Danıştay 6. Daire 2019/21547 Esas 2022/1224 Karar Sayılı İlamı

T.C.
D A N I Ş T A Y
ALTINCI DAİRE
Esas No : 2019/21547
Karar No : 2022/1224

TEMYİZ EDEN (DAVACI) : ...Belediye Başkanlığı - ...
VEKİLİ : Av. ...

KARŞI TARAF (DAVALI) : ... Bakanlığı-...
VEKİLİ : Av. ...

İSTEMİN KONUSU : ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesinin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararının temyizen incelenerek bozulması istenilmektedir.

YARGILAMA SÜRECİ :
Dava konusu istem: İzmir İli, Menemen İlçesi, ...Mahallesi, ...Evleri civarında bulunan, ...Tepesi olarak adlandırılan ve Menemen Belediye Başkanlığınca ağaçlandırma alanı ilan edilen bölgeye hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atığı, evsel nitelikte atık, park ve bahçe atığı ile çöp ve moloz atıldığının tespit edildiğinden bahisle, 2872 sayılı Çevre Kanununun 20. maddesinin 1. fıkrasının (r) bendi ile 2. fıkrası ve söz konusu fiillerin ikinci kez tekrar edilmesi nedeniyle aynı Kanunun 23. maddesi uyarınca 458.775,00-TL para cezası verilmesine ilişkin ...tarih ve ...sayılı İzmir Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü idari yaptırım kararının iptali istenilmiştir.
İlk Derece Mahkemesi kararının özeti: .... İdare Mahkemesince verilen ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararda; dosyada bulunan denetim tutanağı, fotoğraflar ile diğer bilgi ve belgelerin incelenmesi ve değerlendirilmesinden, İzmir İli, Menemen İlçesi, ...Mahallesi, ...Evleri civarında bulunan, ...Tepesi olarak adlandırılan ve Menemen Belediye Başkanlığınca ağaçlandırma alanı ilan edilen bölgeye, davacı idare tarafından hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atığı ve mutelif niteliklerde çöp döküldüğünün sabit olduğu, doğal yapının tahrip edildiği, davacının Kanunda ve Yönetmelikte öngörülen yükümlülüklerini yerine getirmediğinin yapılan tespitlerle sübuta erdiği sonucuna ulaşılmış olup, davacı belediyenin daha önce de aynı fiillerden dolayı ...tarih ve ...sayılı karar ile 147.285,00-TL para cezası ile cezalandırılmasına karar verildiği ve verilen bu kararın 13/01/2017 tarihinde davacıya tebliğ edildiği, ancak bu cezaya karşı herhangi bir dava açılmadığı, yine davacının ...tarih ve ...sayılı karar ile 305.850,00-TL para cezası ile cezalandırılmasına karar verildiği, kararın iptali istemiyle açılan davada, .... İdare Mahkemesinin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararı ile davanın reddine karar verildiği görüldüğünden, davacıya tekerrür hükümleri uygulanmak suretiyle 2872 sayılı Çevre Kanununun 20. maddesinin 1. fıkrasının (r) bendi uyarınca para cezası verilmesine ilişkin dava konusu işlemde, mevzuata ve hukuka aykırılık bulunmadığı sonucuna varılmıştır.
Belirtilen gerekçelerle, dava konusu işlem hukuka uygun bulunarak davanın reddine karar verilmiştir.
Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının özeti: İstinaf başvurusuna konu İdare Mahkemesi kararının hukuka ve usule uygun olduğu ve istinaf dilekçelerinde ileri sürülen iddiaların söz konusu kararın kaldırılmasını sağlayacak nitelikte görülmediği belirtilerek, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 45. maddesinin 3. fıkrası uyarınca istinaf başvurusunun reddine karar verilmiştir.

