL başvuru bedeli ile plan inceleme ve işlem bedeli olarak ödenen 10.880,00-TL'nin davalı idareden tazminine karar verilmesi istenilmiştir.
Daire kararının özeti: Danıştay Altıncı Dairesinin 17/02/2021 tarih ve E:2019/12923, K:2021/2016 sayılı kararıyla;
Uyuşmazlığa konu birim fiyat listesinin 7. maddesinin II. fıkrasının (a) bendi ile 07/02/2019 tarih ve 31857 sayılı işlem ve 10.880,00 TL'nın tazmini istemi yönünden; 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97/I-ç maddesinde, davalı idareye asli görevleri kapsamındaki bir işlemi tesis etmesi karşılığında herhangi bir bedel talep etme yetkisi tanınmadığı, ayrıca anılan Bakanlığın yürütmek zorunda olduğu söz konusu kamu hizmeti için ücret alınacağı yolunda açık bir yasal düzenleme bulunmadığı, davacı idarece onaylanmak üzere Bakanlığa sunulan imar planı değişiklikleri ve ilavelerinin onaylanması işleminin anılan Kararnamenin 97/I-h bendi uyarınca kamu veya özel sektör tarafından gerçekleştirilecek yatırımlara ilişkin olarak ilgililerince hazırlandığı halde yetkili idarece üç ay içinde onaylanmadığından ilgililerinin valilikten talep etmesi ve valiliğin Bakanlığa teklifte bulunulması üzerine tesis edilmiş bir işlem niteliğinde de olmadığı anlaşıldığından, dava konusu işlemin anılan maddeler kapsamında olmadığı,
Bu durumda, davalı idarenin asli görevi olan bir konuda bu şekilde düzenleme getirerek görevi karşılığı ücret talep etmesi mümkün olmadığından, dava konusu 2019 Yılı Birim Fiyat Listesinin "I-1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 97/H Maddesi Kapsamında ve Diğer Mevzuat Uyarınca Onaylanacak Planlarda Alınacak İnceleme ve İşlem Hizmet Bedelinin Hesaplanmasına İlişkin Usuller" kısmının IV.Özel Ücretlendirme bölümünün 7. maddesinin II. fıkrasının (a) bendinde ve bu madde uyarınca davacıdan ücret talep edilmesine dair ...tarih ve ...sayılı işlemde hukuka uyarlık görülmediği,
Hukuka aykırılığı tespit edilen bu işlemlere dayanılarak, plan inceleme ve işlem hizmet bedeli olarak davacıdan tahsil edilen 10.880,00-TL'nin davacıya ödenmesi gerektiği,
Davalı idarece davacıdan tahsil edilen 2.000,00-TL tutarındaki başvuru bedeli yönünden; Tazmini istenilen 2.000,00-TL tutarındaki başvuru bedelinin, 04/08/2016 tarihinde davacı tarafından davalı idarenin hesabına yatırıldığı, bakılan davanın ise davacıdan plan inceleme işlem hizmet bedeli istenilmesine ilişkin ...tarih ve ...sayılı işleme dayanılarak, 10.880,00-TL'nin tahsil edilmesi üzerine, 10/04/2019 tarihinde açıldığı,
Bu durumda, davacının, başvuru bedelini ödediği 04/08/2016 tarihinden itibaren 60 günlük dava açma süresi içerisinde açılmayan bu davanın süre aşımı nedeniyle esasının incelenmesine olanak bulunmadığı,
