Yargıtay 10. Hukuk Dairesi 2021/12738 Esas 2022/4695 Karar Sayılı İlamı

Mahkemesi : ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi
İlk DereceMahkemesi: ... 5. İş Mahkemesi


Dava, hizmet tespiti istemine ilişkindir.
İlk Derece Mahkemesince, hükümde belirtilen gerekçelerle davanın kısmen kabulüne dair verilen karara karşı davacılar vekili ile davalı şirket vekili tarafından istinaf yoluna başvurulması üzerine, ... Bölge Adliye Mahkemesi 10.Hukuk Dairesince istinaf başvurularının esastan reddine karar verilmiştir.
... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesince verilen kararın, davacılar ve davalı şirket vekilleri tarafından temyiz edilmesi üzerine, temyiz isteğinin süresinde olduğu anlaşıldıktan ve Tetkik Hâkimi ... tarafından düzenlenen raporla dosyadaki kağıtlar okunduktan sonra işin gereği düşünüldü ve aşağıdaki karar tespit edildi.
I-İSTEM
Davacılar vekili; davacılar murisinin 01/05/2002 - 11/09/2009 tarihleri arasında davalı iş yerinde çalıştığının tespitine karar verilmesini istemiştir.
II-CEVAP
Davalı şirket vekili, davacının sigortalı hizmet cetvelinde görüldüğü üzere 28/01/2008 tarihinden itibaren 67127.33 sicil numaralı Mersin bölgesindeki bir işyerinde çalışmaya başladığını, bunun da asgari 28/01/2008 tarihinden önce işten ayrıldığını gösterdiğini, dolayısıyla bu tarihten önceki süreler yönünden 5 yıllık hakdüşürücü süre geçtikten sonra işbu davanın açıldığını ve bu nedenle reddinin gerektiğini talep etmiştir.
Davalı Kurum vekili, hizmet tespiti davalarının 5 yıllık hak düşürücü süreye tabi olduğunu, bu nedenle davanın reddine karar verilmesini istemiştir
III-MAHKEME KARARI
A-İLK DERECE MAHKEME KARARI
İlk derece mahkemesi, "Dosyadaki tüm tanıkların davacılar murisinin davalıya ait işyerinde uzun yıllar şoförlük yaptığı, 2009 yılı son aylarına kadar çalıştığı beyanları, ayrıca davacılar murisinin davalıya ait... plakalı araçta 09/08/2008 tarihinde trafik cezası işlemiş olması ve bilirkişi raporu doğrultusunda; davacılar murisinin davadışı ...Pet. San. ve Tic. A.Ş.'den işten ayrıldığı, 07/02/2008 tarihinden bir hafta sonra 15/02/2008-11/09/2009 tarihleri arasında davalıya ait işyerinde hizmet akdine dayalı olarak sigorta primine esas kazancın alt sınırında çalıştığına dair aşağıdaki şekilde karar vermek gerekmiştir. Gerekçesiyle "Davanın kısmen kabul, kısmen reddi ile, davacılar murisi ...'un 01/05/2002 - 28/05/2004, 01/01/2005 - 27/01/2008 tarihleri arasında davalıya ait işyerinde çalıştığına ilişkin talebin hak düşürücü süre nedeniyle reddine, 29/05/2004 - 31/12/2004 tarihleri arasında çalıştığına ilişkin talebin HMK'nun 114/1-h ve 115. Maddesi gereğince dava şartı yokluğu nedeniyle usulden reddine, 28/01/2008 - 14/02/2008 tarihleri arasında çalıştığına ilişkin talebin esastan reddine, davacılar murisi ...'un davalıya ait işyerinde 15/02/2008-11/09/2009 tarihleri arasında hizmet akdine dayalı olarak sigorta primine esas kazancın alt sınırında çalıştığının tespitine," karar vermiştir.
Davacılar vekili, davanın kısmen kabul edilmesinin doğru olmadığı, murisin dava dilekçesinde belirtilen tarihlerin tümünde çalıştığı bu sebeple davanın tümden kabulüne karar verilmesi gerektiğini istinaf başvuru sebepleri olarak belirtmiştir.
Davalı şirket vekili, Mahkemece verilen hükmün istinaf yolu ile yeniden ele alınarak tümden reddine karar verilmesi gerektiğini yahut kararın yeniden inceleme neticesinde yerel mahkemesine gönderilmesini istinaf başvuru sebepleri olarak belirtmiştir.
B-BÖLGE ADLİYE MAHKEMESİ KARARI
... Bölge Adliye Mahkemesi, usul ve esas açısından ilk derece mahkemesi kararını yerinde bulmak suretiyle; davacılar vekili ile davalı şirket vekilinin istinaf başvurularının esastan reddine karar vermiştir.
IV-TEMYİZ KANUN YOLUNA BAŞVURU VE NEDENLERİ:
Davacılar vekili ile davalı şirket vekili istinaf dilekçe içeriğini tekrarla kararın bozulmasını talep etmişlerdir.
V-İLGİLİ HUKUK KURALLARI VE İNCELEME:
Davanın yasal dayanağı 5510 sayılı Kanunun 86/9. maddesidir. 506 sayılı Kanunun 6. maddesinde ifade edildiği üzere, “sigortalı olmak hak ve yükümünden kaçınılamaz ve vazgeçilemez.” Anayasal haklar arasında yer alan sosyal güvenliğin yaşama geçirilmesindeki etkisi gözetildiğinde, sigortalı konumunda geçen çalışma sürelerinin saptanmasına ilişkin davaların, kamu düzenine ilişkin olması nedeni ile özel bir duyarlılık ve özenle yürütülmesi zorunludur. Bu bağlamda, hak kayıplarının ve gerçeğe aykırı sigortalılık süresi edinme durumlarının önlenmesi, temel insan haklarından olan sosyal güvenlik hakkının korunabilmesi için, bu tür davalarda tarafların gösterdiği kanıtlarla yetinilmeyip, gerek görüldüğünde resen araştırma yapılarak kanıt toplanması gerektiği özellikle göz önünde bulundurulmalıdır.