TEMYİZ EDENİN İDDİALARI : Davacı tarafından, ilçe sınırları içerisinde moloz ve enkazların dökümüne ayrılmış herhangi bir yer olmaması nedeniyle mevcut yapılaşmalardaki dar sokaklarda bulunan atıkların traktör yardımıyla toplandığı, ancak İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığına ait olan harmandalı çöp alanına traktörlerin çıkamaması nedeniyle atıkların götürülemediği, bu atıkların ilçe içinde boş bir alanda kısa süreli toplanarak İzmir Büyükşehir Belediye Başkanlığına ait olan depolama alanına kiralık araçlarla götürüldüğü, ancak işlerin yoğunluğu, personel ve araç azlığı nedenleriyle transferlerde zaman zaman gecikmeler olduğu, bu durumun süreklilik arz etmediği, tespite konu fiillerin aynı alana vatandaşların izinsiz olarak gelişigüzel atık dökmesinden kaynaklandığı, bu alanın belediyeleri tarafından sürekli temizlendiği, para cezasının ve ayrıca tekerrür uygulanmasının hukuka aykırı olduğu, davanın reddi yolundaki İdare Mahkemesi kararına karşı yapılan istinaf başvurusunun reddine ilişkin İdari Dava Dairesi kararının bozulması gerektiği ileri sürülmektedir.

KARŞI TARAFIN SAVUNMASI : Davalı idare tarafından, dava konusu işlemin hukuka uygun tesis edildiği, dolayısıyla temyiz edilen kararda bozma nedenlerinden hiçbirisi bulunmadığı belirtilerek istemin reddi gerektiği savunulmuştur.

DANIŞTAY TETKİK HAKİMİ ...DÜŞÜNCESİ : İdari Dava Dairesi kararının, temel para cezasına ilişkin kısmının onanması, temel para cezasının tekerrür nedeniyle artırılmasına ilişkin kısmının ise aşağıda belirtilen gerekçe ile bozulması gerektiği düşünülmektedir.

TÜRK MİLLETİ ADINA
Karar veren Danıştay Altıncı Dairesince, Tetkik Hakiminin açıklamaları dinlendikten ve dosyadaki belgeler incelendikten sonra, İdare Mahkemesince; 7153 sayılı Çevre Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 6. maddesiyle 2872 sayılı Kanunun 24. maddesine "Bu Kanun uyarınca uygulanacak idari para cezalarına karşı açılacak olan davalar Bakanlığa karşı açılır." fıkrasının eklenmiş olduğu ve anılan değişikliğin 10/12/2018 gün ve 30621 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak aynı gün yürürlüğe girdiği ve bu kapsamdaki işbu davanın da Çevre ve Şehircilik Bakanlığı husumetiyle incelenmesi gerektiğinden, İzmir Valiliğinin hasım mevkiinden çıkarılarak, Çevre ve Şehircilik Bakanlığının hasım mevkiine alınması suretiyle, hasım değişikliği anılan Yasa hükümleri uyarınca gerçekleştiği ve idari yaptırım kararının hasım konumuna alınan Bakanlığın taşra teşkilatındaki Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından verildiği hususları ile usul ekonomisi de dikkate alınarak, tekemmül safhaları tamamlanan işbu dosyanın yeniden tekemmül ettirilmesine gerek görülmeyerek karar verildiği halde, istinaf başvurusu üzerine İdari Dava Dairesince İzmir Valiliği husumetiyle karar verilmiş ise de, bu konuya yönelik herhangi bir hasım düzeltme kararının alınmadığı ve görüşme tutanağında dahi davalı olarak Çevre ve Şehircilik Bakanlığının yer aldığı görülmüş olup, İdari Dava Dairesi kararında davalı olarak İzmir Valiliğine sehven yer verildiği sonucuna varıldığından, hasım mevkiinde Çevre ve Şehircilik Bakanlığının yer alması gerekmekle birlikte, 29/10/2021 günlü, 31643 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 85 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 1. maddesi uyarınca, 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin Altıncı Kısmının Dördüncü Bölümünün başlığı "Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği" şeklinde değiştirildiğinden, husumetin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı yerine Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığına yöneltilmesine karar verilerek, gereği görüşüldü:

İNCELEME VE GEREKÇE:
MADDİ OLAY :
İzmir İli, Menemen İlçesi, ...Mahallesi, ...Sokak, ...ada, ...parsel sayılı taşınmazda 05/08/2016 tarihinde yapılan denetimde traktör römorku ile evsel nitelikte atıklar, park ve bahçe atıkları vb. atıldığının tespit edildiğinden bahisle, 02/01/2017 tarih ve 35.00.17.12 sayılı İzmir Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü idari yaptırım kararı ile 2872 sayılı Çevre Kanununun 20. maddesinin 1. fıkrasının (r) bendi ile 2. fıkrası uyarınca 147.285,00-TL para cezası verilmiş, bu karar 13/01/2017 tarihinde tebliğ edilmiş, bu karara karşı dava açılmamıştır.
Sonrasında İzmir İli, Menemen İlçesi, ...Mahallesi, ...Sokak, ...ada, ...parsel sayılı ve ...ada, ...parsel sayılı taşınmazlarda 13/04/2017 tarihinde yapılan denetimde hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atığı ambalaj atıkları, evsel nitelikte atıklar, park ve bahçe atıklarının atıldığının tespit edildiğinden bahisle, 09/08/2017 tarih ve 35.00.17.115 sayılı İzmir Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü idari yaptırım kararı ile 2872 sayılı Çevre Kanununun 20. maddesinin 1. fıkrasının (r) bendi ile 2. fıkrası ve söz konusu fiillerin birinci kez tekrar edilmesi nedeniyle aynı Kanunun 23. maddesi uyarınca 305.850,00-TL para cezası verilmiş, bu karar 14/09/2017 tarihinde tebliğ edilmiş, bu kararın iptali istemiyle açılan davanın reddi yolundaki İdare Mahkemesi kararına karşı yapılan istinaf başvurusunun reddine ilişkin İdari Dava Dairesi kararının, Danıştay Altıncı Dairesinin 08/02/2022 tarih ve E:2019/19293, K:2022/1223 sayılı kararıyla onanmasına karar verilmiştir.
En son İzmir İli, Menemen İlçesi, ...Mahallesi, ...Evleri civarında bulunan, ...Tepesi olarak adlandırılan ve Menemen Belediye Başkanlığınca ağaçlandırma alanı ilan edilen bölgede 26/05/2017 tarihinde yapılan denetimde hafriyat toprağı, inşaat ve yıkıntı atığı, evsel nitelikte atık, park ve bahçe atığı ile çöp ve moloz atıldığının tespit edildiğinden bahisle, ...tarih ve ...sayılı İzmir Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü idari yaptırım kararı ile 2872 sayılı Çevre Kanununun 20. maddesinin 1. fıkrasının (r) bendi ile 2. fıkrası ve söz konusu fiillerin ikinci kez tekrar edilmesi nedeniyle aynı Kanunun 23. maddesi uyarınca 458.775,00-TL para cezası verilmiştir.
Bunun üzerine, ...tarih ve ...sayılı İzmir Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü idari yaptırım kararının iptali istemiyle bakılan dava açılmıştır.