Birim Fiyat Listesinin 7. maddesinin II. fıkrasının (b) ve (c) bentleri yönünden ise; davacı ile dava konusu ettiği işlem arasında bulunması gereken menfaat bağının bulunup bulunmadığı, her davada iptal davasının özellikleri göz önünde bulundurulmak suretiyle yargı mercilerince takdir edileceği,
Uyuşmazlık konusu sübjektif işlemin tesisine dayanak oluşturmadığı sonucuna ulaşılan (b) ve (c) bentlerinin iptalini istemekte, davacının kişisel, meşru ve güncel bir menfaati bulunmadığından, davanın bu kısmının ehliyet yönünden reddine karar verilmesi gerektiği gerekçesiyle,
Dava konusu edilen işlemlerden birim fiyat listesinin 7. maddesinin II. fıkrasının (a) bendi ile davalı idarenin ...tarih ve ...sayılı işleminin iptaline, plan inceleme ve işlem hizmet bedeli olarak ödenen 10.880,00-TL yönünden davanın kabulüne, başvuru bedeli olarak ödenen 2.000,00-TL açısından davanın süre aşımı nedeniyle, birim fiyat listesinin 7. maddesinin II. fıkrasının (b) ve (c) bentleri yönünden ise ehliyet nedeniyle reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENLERİN İDDİALARI :
Davacı tarafından, davanın bir belediye tarafından açıldığı, belediye tarafından yürütülen hizmetlerin kamu kaynaklarından karşılandığı, daha açık bir ifade ile belediyenin mülkiyet hakkı yanında, kamu kaynaklarının da etkin bir biçimde korunmaya çalışıldığı ve kamunun menfaatinin korunmasının amaçlandığı, birim fiyat listesinin 7. maddesinin I. fıkrasının (a) bendi ile ...tarih ve ...sayılı işlemin iptaline karar verildiğinden, hukuka aykırılığı sübuta eren işlemlere dayalı haksız olarak tahsil edilen miktarın iadesine, on yıllık genel zaman aşımı süresi içinde karar verilmesi gerektiği, Anayasanın 127. maddesinde, yerel yönetimlerin, mahalli müşterek ihtiyaçları karşılamak üzere kurulan kamu tüzel kişileri olarak nitelendirildiği ve Anayasa'da büyük yerleşim merkezleri için özel yönetim biçimleri getirebilmesine imkan sağlandığı, kamu tüzel kişiliği niteliği gereği belediyelerin temel görevinin, kamunun menfaatine hareket etmek olduğu, aynı temel görevin davalı idare için de geçerli olduğu, bu kapsamda her ne kadar davalı idareye, döner sermaye kurma konusunda yetki verilmişse de, bu işletmenin hizmetleri sebebiyle ancak fiyatlandırılması mümkün olan işlemler için ücret belirlenmesinin olanaklı olduğu, Bakanlığın asli bir kamu hizmeti olan plan onama yetkisi sebebiyle ücret alınmasının yasal olmadığı, diğer taraftan davalı idarenin ücretlendirebileceği hizmet bedelini ise bu hizmetten yararlananlardan isteyebileceği, davalı idarece asli olarak yapılması gereken bir hizmetin, vatandaşlara sunulmak üzere belediyelerince yapılması durumunda hizmetten yararlananın belediye olmayıp vatandaşlar olduğu, birim fiyat listesinde bir kısım kamu idareleri lehine, bir kısım kamu idarelerinin aleyhine düzenleme yapılmasının eşitliğe aykırı olduğu, bu nedenlerle davanın ehliyet yönünden reddine dair kısımlarının da bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.