İnceleme konusu dosyada; davacılar murisine 30.04.2002 tarihli tahsis talebine istinaden 01.05.2002 tarihinden itibaren 506 sayılı Yasaya tabi yaşlılık aylığı bağlandığı, davalı şirkete ait işyerine ilişkin davalı Kurum tarafından düzenlenen 27/08/2008 tarihli 86 numaralı Asgari İşçilik İnceleme Raporunda; davalı işyerine ait 01/01/2004-31/12/2004 tarihleri arasındaki tüm kayıtların davalı kurum müfettişi tarafından incelendiği, raporda davacılar murisi ...'un 29/05/2004 tarihinde işe başladığı, 2004 yılının Mayıs ayında 3 gün, Haziran ayında 22 gün, Temmuz ayında 25 gün, Ağustos ayında 14 gün, Eylül ayında 29 gün, Ekim ayında 24 gün, Kasım ayında 20 gün, Aralık ayında 22 gün çalışmasının olduğu, ... İl Emniyet Müdürlüğü'nden temin edilen "Terminal Otobüs Kayıt Defteri (çıkış)'nin incelenmesinden inceleme konusu firma adına çalışan araçların gittiği yerler, taşımanın başladığı tarih ve saat ile çalışan şoförlerin isimlerinin tespit edilerek oluşturulan tablonun davacılar murisi ... ile ilgili kısımlarında; davacılar murisi ...'un... ve ... plaka sayılı araçlar ile 29/05/2004-31/12/2004 tarihleri arasında çalıştığının görüldüğü, davacılar murisi ...'un dava dışı ...Petrol San. ve Tic. A.Ş.'nde 28/01/2008-07/02/2008 tarihleri arasında çalıştığı anlaşılmaktadır.
506 sayılı Kanunun 63/A bendi hükmüne göre yaşlılık aylığı almakta iken çalışmaya başlayanların yaşlılık aylıkları bu çalışma olgusuna dayalı ve onunla sınırlı olarak kesilmektedir. Ancak aynı Kanunun 63/B bendi kapsamında sigortalının istemi bulunması halinde sigortalı adına sosyal güvenlik destek primi ödenerek veya sigortalı adına tüm sigorta kollarından prim ödenmesi durumunda bunun sigortalının aylığı kesilmeden çalışma tercihini gösterdiği kabulüyle aylığı kesilmeden çalışmaya devam etmesi mümkündür.
Sigortalı ister sosyal güvenlik destek primi, isterse tüm sigorta kollarına tabi olarak çalışsın, Kanunun öngördüğü belli bir sosyal güvenlik kuruluşu sigortalısı olması, kamu düzenine ilişkin, kişiye bağlı, vazgeçilmez ve kaçınılmaz hak ve yükümlülük doğuran bir hukuksal statü yaratır. Bu statüye Kurumun prim tahakkuk ettirmesi, sigortalının iş kazası geçirmesi veya meslek hastalığına yakalanması halinde kendisi ya da hak sahiplerine gelir bağlanması gibi çeşitli sonuçlar bağlanmıştır. Bu sonuçlar kapsamında davacının bildirim yapılmayan dönemlerdeki çalışmalarının tespitini istemekte hukuki yararının bulunduğu ve aksinin kabulü halinde yaşlılık ya da emekli aylığı alan kişilerin sigortasız çalıştırılabileceği gibi sosyal güvenlik hakkının zorunlu ve vazgeçilemez niteliğine aykırı bir sonuç çıkacağı açıktır.
Somut dosyada, davacılar murisine, 01.05.2002 tarihinden itibaren yaşlılık aylığı bağlanmış olması karşısında, davacıların beyanı alınmak suretiyle taleplerinin, davacılar murisinin sosyal güvenlik destek primine tabi olarak geçen sürelerinin tespitine mi yoksa hizmet akdine dayalı zorunlu çalışmaların tespitine mi yönelik olduğu hususları açıklığa kavuşturulmalı, elde edilecek sonuç değerlendirilmek suretiyle karar verilmelidir.
Mahkemece yukarıda belirtilen hukuki ve maddi olgular göz önünde bulundurulmaksızın eksik inceleme ve araştırma sonucu yazılı şekilde karar verilmiş olması, usûl ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.
O hâlde, davacılar vekilinin ve davalı şirket vekilinin bu yönleri amaçlayan temyiz itirazları kabul edilmeli ve ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesinin istinaf başvurularının esastan reddine ilişkin kararı kaldırılarak İlk Derece Mahkemesince verilen hüküm,sair hususlar incelenmeksizin bozulmalıdır.
SONUÇ: ... Bölge Adliye Mahkemesi 10. Hukuk Dairesi kararının HMK’nın 373/1 maddesi gereği kaldırılarak temyiz edilen ilk derece mahkemesi hükmünün yukarıda açıklanan nedenlerle BOZULMASINA, temyiz harcının istek halinde ilgilisine iadesine, dosyanın kararı veren İlk Derece Mahkemesine, kararın bir örneğinin Bölge Adliye Mahkemesine gönderilmesine, 30.03.2022 gününde oybirliğiyle karar verildi.