İLGİLİ MEVZUAT:
2872 sayılı Çevre Kanununun 8. maddesinde; "Her türlü atık ve artığı, çevreye zarar verecek şekilde, ilgili yönetmeliklerde belirlenen standartlara ve yöntemlere aykırı olarak doğrudan ve dolaylı biçimde alıcı ortama vermek, depolamak, taşımak, uzaklaştırmak ve benzeri faaliyetlerde bulunmak yasaktır. Kirlenme ihtimalinin bulunduğu durumlarda ilgililer kirlenmeyi önlemekle; kirlenmenin meydana geldiği hallerde kirleten, kirlenmeyi durdurmak, kirlenmenin etkilerini gidermek veya azaltmak için gerekli tedbirleri almakla yükümlüdürler." hükmüne, 20. maddesinin 1. fıkrasının (r) bendinde; "Bu Kanunda ve yönetmeliklerde öngörülen usûl ve esaslara, yasaklara veya sınırlamalara aykırı olarak atık toplayan, taşıyan, geçici ve ara depolama yapan, geri kazanan, geri dönüşüm sağlayan, tekrar kullanan veya bertaraf edenlere 24.000 Türk Lirası, ithal edenlere 60.000 Türk Lirası idari para cezası verilir.'' hükmüne, aynı maddenin 2. fıkrasında ise; "Bu maddenin (ı) bendinin (1), (2), (3) ve (4) numaralı alt bentleri ile (k), (l), (r), (s), (t), (u), (v) ve (y) bentlerinde öngörülen idarî para cezaları kurum, kuruluş ve işletmelere üç katı olarak verilir." hükmüne, 23. maddesinde; "Bu Kanunda belirtilen idarî para cezaları, bu cezaların verilmesini gerektiren fiillerin işlenmesinden itibaren üç yıl içinde birinci tekrarında bir kat, ikinci ve müteakip tekrarında iki kat artırılarak verilir." hükmüne yer verilmiştir.