Davalı idare tarafından, dava konusu edilen imar planı tekliflerinin onaylanmasına dair işlemleri yapma görevinin ilgili mevzuat hükümleri gereğince Bakanlıkları uhdesinde yer aldığı, bu kapsamda onay işleminin yapılabilmesi için talebin tetkiki, süreçlerin takibi ve benzeri hizmetlerin yapılmasının öncelikle zaruri olduğu, Bakanlıklarının bu işlemleri tesis edebilmesi için bir takım çalışmalar yapması yani hizmet üretmesi gerekeceğinden, bunların maliyeti gözetilmek suretiyle ...sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi uyarınca, kendilerine verilmiş yetki kapsamında belirlenen tarifedeki ücretin, davacıdan talep edildiği, kamu kurum ve kuruluşlarının ürettikleri mal ve hizmet tarifeleri ile ilgili "özel nitelikli" bir düzenleme olan 08/01/2002 tarih ve 4736 sayılı Kanun ve bu Kanun'a yönelik olarak 28/01/2002 tarih ve 2002/3654 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki kararında 10/02/2014 tarih ve 2014/5968 sayılı Kararı ile değişiklik yapılarak 18/03/2014 tarih ve 28945 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Bakanlar Kurulu kararının 57. maddesi uyarınca, 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu, 775 sayılı Gecekondu Kanunu, 1164 sayılı Arsa Üretimi ve Değerlendirilmesi Hakkında Kanun ve 15/05/1959 tarih ve 7269 sayılı Umumi Hayata Müessir Afetler Dolayısıyla Alınacak Tedbirlerle Yapılacak Yardımlara Dair Kanun kapsamında Bakanlıklarına gönderilen plan teklifleri ile kaynak geliştirme ve gelir getirici nitelikte olmayan kamusal hizmetlere yönelik her tür ve ölçekteki diğer plan tekliflerinin, hizmet bedelinden muaf tutulduğu, fakat gelir getiren kamusal hizmetlerde herhangi bir kişi veya kuruma ücretsiz veya indirimli tarife uygulanamayacağı, bu nedenle, Cumhurbaşkanlığı tarafından belediyelere yönelik muafiyet konusunda bir karar alınmadığı sürece, dava konusu işlemde olduğu gibi döner sermaye hizmet bedelinden (plan inceleme ve işlem hizmet bedeli) muaf tutulmalarının mümkün olmadığı, kaldı ki, 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile 4736 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Ürettikleri Mal ve Hizmet Tarifeleri ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun uyarınca dava konusu plan teklifi ve onaylanmasına ilişkin işlemden "plan inceleme ve işlem hizmet bedeli" altında alınan bedelin, hizmetin yürütülmesi için gerekli bir kamusal maliyet olup, bunun talep edenden karşılanmasının, mevzuat gereği idareye tanınan bir hak olduğu ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMALARI :
Davacı tarafından, Danıştay Altıncı Dairesince verilen kararın lehlerine olan kısımlarının usul ve hukuka uygun bulunduğu ve temyiz dilekçesinde öne sürülen nedenlerin, kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte olmadığı belirtilerek temyiz isteminin reddi gerektiği savunulmaktadır.

Davalı idare tarafından, savunma verilmemiştir.

DANIŞTAY TETKİK HÂKİMİ ...DÜŞÜNCESİ:
Temyize konu Daire kararının, süre aşımı yönünden reddine ilişkin kısmının bozulmasının, diğer kısımlarının onanmasının uygun olacağı düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunca, Tetkik Hâkiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra gereği görüşüldü:

HUKUKİ DEĞERLENDİRME:
Danıştay dava dairelerinin nihai kararlarının temyizen incelenerek bozulması, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 49. maddesinde yer alan;
"a) Görev ve yetki dışında bir işe bakılmış olması,
b) Hukuka aykırı karar verilmesi,
c)Usul hükümlerinin uygulanmasında kararı etkileyebilecek nitelikte hata veya eksikliklerin bulunması" sebeplerinden birinin varlığı hâlinde mümkündür.
Temyizen incelenen karar usul ve hukuka uygun olup, temyiz dilekçelerinde ileri sürülen iddialar kararın bozulmasını gerektirecek nitelikte görülmemiştir.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. Tarafların temyiz istemlerinin reddine,
2.Danıştay Altıncı Dairesinin temyize konu 17/02/2021 tarih ve E:2019/12923, K:2021/2016 sayılı kararının, davanın ehliyet yönünden reddine ilişkin kısmının oybirliğiyle, diğer kısımlarının ise oyçokluğuyla ONANMASINA,
3.Kesin olarak, 28/03/2022 tarihinde karar verildi.



KARŞI OY
X- 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 146. maddesinde, "Kanunda aksine bir hüküm bulunmadıkça, her alacak on yıllık zamanaşımına tabidir." hükmüne yer verilmiştir.