HUKUKİ DEĞERLENDİRME :
1-Temyize konu ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesi kararının, 2872 sayılı Çevre Kanununun 20. maddesinin 1. fıkrasının (r) bendi ile 2. fıkrası uyarınca verilen temel para cezasına (2017/1 sayılı Tebliğ uyarınca belirlenen 50.975,00-TL para cezasının, davacının kurum olması nedeniyle üç kat olarak uygulanmak suretiyle verilen 152.925,00-TL para cezasına) ilişkin kısmında, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 49. maddesinin 2. fıkrasında sayılan bozma nedenlerinden hiçbirisi bulunmamaktadır.
2- Kararın, temel para cezasının tekerrür nedeniyle artırılmasına ilişkin kısmına gelince;
Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerinin birlikte değerlendirilmesinden; her türlü atık ve artığı, çevreye zarar verecek şekilde, ilgili yönetmeliklerde belirlenen standartlara ve yöntemlere aykırı olarak doğrudan ve dolaylı bir biçimde alıcı ortama vermek, depolamak, taşımak, uzaklaştırmak suretiyle çevreyi kirletilmesi yasak olup, yaptırım uygulanması gereken fiillerin işlemesinden itibaren üç yıl içinde tekerrürü hâlinde, verilecek para cezalarına, Kanunda belirtilen artırımlar uygulanacağı anlaşılmaktadır. Bununla birlikte, Kanunda çevre para cezası verilmesini gerektiren fiillerin birden fazla işlenmesi durumunda, artırımlı olarak yaptırım uygulanması öngörülmüşse de, artırımın uygulanabilmesi için mevzuatta öngörülen yükümlülüğün ihlaline yönelik önceden işlenen fiil nedeniyle uygulanmış olan idari yaptırım kararından ilgilinin haberdâr olması, başka bir deyişle ilgili tarafından önceki fiil nedeniyle yaptırım uygulandığının biliniyor olması gerekmektedir.
Dosyanın incelenmesinden; üç yıl içinde söz konusu fiillerin ikinci kez tekrar edildiğinden bahisle, dava konusu temel para cezası iki kat artırılarak verilmiş ise de, artırımlı olarak uygulanan para cezasının dayanağının, 13/04/2017 tarihinde yapılan denetime istinaden, 2872 sayılı Çevre Kanununun 20. maddesinin 1. fıkrasının (r) bendi ile 2. fıkrası ve söz konusu fiillerin birinci kez tekrar edilmesi nedeniyle aynı Kanunun 23. maddesi uyarınca bir kat artırılarak 305.850,00-TL para cezası verilmesine ilişkin ...tarih ve ...sayılı İzmir Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü idari yaptırım kararının olduğu ve bu kararın davacıya 14/09/2017 tarihinde tebliğ edildiği, buna karşın dava konusu idarî yaptırım kararının ise, 26/05/2017 tarihinde yapılan denetime istinaden verildiği anlaşılmaktadır.
Uyuşmazlıkta, ...tarih ve ...sayılı (ikinci) idari yaptırım kararıyla 2872 sayılı Çevre Kanununun 20. maddesinin 1. fıkrasının (r) bendi ile 2. fıkrası uyarınca belirlenen para cezasının, söz konusu fiillerin birinci kez tekrar edilmesi nedeniyle aynı Kanunun 23. maddesi uyarınca bir kat artırılmak suretiyle uygulandığından davacının haberdâr olması hâlinde, 2872 sayılı Kanunun 23. maddesi uyarınca üç yıl içinde ikinci kez fiilin tekrarı nedeniyle temel para cezasının iki kat artırılabilmesi mümkün olup, ikinci kez işlenen diğer bir ifadeyle fiilin birinci tekrarı nedeniyle bir kat artırılarak para cezası verilmesine ilişkin ...tarih ve ...sayılı idari yaptırım kararı bildirilmeden, üçüncü kez işlenen başka bir deyişle fiilin ikinci tekrarı nedeniyle para cezasının iki kat artırılarak verileceğinden davacının haberdar olamayacağı dikkate alındığında, dava konusu idari yaptırım kararının dayanağı olan 26/05/2017 tarihli denetimden önce, 13/04/2017 tarihli denetime istinaden (ikinci) idari yaptırım kararı verilerek davacıya bildirilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
Nitekim, benzer nitelikeki bir uyuşmazlıkta, temel para cezası yönünden davanın reddi, tekerrür nedeniyle para cezasının artırılmasına ilişkin kısmının iptali yolundaki İdare Mahkemesi kararına karşı tarafların istinaf başvurularının reddine ilişkin .... İdari Dava Dairesi kararının, Danıştay Altıncı Dairesinin 22/10/2020 tarih ve E:2019/11085, K:2020/10038 sayılı kararıyla onanmasına karar verildiği görülmüştür.
Bu itibarla, 2872 sayılı Çevre Kanununun 20. maddesinin 1. fıkrasının (r) bendi ile 2. fıkrası uyarınca 152.925,00-TL olarak hesaplanan temel para cezasının yukarıda belirtilen usule uyulmaksızın iki kat artırılmasına ilişkin kısmında (305.850,00-TL) hukuka uyarlık bulunmadığından, para cezasının tekerrüre ilişkin kısmı yönünden de davanın reddi yolundaki İdare Mahkemesi kararına karşı yapılan istinaf başvurusunun reddine ilişkin temyize konu Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesi kararının bu kısmında hukuki isabet bulunmamaktadır.

KARAR SONUCU:
Açıklanan nedenlerle;
1. 2577 sayılı Kanunun 49. maddesine uygun bulunan davacının temyiz isteminin kısmen kabulüne, kısmen reddine,
2. Davanın yukarıda özetlenen gerekçeyle reddi yolundaki Mahkeme kararına yönelik olarak yapılan istinaf başvurusunun reddine ilişkin temyize konu ...Bölge İdare Mahkemesi .... İdari Dava Dairesinin ...tarih ve E:..., K:...sayılı kararının 2872 sayılı Çevre Kanununun 20. maddesinin 1. fıkrasının (r) bendi ile 2. fıkrası uyarınca verilen temel para cezasına ilişkin kısmının ONANMASINA, temel para cezasının tekerrür nedeniyle artırılmasına ilişkin kısmının ise BOZULMASINA,
3. Yeniden bir karar verilmek üzere dosyanın anılan Bölge İdare Mahkemesi İdari Dava Dairesine gönderilmesine, 08/02/2022 tarihinde, kesin olarak, oyçokluğuyla karar verildi.