Görülmekte olan davada, tazmini istenilen 2.000,00-TL tutarındaki başvuru bedelinin 04/08/2016 tarihinde, davacı tarafından ödendiği, bakılan davanın ise, davalı idarece davacıdan plan inceleme ve işlem hizmet bedeli istenilmesine ilişkin ...tarih ve ...sayılı işlemin tesis edilmesi ve bu işleme dayanılarak davacıdan 19/02/2019 tarihinde 10.880,00-TL'nin tahsil edilmesi üzerine, 10/04/2019 tarihinde açıldığı anlaşılmaktadır.
Davacının hukuken borçlu olmadığı halde ödemek zorunda kaldığı başvuru bedeli nedeniyle mülkiyet hakkının ihlal edildiği açıktır. Davacıdan haksız olarak tahsil edilen bu tutar, davalı idarece davacıya iade edilmediği müddetçe, bu ihlalin devam edeceği ve devam eden bu ihlal nedeniyle davacının on yıllık genel zamanaşımı süresi içerisinde tam yargı davası açmak suretiyle davalı idarece kendisinden tahsil edilen başvuru bedelinin tazminini isteyebileceği açıktır.
Bu durumda, davacının başvuru bedelini ödediği tarihten sonra ve on yıllık genel zamanaşımı süresi içerisinde, ödenen tutarın tazmini istemiyle açılan davada süre aşımı bulunmamaktadır.
Açıklanan nedenlerle, davacıdan başvuru bedeli olarak tahsil edilen 2.000,00-TL'nin davalı idareden tazmini istemi açısından davanın süresinde olduğu sonucuna ulaşıldığından, davanın süre aşımı nedeniyle reddi yolundaki temyize konu kararın bozulması gerektiği oyuyla, karara katılmıyoruz.



KARŞI OY
XX- Mülga 644 sayılı Kanun Hükmünde Kararname'nin 28. maddesine dayanılarak hazırlanan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Döner Sermaye İşletmesi Yönetmeliği'nin 12. maddesinin (h) bendinde; "Maliyet bedelinin altında olmamak üzere, işletme tarafından üretilen mal ve hizmetlerin veya yapılan işlerin tarife, ücret veya birim fiyatlarını belirlemek" Döner Sermaye İşletmesi Yönetim Kurulunun görevleri arasında sayılmış olup, söz konusu düzenleme, döner sermaye işletmesi tarafından bir mal ve hizmetin üretilmesi veya bir iş yapılması durumunda, üretilen mal ve hizmetin karşılığı olarak bir tarife, ücret veya birim fiyat belirlemek konusunda Döner Sermaye İşletmesi Yönetim Kuruluna yetki vermektedir.
Davalı idare tarafından plan tekliflerinin sonuçlandırılması, bir hizmetin ifasını gerektirdiği, bu hizmet sunulurken idarelerince plan onama işlemlerinin yapılabilmesi için talebin tetkiki, süreçlerin takibi ve benzeri hizmetlerin yapılması için birtakım maliyetlerin karşılanması gerektiği göz önünde bulundurulduğunda, bu görev yerine getirilirken verilen hizmet karşılığı döner sermaye geliri elde etme yetkisi veren dava konusu düzenlemenin yapılabileceği ve bu düzenlemeye dayanılarak, sunulan hizmetin karşılığında bir bedel istenebileceği/tahsil edilebileceğinin kabulü gerekmektedir.
Bu durumda, bir hizmet ifasını gerektiren ve bu hizmet nedeniyle meydana gelen maliyeti karşılamaya yönelik getirilen dava konusu düzenlemenin 7. maddesinin II. fıkrasının (a) bendinde ve bu düzenlemeye dayanılarak davacıdan plan inceleme ve hizmet bedeli tahsil edilmesine ilişkin dava konusu işlemde hukuka aykırılık bulunmadığı gerekçesiyle, iptaline karar verilen bu işlemler yönünden Daire kararının bozulması gerektiği oyuyla, karara katılmıyorum.