(X) KARŞI OY :
2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanununun 2. maddesinin 1. fıkrasının (a) bendinde; "iptal davaları; idari işlemler hakkında yetki, şekil, sebep, konu ve maksat yönlerinden biri ile hukuka aykırı olduklarından dolayı iptalleri için menfaatleri ihlal edilenler tarafından açılan davalar" olarak tanımlanmış, aynı Kanununun 14. maddesinin 3. fıkrasının (f) bendinde; dava dilekçelerinin husumet yönünden inceleneceği, 15/1-c maddesinde ise; davanın hasım gösterilmeden veya yanlış hasım gösterilerek açılması durumunda dava dilekçesinin belirlenecek gerçek hasma tebliğ edileceği, aynı Kanunun 14. maddesinin 6. fıkrasında; yukarıda belirtilen usule aykırılığın ilk incelemeden sonra tespit edilmesi halinde davanın her aşamasında 15. madde hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiş, yine aynı Kanunun 49/1-c maddesinde ise; usul hükümlerine uyulmamış olunması, kararın bozulmasını gerektiren sebepler arasında sayılmıştır.
Yukarıda yer alan usule ilişkin hükümler birlikte incelendiğinde; dava konusu edilen işlemin, bu işlemi tesis eden idarenin ve bunlara bağlı olarak husumet yöneltilen tarafın açık ve kesin bir şekilde dava dilekçesinde belirtileceği, yargı yerince yapılan inceleme sonucunda ise, davanın konusu esas alınmak suretiyle, davalı tarafın hatalı gösterilmiş olması halinde husumetin düzeltilmesine re'sen karar verileceği ve varsa dava konusu işlemin tesisinde ilgisi olmayan tarafın husumet mevkiinden çıkartılarak davanın doğru hasım belirlenerek görülmesine karar verileceği tabii olup, davaya konu uyuşmazlığın incelenmesi ve sonuçlandırılmasının ancak husumetin doğru olarak tespit edilmesine bağlı olması nedeniyle husumete yönelik eksiklik ya da yanlışlık içeren bir kararın bu yönden usul hükümlerine aykırılık taşıyacağı açıktır.
Uyuşmazlıkta, İdare Mahkemesince; 7153 sayılı Çevre Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 6. maddesiyle 2872 sayılı Kanunun 24. maddesine "Bu Kanun uyarınca uygulanacak idari para cezalarına karşı açılacak olan davalar Bakanlığa karşı açılır." fıkrasının eklenmiş olduğu ve anılan değişikliğin 10/12/2018 gün ve 30621 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanarak aynı gün yürürlüğe girdiği ve bu kapsamdaki işbu davanın da Çevre ve Şehircilik Bakanlığı husumetiyle incelenmesi gerektiğinden, İzmir Valiliğinin hasım mevkiinden çıkarılarak, Çevre ve Şehircilik Bakanlığının hasım mevkiine alınması suretiyle, hasım değişikliği anılan Yasa hükümleri uyarınca gerçekleştiğinden ve idari yaptırım kararının hasım konumuna alınan Bakanlığın taşra teşkilatındaki Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından verildiği hususları ile usul ekonomisi de dikkate alınarak, tekemmül safhaları tamamlanan işbu dosyanın yeniden tekemmül ettirilmesine gerek görülmeyerek karar verildiği halde, istinaf başvurusu üzerine İdari Dava Dairesince hasım düzeltme kararı alınmaksızın, İzmir Valiliği husumetiyle karar verildiği görüldüğünden, usul hükümlerine aykırı olarak verilen İdari Dava Dairesi kararının, belirtilen gerekçeyle bozulması gerektiği oyu ile çoğunluk kararına katılmıyorum.